1 Ihe E Mere

 

Tanakh (okpukpe ndị Juu)

Torah (Ntuziaka)

Jenesis Bereshit

Ọpụpụ Shemot

Levitikọs Wayiqra

Ọnụọgụ Bemidbar

Devarim

Nevi'im (Ndị amụma)

Nke mbụ

Joshua Joshua

Ndị ikpe Shofetim

Samuel Samuel

Ndị eze Melakhim

Ikpeazụ

Isaiah Yesayahu

Jeremaya Yirmeyahu

Ezikiel Yekhezel

Obere

Hosia

Joel

Emọs

Obadia

Jona

Maịka

Nehọm

Habakuk

Zefanaya

Hagaị

Zekaraya

Malakaị

Ketuvim (edemede)

Egwu

Abụ Ọma Tehillim

Ilu Mislei

Job Job

Megillot ise (Mpịakọta)

Abụ nke Shir Hashirim

Ruth Rut

Abụ Ákwá Eikhah

Eklisiastis Qohelet

Esta Ester

Akụkọ ihe mere eme

Daniel Daniel

Ezra—Nehemaịa Ezra

Ihe Emere Divre Hayyamim

Agba Ochie (Iso Ụzọ Kraịst)

Pentateuch

Jenesis

Ọpụpụ

Levitikọs

Ọnụọgụ

Deuterọnọmi

Akụkọ ihe mere eme

Joshua

Ndị ikpe

Rut

1–2 Samuel

1–2 Ndị eze

1–2 Akụkọ

Ezra

Nehemaịa

Esta

Amamihe

Job

Abụ Ọma

Ilu

Eklisiastis

Abụ nke Abụ

Amụma

Ndị amụma ukwu

Aisaia

Jeremaya

Abụ-akwa

Ezikiel

Daniel

Ndị amụma nta

Hosia

Joel

Emọs

Obadia

Jona

Maịka

Nehọm

Habakuk

Zefanaya

Hagaị

Zekaraya

Malakaị

Deuterocanonical

Tobit

Judith

Ihe mgbakwunye na Esther

1 Maccabee

2 Maccabee

Amamihe Solomon

Sirach

Barọk / Akwụkwọ ozi Jeremaya

Ihe mgbakwunye na Daniel

Ọtọdọks naanị

1 Esras

2 Esras

Ekpere Manase

Abụ Ọma nke 151

3 Maccabee

4 Maccabee

Odes

Chọọchị Ọtọdọks

Inọk

Jubili

1, 2, na 3 Meqabyan

Paralipomena nke Barọk

Canon sara mbara

Ọnụ ụzọ Bible

Akwụkwọ Ihe E Mere (Hibru: Dīvrē-hayYāmīm, "okwu nke ụbọchị") bụ akwụkwọ dị na Bible Hibru, nke a chọtara dị ka akwụkwọ abụọ (1-2 Ihe E Mere) na Agba Ochie nke Ndị Kraịst. Ihe ndekọ bụ akwụkwọ ikpeazụ nke Bible Hibru, na-emechi akụkụ nke atọ nke Tanakh ndị Juu, Ketuvim ("Ihe odide"). O nwere usoro ọmụmụ malitere na Adam na akụkọ ihe mere eme nke Juda na Israel oge ochie ruo na Iwu Saịrọs na 539 BC.

A sụgharịrị akwụkwọ ahụ n'asụsụ Grik ma kewaa ya n'akwụkwọ abụọ na Septuagint n'etiti narị afọ nke atọ BC. N'ihe ndị Kraịst, a na-akpọ Akụkọ Ihe Mere Eme n'ọtụtụ dị ka Akwụkwọ nke Akụkọ Ihe mere eme, site na aha Latin nke Jerome nyere ederede ahụ, mana a na-ejikwa aha Grik ya dị ka Akwụkwọ Paralipomenon . Na Bible Ndị Kraịst, ha na-agbaso Akwụkwọ Ndị Eze abụọ ma na-ebute Ezra-Nehemia, akwụkwọ ikpeazụ nke Agba Ochie Protestant. [2]

Nchịkọta

Rehoboam na Jeroboam nke Mbụ, 1860 osisi nke Julius Schnorr von Karolsfeld

Akụkọ ihe mere eme na-amalite site na Adam, Set na Enosh, ma na-aga n'ihu, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ Ndepụta usoro ọmụmụ, ruo mgbe ntọala United Kingdom of Israel na "isi mmalite", 1 Ihe Ihe mere eme 1-9. Ihe ka ukwuu n'ihe fọdụrụ na 1 Ihe E Mere, mgbe akụkọ dị mkpirikpi banyere Sọl n'isi nke 10, metụtara ọchịchị Devid. Akụkụ na-esote ogologo na-emetụta nwa Devid Solomọn, na akụkụ ikpeazụ na-emetụtakwa Alaeze Juda, na-ezo aka mgbe ụfọdụ na alaeze Israel nke ugwu (2 Ihe E Mere 10-36). Isi nke ikpeazụ na-ekpuchi ọchịchị nke ndị eze anọ ikpeazụ, ruo mgbe e bibiri Juda ma chụga ndị mmadụ na Babilọn. N'amaokwu abụọ ikpeazụ, ndị yiri amaokwu mmalite nke Akwụkwọ Ezra, eze Peshia Saịrọs Onye Ukwu meriri Alaeze Ukwu ọhụrụ nke Babilọn, ma nye ikike iweghachi Ụlọ nsọ dị na Jeruselem na nloghachi nke ndị a chụgara n'ala ọzọ.[7]

Ọdịdị ya

Nsụgharị Grik: Paralipomenon 9:27-10:11 na Codex Sinaiticus (1862 facsimile)

Na mbụ, ọ bụ otu akwụkwọ, e kewara Ihe E Mere n'ime abụọ na Septuagint, nsụgharị Grik e mepụtara na narị afọ nke atọ na nke abụọ BC.[8] O nwere ngalaba atọ sara mbara:

1. usoro ọmụmụ dị n'isi 1-9 nke 1 Ihe E Mere
2. ọchịchị Devid na Solomọn (nke mejupụtara ihe fọdụrụ na 1 Ihe E Mere, na isi 1-9 nke 2 Ihe E Mere); na
3. akụkọ banyere alaeze ahụ kewara ekewa, na-elekwasị anya n'Alaeze Juda, na ihe fọdụrụ na 2 Ihe E Mere.

N'ime usoro a sara mbara, e nwere ihe ịrịba ama na onye edemede ejirila ngwaọrụ ndị ọzọ dị iche iche hazie ọrụ ya, ọkachasị site n'ịme ka David na Solomon yie (onye mbụ na-aghọ eze, na-eguzobe ofufe nke Chineke Israel na Jerusalem, ma na-alụ ọgụ agha ndị ga-eme ka e wuo ụlọ nsọ ahụ, mgbe ahụ Solomon na-aghọta eze, na raara ụlọ nsọ ahụ nye, ma na na-enweta uru nke ọganihu na udo). [9]

1 E kewara Ihe E Mere n'isi iri abụọ na itoolu na 2 Ihe E Mere na isi iri atọ na isii. Onye na-akọwa Bible C. J. Ball na-atụ aro na nkewa n'ime akwụkwọ abụọ nke ndị nsụgharị Septuagint "na-ewere ọnọdụ n'ebe kachasị mma", ya bụ na njedebe nke ọchịchị Devid dị ka eze na mmalite nke ọchịchị Solomọn.

Talmud weere Ihe E Mere Otu akwụkwọ.

Ihe ndị mejupụtara ya

Mmalite ya

Ihe omume ikpeazụ e dekọrọ na Ihe E Mere mere na-ewere ọnọdụ n'oge ọchịchị Saịrọs Onye Ukwu, eze Peasia nke meriri Babilọn na 539 BC; nke a na-esetịpụ ụbọchị mbụ o kwere mee maka akụkụ a nke akwụkwọ ahụ. 

Ihe ndekọ yiri ka ọ bụ ọrụ nke otu onye. O yikarịrị ka onye edemede ahụ bụ nwoke, ma eleghị anya onye Levaị (onye ụkọchukwu ụlọ nsọ), ma eleghị pele o si Jeruselem. Ọ gụrụ nke ọma, onye nchịkọta akụkọ nwere nkà, na onye ọkà mmụta okpukpe nwere nkà. O bu n'uche iji akụkọ ndị dị na Torah na ndị amụma ochie na-eziga ozi okpukpe nye ndị ọgbọ ya, ndị edemede na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke Jerusalem n'oge Alaeze Ukwu Achaemenid. [9]

Faịlụ:Cambridge University Library, MS Ff.1.24, fol. 1r.jpg

Peeji mbụ nke Ihe E Mere n'ihe odide Grik nke narị afọ nke 10 ma ọ bụ nke 11 nke Robert Grosseteste nwetara

Omenala ndị Juu na nke Ndị Kraịst gosipụtara onye edemede a dị ka Ezra nke narị afọ nke ise BC, onye nyere aha ya n'Akwụkwọ Ezra; Ndị amamihe Talmudic kwenyere na Ezra dere ma akwụkwọ nke ya (ya bụ, Nehemaịa" id="mwjw" rel="mw:WikiLink" title="Ezra–Nehemiah">Ezra-Nehemia) na Ihe E Mere ruo n'oge nke ya, nke ikpeazụ bụ nke Nehemiah dechara. Ndị nkatọ mechara, ndị na-enwe obi abụọ banyere ọdịnala a na-anọgide na-enwe, họọrọ ịkpọ onye edemede ahụ "Onye na-ede akụkọ". Otú ọ dị, ọtụtụ ndị ọkà mmụta na-akwado onye dere Ezra, ọ bụghị naanị dabere na ọtụtụ narị afọ nke ọrụ nke ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme ndị Juu, kamakwa n'ihi nkwekọrịta nke asụsụ na usoro okwu n'etiti Ihe E Mere na Ezra-Nehemia. Prọfesọ Emeritus Menahem Haran nke Mahadum Hibru nke Jerusalem na-akọwa, "ịdị n'otu n'ozuzu nke Ọrụ Oge ... gosipụtara site n'otu echiche, otu echiche nke iwu, ofufe na akụkọ ihe mere eme na ụdị a kapịrị ọnụ, nke niile na-egosipụta otu opus. "

Otu n'ime ihe ndị kachasị dị ịrịba ama, ọ bụ ezie na ọ bụghị ihe nkwubi okwu, nke Ihe E Mere bụ na a na-ekwughachi ahịrịokwu mmechi ya dị ka mmalite nke Ezra-Nehemia. [9] N'oge ochie, amaokwu ndị a na-ekwughachi ugboro ugboro, dị ka "mkpịsị aka" nke ndị na-ebi akwụkwọ nke oge a na-eji, na-apụta mgbe niile na njedebe nke akwụkwọ mpịakọta iji mee ka onye na-agụ ya nwee ike ịgafe akwụkwọ mpịaka nke abụọ ziri ezi mgbe ọ gwụchara nke mbụ. A na-eji ngwaọrụ odeakwụkwọ a rụọ ọrụ ndị karịrị otu akwụkwọ mpịakọta ma gaa n'ihu na akwụkwọ mpịaka ọzọ.

Ọkara ikpeazụ nke narị afọ nke 20, n'etiti obi abụọ na-arịwanye elu na agụmakwụkwọ banyere akụkọ ihe mere eme na ọdịnala Akwụkwọ Nsọ, hụrụ nyocha nke ajụjụ onye edemede. Ọ bụ ezie na e nwere enweghị ihe akaebe na-akwado ya, ọtụtụ ndị na-ele ya anya ugbu a dị ka ihe na-agaghị ekwe omume na onye dere Ihe E Mere bụkwa onye dere akụkụ akụkọ nke Ezra-Nehemia.[15] Ndị nkatọ a na-atụ aro na ọ ga-abụ na e dere Ihe ndekọ n'etiti 400 na 250 BC, na oge 350-300 BC nke kachasị. [9] A na-enweta oge a site na atụmatụ ndị e mere dabere na usoro ọmụmụ na-apụta na Septuagint Grik. Echiche a dabere na onye ọhụrụ a kpọtụrụ aha na Ihe E Mere, Anani. Anani bụ nwa nke asatọ nke Eze Jehoiachin dị ka ederede Masoretic si kwuo. Nke a emeela ka ọtụtụ ndị na-akwado ọgụgụ Septuagint tinye ụbọchị ọmụmụ Anani otu narị afọ karịa ihe a nabatara kemgbe puku afọ abụọ.[16]

Ebe e si nweta ya

Ọtụtụ n'ime ihe ndị dị n'E Mere bụ ikwughachi ihe sitere n'akwụkwọ ndị ọzọ nke Bible, site na Jenesis ruo na Ndị Eze, ya mere echiche ndị ọkà mmụta na-ahụkarị bụ na akwụkwọ ndị a, ma ọ bụ nsụgharị mbụ nke ha, nyere onye dere ya ọtụtụ ihe ya. Otú ọ dị, ọ ga-ekwe omume na ọnọdụ ahụ dị mgbagwoju anya karị, nakwa na akwụkwọ ndị dị ka Jenesis na Samuel kwesịrị iwere dị ka ndị oge nke Ihe E Mere, na-adabere n'ọtụtụ ihe ahụ, kama ịbụ isi iyi maka ya. N'agbanyeghị ọtụtụ mkparịta ụka banyere okwu a, ọ nweghị nkwekọrịta e nwetara.[17] O yikarịrị ka Ihe E Mere Chekwaara omenala oge ochie gbasara akụkọ ihe mere eme nke Israel.

Ụdị

Ndị nsụgharị nke mepụtara nsụgharị Grik nke Bible ndị Juu (Septuagint) kpọrọ akwụkwọ a Paralipomenon, "Ihe ndị a hapụrụ", na-egosi na ha chere na ọ bụ ihe mgbakwunye na ọrụ ọzọ, ma eleghị anya Jenesis-Ndị Eze, mana echiche ahụ yiri ka ọ gaghị adaba, ebe ọ bụ na e depụtaghachiri ọtụtụ n'ime Jenesis-Eze na-enweghị mgbanwe. Ụfọdụ ndị ọkà mmụta nke oge a tụrụ aro na Ihe E Mere bụ midrash, ma ọ bụ nkọwa ọdịnala ndị Juu, na Jenesis-Ndị Eze, mana nke a abụghị ihe ziri ezi ebe ọ bụ na onye edemede ma ọ bụ ndị edemede anaghị ekwu maka akwụkwọ ochie karịa ka ha na-eji ha emepụta ọrụ ọhụrụ. Atụmatụ ndị e nyere n'oge na-adịbeghị anya bụ na e bu n'uche ka ọ bụrụ nkọwa nke akụkọ ihe mere eme na Jenesis-Kings, ma ọ bụ dochie anya ma ọ bụ ihe ọzọ maka ya.[19]

Isiokwu

Onye ọkà mmụta okpukpe Presbyterian bụ Paul K. Hooker na-ekwu na ozi a nabatara n'ozuzu ya onye edemede ahụ chọrọ inye ndị na-ege ya ntị bụ echiche nkà mmụta okpukpe, ọ bụghị "akụkọ ihe mere eme nke Israel":

1. Chineke na-arụsi ọrụ ike n'akụkọ ihe mere eme, ọkachasị akụkọ ihe mere eme nke Israel. Ikwesị ntụkwasị obi ma ọ bụ mmehie nke ndị eze n'otu n'otu na-akwụ ụgwọ ma ọ bụ na-ata ahụhụ ozugbo site n'aka Chineke. (Nke a dị iche na nkà mmụta okpukpe nke Akwụkwọ Ndị Eze, ebe a na-ata ndị eze ahụhụ maka enweghị okwukwe n'ọgbọ ndị sochirinụ site na ndọrọ n'agha Babilọn). [20]
2. Chineke na-akpọ Israel maka mmekọrịta pụrụ iche. Ọkpụkpọ ahụ na-amalite site na usoro ọmụmụ, na-eji nwayọọ nwayọọ na-eme ka ihe a kpọrọ mmadụ niile lekwasị anya n'otu ezinụlọ, ndị Izrel, ụmụ Jekọb. "Ezi" Israel bụ ndị na-aga n'ihu na-efe Yahweh n'ụlọ nsọ dị na Jerusalem (n'ebe ndịda Alaeze Juda), nke mere na akụkọ ihe mere eme nke alaeze Israel fọrọ nke nta ka ọ bụrụ na a na-eleghara ya anya kpamkpam.[22]
3. Chineke họọrọ Devid na usoro ndị eze ya dị ka ndị nnọchi anya uche ya. Dị ka onye dere Ihe E Mere si kwuo, ihe atọ dị mkpa nke ọchịchị Devid bụ ya wetara Igbe Ọgbụgba ndụ ahụ na Jerusalem, ntọala ya nke usoro ndị eze ebighi ebi, na nkwadebe ya maka iwu ụlọ nsọ ahụ.[22]
4. Chineke họọrọ ebe dị na Jerusalem dị ka ebe ụlọ nsọ ahụ ga-anọ, ebe a ga-efe Chineke ofufe. A na-etinye oge na ohere ka ukwuu n'iwu ụlọ nsọ ahụ na ememe ofufe ya karịa na isiokwu ọ bụla ọzọ. Site n'ịkwado ọrụ dị mkpa nke Ụlọ Nsọ ahụ na Juda tupu a chụpụ ya, onye edemede ahụ na-ekwusi ike na mkpa Ụlọ Nsọ nke Abụọ nke oge ndị Peshia wughachiri ọhụrụ nye ndị na-agụ ya.
5. Chineke ka na-arụsi ọrụ ike n'Izrel. A na-eji ihe gara aga eme ihe iji mee ka ihe dị ugbu a nke onye edemede ahụ bụrụ ihe ziri ezi: a na-ahụ nke a n'ụzọ doro anya na nlebara anya ọ na-enye ụlọ nsọ ahụ nke Solomọn wuru, kamakwa na usoro ọmụmụ na usoro ọmụmụ, nke jikọtara ọgbọ nke ya na oge gara aga ma si otú a na-ekwu na ihe dị ugbu ahụ bụ ihe na-aga n'ihu.[23]

Hụkwa

 

• Akụkọ ihe mere eme nke Israel na Juda oge ochie

Akwụkwọ

• Beentjes (2008). Tradition and Transformation in the Book of Chronicles. Brill. ISBN 9789004170445. 
• Coggins (2003). "1 and 2 Chronicles", in Dunn: Eerdmans Commentary on the Bible. Eerdmans. ISBN 9780802837110. 
• Hooker (2000). in ANONYMUS ABSOLUTUS: First and Second Chronicles. Westminster John Knox Press. ISBN 9780664255916. 
• Japhet (1993). in ANONYMUS: I and II Chronicles: A Commentary. SCM Press. ISBN 9780664226411. 
• Kalimi (January 2005). An Ancient Israelite Historian: Studies in the Chronicler, His Time, Place and Writing. Uitgeverij Van Gorcum. ISBN 978-90-232-4071-6. 
• Kelly (1996). Retribution and Eschatology in Chronicles. Sheffield Academic Press. ISBN 9780567637796. 
• Klein (2006). 1 Chronicles: A Commentary. Fortress Press. 
• Knoppers (2004). 1 Chronicles: A New Translation with Introduction and Commentary. Doubleday. 
• McKenzie (2004). 1–2 Chronicles. Abingdon. ISBN 9781426759802. 

Njikọ mpụga

Nsụgharị

• Divrei Hayamim I - Nsụgharị nke Akụkọ Ihe Mere Eme (Judaica Press) [na nkọwa Rashi] na Chabad.org
• Divrei Hayamim II - Nsụgharị nke Akụkọ Ihe Mere Eme nke Abụọ (Judaica Press) [na nkọwa Rashi] na Chabad.org
• 1 Ihe ndekọ na Biblegateway
• 2 Ihe E Mere na Biblegateway
• 1 Ihe E Mere na Bible-Book.org
• 2 Ihe E Mere na Bible-Book.org

Mmalite

• [Ihe e dere n'ala ala peeji]1 & 2 Ihe E Mere

Akwụkwọ ndị a na-ege ntị

• Bible: Ihe E Mereakwụkwọ ọdịyo nke ọha na eze naLibriVox

Summary

Rehoboam na Jeroboam nke Mbụ, 1860 osisi nke Julius Schnorr von Karolsfeld

Akụkọ ihe mere eme na-amalite site na Adam, Set na Enosh, ma na-aga n'ihu, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ Ndepụta usoro ọmụmụ, ruo mgbe ntọala United Kingdom of Israel na "isi mmalite", 1 Ihe Ihe mere eme 1-9. Ihe ka ukwuu n'ihe fọdụrụ na 1 Ihe E Mere, mgbe akụkọ dị mkpirikpi banyere Sọl n'isi nke 10, metụtara ọchịchị Devid. Akụkụ na-esote ogologo na-emetụta nwa Devid Solomọn, na akụkụ ikpeazụ na-emetụtakwa Alaeze Juda, na-ezo aka mgbe ụfọdụ na alaeze Israel nke ugwu (2 Ihe E Mere 10-36). Isi nke ikpeazụ na-ekpuchi ọchịchị nke ndị eze anọ ikpeazụ, ruo mgbe e bibiri Juda ma chụga ndị mmadụ na Babilọn. N'amaokwu abụọ ikpeazụ, ndị yiri amaokwu mmalite nke Akwụkwọ Ezra, eze Peshia Saịrọs Onye Ukwu meriri Alaeze Ukwu ọhụrụ nke Babilọn, ma nye ikike iweghachi Ụlọ nsọ dị na Jeruselem na nloghachi nke ndị a chụgara n'ala ọzọ.[7]

Structure

Nsụgharị Grik: Paralipomenon 9:27-10:11 na Codex Sinaiticus (1862 facsimile)

Na mbụ, ọ bụ otu akwụkwọ, e kewara Ihe E Mere n'ime abụọ na Septuagint, nsụgharị Grik e mepụtara na narị afọ nke atọ na nke abụọ BC.[8] O nwere ngalaba atọ sara mbara:

1. usoro ọmụmụ dị n'isi 1-9 nke 1 Ihe E Mere
2. ọchịchị Devid na Solomọn (nke mejupụtara ihe fọdụrụ na 1 Ihe E Mere, na isi 1-9 nke 2 Ihe E Mere); na
3. akụkọ banyere alaeze ahụ kewara ekewa, na-elekwasị anya n'Alaeze Juda, na ihe fọdụrụ na 2 Ihe E Mere.

N'ime usoro a sara mbara, e nwere ihe ịrịba ama na onye edemede ejirila ngwaọrụ ndị ọzọ dị iche iche hazie ọrụ ya, ọkachasị site n'ịme ka David na Solomon yie (onye mbụ na-aghọ eze, na-eguzobe ofufe nke Chineke Israel na Jerusalem, ma na-alụ ọgụ agha ndị ga-eme ka e wuo ụlọ nsọ ahụ, mgbe ahụ Solomon na-aghọta eze, na raara ụlọ nsọ ahụ nye, ma na na-enweta uru nke ọganihu na udo). [9]

1 E kewara Ihe E Mere n'isi iri abụọ na itoolu na 2 Ihe E Mere na isi iri atọ na isii. Onye na-akọwa Bible C. J. Ball na-atụ aro na nkewa n'ime akwụkwọ abụọ nke ndị nsụgharị Septuagint "na-ewere ọnọdụ n'ebe kachasị mma", ya bụ na njedebe nke ọchịchị Devid dị ka eze na mmalite nke ọchịchị Solomọn.

Talmud tụlere Ihe E Mere otu akwụkwọ.

Composition

Mmalite ya

Ihe omume ikpeazụ e dekọrọ n’Ihe E Mere mere n’oge ọchịchị Saịrọs Onye Ukwu, bụ́ eze Peasia nke meriri Babilọn na 539 BC; nke a na-edobe ụbọchị izizi maka akụkụ akwụkwọ a.

Akụkọ ihe mere eme yiri ka ọ bụ ọrụ otu onye. Ma eleghị anya, onye dere ya bụ nwoke, ikekwe onye Livaị (onye nchụàjà ụlọ nsọ), ma eleghị anya ọ bụ onye Jeruselem. Ọ bụ onye gụrụ akwụkwọ nke ọma, onye nchịkọta akụkọ nwere nkà, na ọkà mmụta okpukpe ọkaibe. O bu n’obi iji akụkọ ndị dị na Torah na ndị bụbu ndị amụma zie ndị ọgbọ ya ozi okpukpere chi, ndị na-agụ akwụkwọ na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke Jerusalem n’oge Alaeze Ukwu Achemenid.[9]

Faịlụ:Cambridge University Library, MS Ff.1.24, fol. 1r.jpg

Peeji mbụ nke Ihe E Mere n'ihe odide Grik nke narị afọ nke 10 ma ọ bụ nke 11 nke Robert Grosseteste nwetara

Omenala ndị Juu na nke Ndị Kraịst mere ka odee a dị ka ihe atụ nke narị afọ nke ise BC, Ezra, onye nyere aha ya Akwụkwọ nke Ezra; Ndị amamihe Talmud kwenyekwara Ezra na odewo ma akwụkwọ nke ya (ya bụ, Ezra–Nehemaịa) na Ihe E Mere ruo n’oge nke ya, nke Nehemaịa dechara nke ikpeazụ.[1] Ndị nkatọ mechara, ndị na-enwe obi abụọ maka ọdịnala a na-echekwa ogologo oge, họọrọ ịkpọ onye edemede ahụ "Ihe E Mere". Otú ọ dị, ọtụtụ ndị ọkà mmụta na-akwado nkwado nke Ezra dere, ọ bụghị nanị na-adabere n’ọrụ ọtụtụ narị afọ nke ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme nke ndị Juu rụrụ, kamakwa n’ihi nkwekọ nke asụsụ na usoro okwu n’etiti Ihe E Mere na Ezra–Nehemaịa. Prọfesọ Emeritus Menahem Haran nke Mahadum Hibru nke Jerusalem na-akọwa, "n'ozuzu ịdị n'otu nke Ọrụ Chronistic bụ… na-egosipụta site n'echiche nkịtị, otu echiche nke iwu, òtù nzuzo na akụkọ ihe mere eme na ụdị a kapịrị ọnụ, ha niile na-egosipụta otu opus."[2]

Otu n'ime ihe ndị kachasị dị ịrịba ama, ọ bụ ezie na ọ bụghị ihe nkwubi okwu, nke Ihe E Mere bụ na a na-ekwughachi ahịrịokwu mmechi ya dị ka mmalite nke Ezra-Nehemia. [9] N'oge ochie, amaokwu ndị a na-ekwughachi ugboro ugboro, dị ka "mkpịsị aka" nke ndị na-ebi akwụkwọ nke oge a na-eji, na-apụta mgbe niile na njedebe nke akwụkwọ mpịakọta iji mee ka onye na-agụ ya nwee ike ịgafe akwụkwọ mpịaka nke abụọ ziri ezi mgbe ọ gwụchara nke mbụ. A na-eji ngwaọrụ odeakwụkwọ a rụọ ọrụ ndị karịrị otu akwụkwọ mpịakọta ma gaa n'ihu na akwụkwọ mpịaka ọzọ.

Ọkara ikpeazụ nke narị afọ nke 20, n'etiti obi abụọ na-arịwanye elu na agụmakwụkwọ banyere akụkọ ihe mere eme na ọdịnala Akwụkwọ Nsọ, hụrụ nyocha nke ajụjụ onye edemede. Ọ bụ ezie na e nwere enweghị ihe akaebe na-akwado ya, ọtụtụ ndị na-ele ya anya ugbu a dị ka ihe na-agaghị ekwe omume na onye dere Ihe E Mere bụkwa onye dere akụkụ akụkọ nke Ezra-Nehemia.[15] Ndị nkatọ a na-atụ aro na ọ ga-abụ na e dere Ihe ndekọ n'etiti 400 na 250 BC, na oge 350-300 BC nke kachasị. [9] A na-enweta oge a site na atụmatụ ndị e mere dabere na usoro ọmụmụ na-apụta na Septuagint Grik. Echiche a dabere na onye ọhụrụ a kpọtụrụ aha na Ihe E Mere, Anani. Anani bụ nwa nke asatọ nke Eze Jehoiachin dị ka ederede Masoretic si kwuo. Nke a emeela ka ọtụtụ ndị na-akwado ọgụgụ Septuagint tinye ụbọchị ọmụmụ Anani otu narị afọ karịa ihe a nabatara kemgbe puku afọ abụọ.[16]

Ebe e si nweta ya

Ọtụtụ n'ime ihe ndị dị n'E Mere bụ ikwughachi ihe sitere n'akwụkwọ ndị ọzọ nke Bible, site na Jenesis ruo na Ndị Eze, ya mere echiche ndị ọkà mmụta na-ahụkarị bụ na akwụkwọ ndị a, ma ọ bụ nsụgharị mbụ nke ha, nyere onye dere ya ọtụtụ ihe ya. Otú ọ dị, ọ ga-ekwe omume na ọnọdụ ahụ dị mgbagwoju anya karị, nakwa na akwụkwọ ndị dị ka Jenesis na Samuel kwesịrị iwere dị ka ndị oge nke Ihe E Mere, na-adabere n'ọtụtụ ihe ahụ, kama ịbụ isi iyi maka ya. N'agbanyeghị ọtụtụ mkparịta ụka banyere okwu a, ọ nweghị nkwekọrịta e nwetara.[17] O yikarịrị ka Ihe E Mere Chekwaara omenala oge ochie gbasara akụkọ ihe mere eme nke Israel.

Ndị nsụgharị nke mepụtara nsụgharị Grik nke Bible ndị Juu (Septuagint) kpọrọ akwụkwọ a Paralipomenon, "Ihe ndị a hapụrụ", na-egosi na ha chere na ọ bụ ihe mgbakwunye na ọrụ ọzọ, ma eleghị anya Jenesis-Ndị Eze, mana echiche ahụ yiri ka ọ gaghị adaba, ebe ọ bụ na e depụtaghachiri ọtụtụ n'ime Jenesis-Eze na-enweghị mgbanwe. Ụfọdụ ndị ọkà mmụta nke oge a tụrụ aro na Ihe E Mere bụ midrash, ma ọ bụ nkọwa ọdịnala ndị Juu, na Jenesis-Ndị Eze, mana nke a abụghị ihe ziri ezi ebe ọ bụ na onye edemede ma ọ bụ ndị edemede anaghị ekwu maka akwụkwọ ochie karịa ka ha na-eji ha emepụta ọrụ ọhụrụ. Atụmatụ ndị e nyere n'oge na-adịbeghị anya bụ na e bu n'uche ka ọ bụrụ nkọwa nke akụkọ ihe mere eme na Jenesis-Kings, ma ọ bụ dochie anya ma ọ bụ ihe ọzọ maka ya.[19]