Aịsaịa
Aịsaịa
| |
---|---|
![]() Fresco si n'uko ụlọ ekpere Sistine nke Michelangelo sere
| |
Onye Amụma | |
A mụrụ ya | Narị afọ nke asatọ BC |
Nwụrụ | Narị afọ nke asaa BC |
A na-asọpụrụ ya | Okpukpe ndị Juu Iso Ụzọ Kraịst [1] Bahá'í Okwukwe [2] Rastafari |
Ememe | Mee 9 Thursday mgbe Ememe nke Transfiguration gasịrị (Armenian Apostolic Church) [3][4] |
Ọrụ ndị dị mkpa | Akwụkwọ Aịsaịa |
Aịsaịa
| |
---|---|
![]() Fresco si n'uko ụlọ ekpere Sistine nke Michelangelo sere
| |
Onye Amụma | |
A mụrụ ya | Narị afọ nke asatọ BC |
Nwụrụ | Narị afọ nke asaa BC |
A na-asọpụrụ ya | Okpukpe ndị Juu Iso Ụzọ Kraịst [1] Bahá'í Okwukwe [2] Rastafari |
Ememe | Mee 9 Thursday mgbe Ememe nke Transfiguration gasịrị (Armenian Apostolic Church) [5][6] |
Ọrụ ndị dị mkpa | Akwụkwọ Aịsaịa |
Isaiah (<> templatestyles UK: /aı'zaı.ǝ/or US: /ar'zeı.ǝ/;[5][6] Hebrew: >< templatestyles יְשַׁעְיָהוּ ǝsa yāhū, "Yahweh bu nzoputa"; [7] also known as Isaias [8] or Esaias[9] from Greek: ' Onye amụma Izrel nke narị afọ nke asatọ BC, onye e kpọrọ aha Akwụkwọ Aịzaya aha.[10][11] Edemede nke Akwụkwọ Aisaia na-ezo aka na Aisaia dị ka “onye amụma” [12] mana ezigbo mmekọrịta dị n'etiti Akwụkwọ Aịzaya na onye amụma bụ Aịzaya nwere mgbagwoju anya. Echiche ọdịnala bụ na ọ bụ otu nwoke, Aisaia, dere isi 66 nile nke akwụkwọ Aịsaịa, ikekwe n’oge abụọ n’etiti 740 BC na BC. 686 BC, kewapụrụ site na ihe dịka afọ 15.
Echiche ọzọ a na-ahụkarị na-egosi na akụkụ nke ọkara mbụ nke akwụkwọ ahụ (isi nke 1-39) sitere na onye amụma akụkọ ihe mere eme, jikọtara ya na nkọwa amụma ndị e dere n'oge Eze Josaya 100 afọ mgbe e mesịrị, na na ihe fọdụrụ n'akwụkwọ ahụ malitere ozugbo ozugbo tupu na ozugbo njedebe nke narị afọ nke 6 BC biri na Babilọn (ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ narị afọ abụọ gara aga na oge nke akwụkwọ akụkọ ahụ na-aga n'ihu na oge nke akwụkwọ akụkọ ahụ na-aga n'ihu na Babilọn) ndi-amuma ndi nēbu amuma dika amuma-Ya si di. [a]
Akụkọ ndụ
[dezie | dezie ebe o si]
Amaokwu mbụ nke Akwụkwọ Aịzaya kwuru na Aịzaya buru amụma n’oge ọchịchị Uzaia (ma ọ bụ Azaraya), Jotam, Ehaz, na Hezekaya, bụ́ ndị eze Juda. [13] Ọchịchị Uzaia bụ afọ 52 n'etiti narị afọ nke asatọ BC, na Aịsaịa aghaghị ịmaliteworị ozi ya afọ ole na ole tutu Uzaia anwụọ, ikekwe na 740s BC. Ọ ga-abụ na ya na Manase dịrịkọrọ ndụ ruo afọ ụfọdụ. Ya mere, ọ pụrụ ịbụ na Aịsaịa buru amụma ruo ogologo oge ruo afọ iri isii na anọ
Dị ka ụfọdụ nkọwa ọgbara ọhụrụ si kwuo, a na-akpọ nwunye Aịzaya "onye amụma nwanyị", [15] ma ọ bụ n'ihi na e nyere ya onyinye amụma, dị ka Debora[16] na Hulda, [17] ma ọ bụ nanị n'ihi na ọ bụ "nwunye onye amụma". [14] [18] Ha nwere ụmụ nwoke abụọ, na-akpọ Shear-Jashub nke okenye, nke pụtara "Ndị fọdụrụ ga-alọghachi", [19] na nke nta Maher-Shalal-Hash-Baz, nke pụtara, " Ngwa ngwa ịkwakọrọ ihe, na-ebukọrọ ngwa ngwa." [20]

N’oge na-adịghị anya mgbe nke a gasịrị, Shalmanesa V kpebiri imeda alaeze ebe ugwu nke Izrel, weghara ma bibie Sameria ma malite ndọkpụ n’agha nke Asiria. Ogologo oge nile Ehaz chịrị, ala-eze Juda emetughi ya site n'ike Asiria. Ma mgbe Hezekaya nwetara ocheeze, a gbara ya ume ka o nupụrụ isi “megide eze Asiria” [21] wee banye n'ime nkwekọrịta ya na eze Ijipt. 22 Eze Asiria we yie eze Juda egwu, ma n'ikpeazụ, wakporo ala ahu. Mgbasa ozi Senakerib na Levant wetara ndị agha ya dị ike na Juda. Hezekaia mere ka obi ghara iru ala, ma rubere ndị Asiria isi. [23] Ma ka obere oge gasịrị, agha dara ọzọ. Senakerib durukwa usuu ndị agha ọzọ banye na Juda, otu n'ime ha yiri Jerusalem egwu. [24] Aịsaịa n'oge ahụ gbara Hezekaịa ume ka o guzogide ndị Asiria, [25] ma Senakerib zigaara Hezekaịa akwụkwọ ozi egwu, bụ́ nke o “gbasara n'ihu Jehova,” Aisaia nwa Emoz we zigara Hezekaia ozi, si, Otú a ka Jehova, bú Chineke Israel, siri, bú Onye i kpeworo ekpere bayere Senakerib, bú eze Asiria, nka bu okwu nke CHINEKE kwuworo bayere Ya: Nwa-ab͕ọghọ mara nma nke-ọma Zaion nāju gi anya, ọ nākwa gi ọchì; Jerusalem mara mma na-efe gị isi. ònye ka i kwuluworo, kwulu kwa? Ònye mere ka olu-gi dasie uda ike megide?
Megide Onye Nsọ nke Israel! [27]
Dị ka akụkọ ahụ dị na 2 Ndị Eze 19 (na ihe ndekọ ya na 2 Ihe E Mere 32) si kwuo, mmụọ ozi Chineke dakwasịrị ndị agha Asiria ma gbuo otu narị puku na iri puku asatọ na ise n'ime ndị agha ya n'otu abalị. “Dị ka Xerxes nke dị na Gris, Senakerib agbakebeghị n’ụjọ nke ọdachi ahụ dị na Juda, o meghịkwa njem ọzọ megide Judia ma ọ bụ Ijipt.”
Afọ ndị fọdụrụ nke ọchịchị Hezekaịa dị n’udo. O nwere ike ịbụ na Aịzaya dịrị ndụ n’oge na-adịghị anya, ma eleghị anya n’oge ọchịchị Manase. A kọwaghị oge na otú o si nwụọ n'ime Bible ma ọ bụ akwụkwọ ndị ọzọ bụ́ isi. [14] Talmud na-ekwu na ọ tara ahụhụ n'ihi okwukwe site n'ịwa osisi abụọ n'okpuru iwu nke Manase.
Akwụkwọ Aịzaya na akwụkwọ Jeremaịa pụrụ iche n’ime Akwụkwọ Nsọ Hibru maka nkọwa ya kpọmkwem banyere “ọnụma Jehova” dị ka e gosiri, dị ka ihe atụ, n’Aịzaya 9:19 na-ekwu, sị: “Site n’ọnụma Jehova nke ụsụụ ndị agha ka ala ahụ ji gbaa ọchịchịrị, ndị mmadụ ga-adịkwa ka mmanụ ọkụ.
N'Iso Ụzọ Kraịst
[dezie | dezie ebe o si]
Nrịgo nke Aịsaịa, ihe odide ndị Kraịst pseudepigraphy nke e depụtara n’oge dị n’agbata njedebe nke narị afọ nke mbụ na mmalite nke 3 nke atọ, na-enye nkọwa zuru ezu banyere Aịsaịa chere ajọ onye amụma ụgha ihu ma mechie mgbe e gburu Aịsaịa n’ihi okwukwe, ọ dịghị nke ọ bụla n’ime ha a gbapụtara n’ihe ndekọ Bible mbụ ahụ.
Gregory nke Nyssa (ihe dị ka 335-395) kweere na Aịzaya onye amụma “maara nke ọma karịa ndị ọzọ niile ihe omimi nke okpukpe nke Oziọma ahụ”. Jerome (ihe dị ka 342-420) na-etokwa Aịzaya onye amụma, na-ekwu, sị: "Ọ bụ onye na-ezisa ozi ọma karịa onye amụma, n'ihi na ọ kọwara ihe omimi nile nke Chọọchị Kraịst nke ọma nke na ị ga-eche na ọ naghị ebu amụma banyere ọdịnihu, kama ọ na-ede akụkọ ihe mere eme nke gara aga. nkọwa nke ọnwụ nke Jisus Kraịst
Ndị dere Agba Ọhụrụ hotara akwụkwọ Aịzaya ọtụtụ ugboro. [31] Oziọma Jọn na-ekwu na Aịzaya “hụrụ ebube Jizọs wee kwuo banyere ya.”
Chọọchị Ọtọdọks nke Ebe Ọwụwa Anyanwụ na-eme ememe Saint Isaiah Onye-amụma na Saint Christopher na Mee 9, [33] Edekwara Aịzaya na ibe nke ndị nsọ maka Mee 9 na Roman martyrology nke Ụka Roman Katọlik.
Akwụkwọ nke Mormon na-ehota Jizọs Kraịst na-ekwu na “okwu nile nke Aisaia dị ukwuu” na ihe nile nke Aisaia buru n’amụma emezuwo ma ga-emezu. [35] Akwụkwọ nke Mọmọn na Ozizi na Ọgbụgba-ndụ nile na-ehotakwa Aịsaịa karịa onye amụma ọ bụla ọzọ sitere na Testament Ochie. [36] Ọzọkwa, ndị otu Nzukọ-nsọ nke Jisus Kraịst nke Ndị-nsọ Ụbọchị-Ikpeazụ a na-ewere na ntọala nke nzukọ-nsọ site n’aka Joseph Smith na narị afọ nke 19 ka ọ bụrụ mmezu nke Aịsaịa 11, ntụgharị asụsụ nke Akwụkwọ nke Mọmọn ka ọ bụrụ mmezu nke Aịsaịa 29,137] na iwu ụlọ nsọ ndị-nsọ Ụbọchị Ikpeazụ dị ka mmezu nke Aisaia 2:2
N'Ime Ndị Alakụba
[dezie | dezie ebe o si]Aịza (Arabic: إشعياء romanized: Isha yā) akpọghị aha ya na Quran ma ọ bụ Hadith, kama ọ na-apụta ugboro ugboro dị ka onye amụma na isi mmalite ndị Alakụba dị ka qişaş al-anbiya na tafsirị dị iche iche. [39] Al-Tabari (310/923) na-enye akụkọ ihe mere eme maka ọdịnala ndị Alakụba gbasara Aisaia, [40] Edepụtara ya n'etiti ndị amụma n'akwụkwọ salawat Dalail al-Khayrat. Ndị ọkà mmụta Islam ndị ọzọ dịka ibn Kathir, Abu Ishaq al-Tha'labi na al-Kisa'i na ndị ọkà mmụta ọgbara ọhụrụ dịka Muhammad Asad na Abdullah Yusuf Ali na-akpọkwa ya ma nabata ya dị ka onye amụma [41].
Dị ka ndị ọkà mmụta Alakụba si kwuo, Aisaia buru amụma ọbịbịa nke Jizọs na Muhammad, ọ bụ ezie na ndị ọkà mmụta okpukpe ndị ọzọ na-arụrịta ụka n'ikwu ya [42] A pụrụ ikewa akụkọ Aịsaịa n'akwụkwọ ndị Alakụba ụzọ atọ. Nke mbụ mere ka Aịzaya bụrụ onye amụma Judia. n'oge ọchịchị Hezekaia; nke abụọ kọrọ ihe ndị Aịzaya mere n’oge Senakerib nọchibidoro Jeruselem na 597 Tupu Oge Ndị Kraịst; na nke atọ dọrọ mba ahụ aka ná ntị banyere ọbịbịa. mbibi. [43] [40] N'ikwekọ na Akwụkwọ Nsọ Hibru, [44] Omenala Islam na-ekwu na Hezekaịa bụ eze na Jerusalem n'oge Aisaia. Hezekaia nụrụ ma rube isi na ndụmọdụ Aịzaya, ma o nweghị ike ime ka ọgba aghara ahụ dị n’Izrel kwụsị. [45] Omenala a na-ekwusi ike na Hezekaịa bụ onye ezi omume nakwa na ọgba aghara ahụ kara njọ mgbe ọ gasịrị. Mgbe eze nwụchara, Aịzaya gwara ndị mmadụ ka ha ghara ịhapụ Chineke, ma dọọ ndị Izrel aka ná ntị ka ha kwụsị mmehie ha na-adịgide adịgide na nnupụisi ha. Muslim. ọdịnala na-ekwusi ike na ndị ajọ omume Judia n’iwe ha chọrọ igbu Aịsaịa,
N'ọnwụ nke yiri nke e kwuru na ọ bụ Aịzaya bụ́ In Lives of the Prophets, nkọwa nkọwa ndị Alakụba na-akọ na ndị Izrel gburu Aịzaya n'ihi okwukwe site n'ịwa nkụwa.
N'ụlọ ikpe nke al-Ma'mun, onye Abbasid caliph nke asaa, Ali al-Ridha, nwa nwa Muhammad na onye ọkà mmụta oge ya, jụrụ ndị Exilarch ajụjụ iji gosi site na Torah na ma Jizọs na Muhammad bụ ndị amụma. N'ime ọtụtụ ihe akaebe ya, al-Ridha na-ezo aka n'akwụkwọ Aịzaya, na-ekwu "Sha'ya (Aịsaịa), onye amụma, kwuru na Torah banyere ihe gị na ndị enyi gị na-ekwu 'Ahụla m ndị na-agba ịnyịnya abụọ ndị (Ọ) na-enye ìhè n'ụwa. Otu n'ime ha nọ n'elu ịnyịnya ibu na nke ọzọ nọ n'elu camel. Ònye bụ onye na-agba ịnyịnya ibu, na onye na-na-agba ịnyịnya bụ ụfọdụ azịza nke Exila? Al-Ridha gara n'ihu kwuo na "Ma onye na-agba ịnyịnya ibu, ọ bụ Isa (Jizọs); na onye na-agba kamel, ọ bụ Muhammad, ka Allah gọzie ya na ezinụlọ ya. Ị na-agọnarị na nke a (okwu) dị na Torah?" Rabbi zara, "Ee e, anaghị m agọnarị ya."[47
In rabbinic literature
[dezie | dezie ebe o si]
Ntụtụ aka ndị dị n’akwụkwọ ndị rabaị nke ndị Juu nye Aịsaịa nwere mgbasawanye dị iche iche, nkọwa na ntinye aka ndị gafere ihe e depụtara n’ihe odide nke Bible.
Mmalite na oku
[dezie | dezie ebe o si]Dị ka ndị rabaị oge ochie si kwuo, Aịsaịa bụ nwa Juda na Tamar, nna ya Amoz bụ nwanne Eze Amaịja.
Mgbe Aisaia, ka Midrash na-ekwu, na-aga n'iru na ala n'ọmụmụ ihe ya, ọ nụrụ ka Chineke na-ekwu "Ònye ka m ga-ezite?" Aisaia we si, Lem; zigam. Chineke wee sị ya: “Ụmụ m na-akparị ma na-enwe mmetụta uche; ọ bụrụ na unu dị njikere ịbụ ndị a kparịrị na ọbụna tie unu ihe, unu pụrụ ịnara ozi m; ma ọ́ bụghị ya, ọ ga-akara unu mma ịjụ ya.” Mgbe Aịzaya kwuru, sị: “M na-ebi n’etiti ndị egbugbere ọnụ na-adịghị ọcha,” [51] Chineke baara ya mba maka ikwu okwu n’ụzọ dị otú ahụ banyere ndị Ya.
Ihe ndekọ ndị ọzọ na-ekwu na Aịsaịa bụ n'ezie nna nna nke Eze Manase, [53] nke ga-eme Queen Consort Hefzibah site na 2 Ndị Eze 21: 1 nwa ya nwanyị na Eze Hezekaịa ọgọ ya nwoke. Aha Hefziba (nke pụtara 'ihe na-atọ m ụtọ bụ)' ka e ji mee ihe atụ aha Zaịọn mgbe e weghachiri ya na ihu ọma Jehova n'Aịsaịa 62,[54].
Ọnwụ ya
[dezie | dezie ebe o si]A kọrọ na Talmud na Rabbi Simeon ben Azzai hụrụ na Jerusalem ihe ndekọ nke e dere na Eze Manase gburu Aịsaịa. Eze Manase wee sị Aịzaya: “Mozis, bụ́ onyenwe gị, sịrị, ‘Ọ dịghị onye ga-ahụ Chineke dị ndụ’, [55] ma ị sị, ‘Ahụrụ m Jehova ka ọ nọ ọdụ n’ocheeze ya’’ [56] wee gaa n’ihu igosi ihe ndị ọzọ na-emegiderịta onwe ha—dị n’etiti Deuterọnọmi [57] na Aịzaya 40; [58] n’etiti Ọpụpụ 33[59] na 2 Ndị Eze: “Agaghị m anabata nkọwa ya na Aịzaya 2: ikpe ọmụma?" O wee gụpụta tetragrammaton ahụ, otu osisi sida meghere, Aịzaya wee laa n'iyi n'ime ya. Eze Manase nyere iwu ka a kpụọ osisi cedar ahụ. ma mb͕e nkpa-n'aka ruru n'ọnu-ya Aisaia nwuru; otú a ka e tara ya ahụhụ n’ihi na ọ sị “Ebi m n’etiti ndị egbugbere ọnụ na-adịghị ọcha”
E nyere nsụgharị dịtụ iche nke akụkọ ifo a na Jerusalem Talmud [62] Dị ka nsụgharị ahụ Aịsaịa, na-atụ egwu Eze Manase, zoro onwe ya n'osisi cedar, ma ọnụ ọnụ uwe ya raara ọnụnọ ya, ma Eze Manase mere ka a kpụchaa osisi ahụ na ọkara. Otu akụkụ nke Targum nye Aịsaịa nke Jolowicz [63] hotara na-ekwu na-ekwu na mgbe Aịsaịa gbapụrụ n’ebe ndị na-achụ ya nọ wee gbaba n’osisi ahụ, a kpụkwasịrị osisi ahụ n’ọkara, ọbara onye amụma ahụ pụtara. Akụkọ banyere ọnwụ nke Aisaia gbasaruru ndị Arab [64] na Ndị Kraịst dịka ọmụmaatụ, Athanasius bishọp nke Aleksandria (ihe dị ka 318) dere, sị: “A kụwara Aịzaya n’ụba”
Archaeology
[dezie | dezie ebe o si]Na February 2018, ọkà mmụta ihe ochie bụ Eilat Mazar kwupụtara na ya na ndị otu ya. achọpụtala ntakịrị akara akara nke na-agụ "[nke] Isaiah nvy" (nwere ike wughachi ya ma gụọ dị ka " [nke] Aịzaịa onye amụma") n'oge ihe ndị e gwupụtara n'Ofel, dị nnọọ n'ebe ndịda nke Ugwu Ụlọ Nsọ dị na Jerusalem. [66] A chọtara obere bulla "naanị ụkwụ iri" site na ebe otu ìgwè ahụ chọtara otu bulla na-adịghị emebi emebi nke nwere ihe odide "[nke] nke Eze Hezekaịa nke Juda" na 2015. [67] Ọ bụ ezie na aha "Aịsaịa" na mkpụrụ akwụkwọ Paleo-Hibru bụ ihe a na-apụghị ịgbagha agbagha, mmebi ahụ dị na ala aka ekpe nke akara ahụ na-akpata ihe isi ike n'ịkwado okwu ahụ bụ "onye amụma" ma ọ bụ aha "Navi", na-eme ka e nwee obi abụọ ma akara a ọ̀ bụ nke Aịzaya onye amụma n'ezie.
Notes
[dezie | dezie ebe o si]a. Lee isiokwu bụ́ “Akwụkwọ Aịzaya maka nkọwa sara mbara nke echiche ndị e dere na ya.
Ihe odide
[dezie | dezie ebe o si]- ↑ 1.0 1.1 Historical Dictionary of Prophets in Islam and Judaism, B. M. Wheeler, Appendix II
- ↑ 2.0 2.1 May, Dann J (December 1993). "Web Published". The Baháʼí Principle of Religious Unity and the Challenge of Radical Pluralism (Thesis). University of North Texas, Denton, Texas. p. 102.
- ↑ St. John the Baptist Byzantine Catholic Cathedral, Holy Prophet Isaiah Archived 2017-06-27 at the Wayback Machine
- ↑ "Holidays | Qahana.am".
- ↑ St. John the Baptist Byzantine Catholic Cathedral, Holy Prophet Isaiah Archived 2017-06-27 at the Wayback Machine
- ↑ "Holidays | Qahana.am".
1.1 Akwụkwọ ọkọwa okwu akụkọ ihe mere eme nke ndị amụma na Islam na okpukpe ndị Juu, B. M. Wheeler, Ihe Odide II
2.1 Mee, Dann J (Decemba 1993). "Web bipụtara'. Ụkpụrụ Bahá'i nke ịdị n'otu okpukperechi na ihe ịma aka nke Radical Pluralism (Thesis) University of North Texas, Denton, Texas. p. 102.
3.1 St. Jọn Baptist Katidral Byzantine Catholic, Onye Amụma Dị Nsọ Isaiah echekwara 2017-06-27 na igwe Wayback
4. "Ezumike | Qahana.am
5. Wells, John C. (1990).
6. Rippin, A., "Shaya", na: Encyclopaedia of Islam, mbipụta nke abụọ, nke: P Bearman, Th.
7. Akwụkwọ ọkọwa okwu Bible Ọhụrụ, Mbipụta nke Abụọ, Tyndale Press, Wheaton, IL, 1987.
8. "CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Isaiah".
9.1 'Ebe Ọnụ Ụzọ Ámá Baịbụl: Luk 4:17-21-King James Version'
10.1 Ọmụmụ Scofield Bible III, NKJV, Mahadum Mahadum Oxford
11. 1 De Jong, Matthijs J., Isaiah N'etiti Ndị Amụma Ọwụwa Anyanwụ Oge Ochie: Ọmụmụ Ihe Ntụnyere nke Oge Mbụ nke Omenala Aịsaịa na Amụma Ọhụrụ-Asiria, BRILL, 2007, p. 13-17
12. Akwụkwọ Nsọ Hibru-Bekee, Aịzaya 38:1
13. Hibru-Bekee Baịbụl Aịzaya 1:1
14. 1 14.0 14.1 14.2 14.3 14.4 Otu ma ọ bụ karịa nke
Ahịrịokwu ndị bu ụzọ gụnyere. ederede sitere na akwụkwọ ugbu a na mpaghara ọha: Easton, Matthew George (1897).
15. Akwụkwọ Nsọ Hibru-Bekee, Aịzaya 8:3
16. Hibru-Bekee Bible Ndị Ikpe 4:4
17. Hibru-Bekee Bible 2 Ndị Eze 22:14-20
18.1 Coogan, Michael D. Okwu mmalite nke agba ochie, Oxford University Press, 2009, p.273.
19. Akwụkwọ Nsọ Hibru-Bekee Isaiah 7.3
20. Akwụkwọ Nsọ Hibru-Bekee Isaiah 8.3
21.1 Hibru-Bekee Bible 2 Ndị Eze 18:7
22. Hibru-Bekee Bible Aịzaya 30:2-4
23. Hibru-Bekee Bible 2 Ndị Eze 18:14-16
24. Hibru-Bekee Bible Aịzaya 36:2-229; 37:8
25. Hibru-Bekee Bible 37:1-79
26. Hibru-Bekee Baịbụl Aịzaya 37:14
27. Sayce, Archibald Henry, Alaeze Ukwu Ochie nke Ọwụwa Anyanwụ.
28. ↑ "Yevamot 49b:8"
29. Aịz 9:19 .
30. Ndụ nke Ndị Amụma Dị Nsọ, Convent Ndị Ozi Dị Nsọ, ISBN 0-944359-12-4, ibe 101
31. Graham, Ron.
32. ↑ Baịbụl, Jọn 12:41
33.1 “Onye amụma Aịzaya na Chọọchị Ọtọdọks nke Ebe Ọwụwa Anyanwụ.
34. 1 "Aisaia onye amuma, kpere ayi ekpere".
35. 1 3 Nephi 23:1-3
36.1 "churchofjesuschrist.org-Aịsaịa".
37.1 “Encyclopedia of Mormonism, Isaiah”
38.1 "churchofjesuschrist.org - Temple".
39.1 Encyclopedia nke Islam
40. 1 40.0 40.1 Jane Dammen McAuliffe Encyclopaedia of the Qur'an Mpịakọta 2 Mahadum Georgetown, Washington DC p. 562-563
41. Akwụkwọ Nsọ: Ederede, ntụgharị na nkọwa, ndetu.
42. Encyclopedia of Islam, Shaya, Online Web.
43. Tabari, Akụkọ nke ndị amụma na ndị eze, i, 638–45
44. Aisaia 38.
45. 1 45.0 45.1 45.2 Akụkọ nke ndị amụma, Ibn Kathir, Isaiah bin Amoz
46. Pierotti, Ermete (1864).
47. al-Qurashi, Baqir Shareef (2001).
48. Sotah 10b
49. Talmud traktị Megillah 15a
50. Levitikọs Rabba 10
51. Hibru-Bekee Bible Aisaia 6:50
52. Shir haShirim Rabbah 1:6
53.1 "Hezekaia". Akwụkwọ nkà ihe ọmụma Juu.
54. BibleGateway.com, Ụmụ nwanyị niile nke Akwụkwọ Nsọ, Hephzibaht.
55. Hibru-Bekee Bible Ọpụpụ 33:20
56. Hibru-Bekee Bible Aisaia 6:1
57.1 Hibru-Bekee Bible Deuterọnọmi 4:7
58. Hibru-Bekee Bible Aisaia 40:6
59. Hibru-Bekee Bible Ọpụpụ 33:23
60. Hibru-Bekee Bible 2 Ndị Eze 20:6
61. ↑ Yevamot 49b
62. Jerusalem, Sanhedrin 10
63. “Die Himmelfahrt und Vision des Amụma Jesajas, p. 8
64. "Ta'rikh, ed.
65. Athanasius (2018).
66. Mazar, Eilat.
67. N'ịchọta oke nke Akwụkwọ Nsọ, akara nke Aisaia onye amụma kwuru na a chọtara na Jerusalem.
68. "Ekpughere mbinye aka Isaiah na Jerusalem: ihe akaebe nke Aisaia onye amụma?" Nke Megan Sauter dere.
- Edemede a na-etinye ederede sitere na akwụkwọ ugbu a na ngalaba ọha: Onye na-abụ abụ, Isidore, et al., eds. (1901-1906). "Aịzaya". The Jewish Encyclopedia. New York: Funk & Wagnalls.
Ịgụ ihe ọzọ
[dezie | dezie ebe o si]- Lynch (2021). First Isaiah and the Disappearance of the Gods. The Pennsylvania State University Press.
- Baltzer (2001). Deutero-Isaiah: A Commentary on Isaiah 40–55. Minneapolis: Fortress Press.
- [Ihe e dere n'ala ala peeji] The Anatomy of Figuration: Maimonides" Exegesis of Natural Convulsions in Apocalyptic Texts (Guide II.29). Mahadum nke Calgary.
- Childs (2001). Isaiah: a commentary. Louisville, Kentucky: Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-22143-0.
- Church (1953). The Private Lives of the Prophets and the Times in Which They Lived. New York: Rinehart.
- Cohon (1939). The Prophets: Their Personalities and Teachings. New York: Scribner.
- Herbert (1975). The book of the prophet Isaiah: Commentary. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-08624-0.
- Herbert (1975). The book of the Prophet Isaiah, chapters 40–66. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-20721-8.
- Kraeling (1969). The Prophets. Chicago: Rand McNally.
- Miscall (1993). Isaiah. Sheffield, England: JSOT Press. ISBN 978-1-85075-435-0.
- Quinn-Miscall (2001). Reading Isaiah: poetry and vision. Louisville: Westminster Press. ISBN 978-0-664-22369-4.
- Phillips (1963). Four Prophets, Amos, Hosea, First Isaiah, Micha: A Modern Translation from the Hebrew. New York: Macmillan.
- Sawyer (1996). The fifth gospel: Isaiah in the history of Christianity. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-44007-3.
- Scott (1968). The Relevance of the Prophets. Macmillan: London.
- Smith (1941). The Prophets and Their Times. Chicago: University of Chicago.
Njikọ mpụga
[dezie | dezie ebe o si]- Nkwupụta ndị metụtaraAịsaịana Wikiquote
- Ọrụ ndị metụtaraAịsaịana Wikisource
- Mgbasa ozi metụtaraAịsaịa (onye a kpọtụrụ aha na Bible) na Wikimedia Commons