Asụsụ Abellen
Abellen, Abelen, Aburlin, ma ọ bụ Ayta Abellen, bụ asụsụ Sambalic . O nwere ihe dị ka ndị na-ekwu okwu 3,500 ma na-asụ ya n'ime obodo Aeta ole na ole na mpaghara Tarlac, Philippines . Ayta Abellen n'onwe ya bụ akụkụ nke ezinụlọ asụsụ Sambalic na Philippines na ọ nwere njikọ chiri anya na ọ bụghị naanị olumba Ayta ise ndị ọzọ kamakwa asụsụ Botolan nke Sambal. Ethnologue na-akọ 45 ndị ọkà mmụta otu asụsụ .
Nkesa ala
[dezie | dezie ebe o si]Enwere ike ịhụ ndị ọkà okwu Abellen Ayta n'ebe ndị a:
- Maamot, San Jose, Tarlac Province
- Santa Juliana, Mayantoc, Tarlac Province
- Capas, Tarlac Province
- Sitio Loob-Bunga, Barangay Poon Bato, Botolan, Zambales
Akụkọ ihe mere eme
[dezie | dezie ebe o si]Akụkọ mmalite
[dezie | dezie ebe o si]Ndị Ayta Abellen bụ ndị mmadụ na-akwagharị n'akụkọ ihe mere eme. A makwaara dị ka Negritos, a na-ekwu na ha bụ ụmụ nke ndị mbụ bi na Philippines, malite na njedebe Pleistocene Era. A na-amata ndị Ayta Abellen site na ntutu ojii ha na-akpụ akpụ, na ụda akpụkpọ ahụ gbara ọchịchịrị ma e jiri ya tụnyere ndị Filipinos ndị ọzọ. [1] Ebe ọ bụ na asụsụ ha yiri asụsụ Austronesia ndị ọzọ, e nwere echiche nke njem ọpụpụ Ọstrelia mere. Na tiori a, e nwere njem abụọ dị iche iche, otu site na ndịda ụsọ oké osimiri nke Sundaland n'ebe ọwụwa anyanwụ nakwa site na Wallacea ruo Mindanao, na-eme ka e nwee nkewa nke ndị Ayta na Mamanwa maka ihe dị ka afọ 20,000 ruo 30,000. Tupu ịkwaga Austronesia, enweghị myirịta dị n'etiti asụsụ mbụ nke Negritos.
Akụkọ ihe mere eme nke oge a na mmụghachi
[dezie | dezie ebe o si]Mgbe mgbawa nke ugwu Pinatubo na 1990s, ụfọdụ n'ime Ayta Abellen esiwo n'ugwu kwaga ma lụọ di ma ọ bụ nwunye ma jikọta ya na ndị Ilocano obodo. N’ihi ya, e nwere okwu mbinye Ilocano n’asụsụ ahụ. An introduction to Ayta Abellen morphology and syntax (en). SIL Global (2022-09-15). Retrieved on 2024-11-15."An introduction to Ayta Abellen morphology and syntax". SIL Global. 2022-09-15. Retrieved 2024-11-15.</ref> Ọtụtụ ndị mmadụ na-asụkwa Ilocano dị ka asụsụ nke abụọ yana Tagalog . Ndị Ayta na-adabere na akụ ndị sitere n'okike; Otú ọ dị, n'ihi oke ọhịa na-ebelata, ọ na-esiwanye ike ịkwado ụdị ndụ ahụ. Nsogbu a, yana ọrịa na ebe dịpụrụ adịpụ site na ụlọ ọrụ nlekọta ahụike nke oge a, jikọtara ọnụ ọgụgụ ọnwụ dị elu ma e jiri ya tụnyere ọnụ ọgụgụ ọmụmụ n'etiti ndị Ayta Abellen.
fonology
[dezie | dezie ebe o si]N'ihu | Azu | |
---|---|---|
Mechie | i | o |
Mepee | a | ə |
Ekwentị | Akara orthographic |
---|---|
/p/ | P |
/b/ | B |
/t/ | T |
/d/ | D |
/k/ | K |
/g/ | G |
/ʔ/ | - |
/h/ | H |
/m/ | M |
/n/ | N |
/ŋ/ | Ng |
/l/ | L |
/w/ | W |
/j/ | Y |
/i/ | I |
/a/ | A |
/a/ | Ā |
/"/ | E |
/o/ | O |
Na mgbakwunye, s, r, c (maka [k]), j, n'etiti fọnịm ndị ọzọ, ka a na-eji n'okwu mgbazinye ego na aha. An introduction to Ayta Abellen morphology and syntax (en). SIL Global (2022-09-15). Retrieved on 2024-11-15."An introduction to Ayta Abellen morphology and syntax". SIL Global. 2022-09-15. Retrieved 2024-11-15.</ref> N'asụsụ Sambal na Ayta, nkwụsị glottal na-achọ ịnọchite okwu ikpeazụ na-agaghị egbochi ya mgbe ụdaume etiti dị elu na-aga n'ihu.
Ụtọ asụsụ
[dezie | dezie ebe o si]Ayta Abellen na-ekerịta otu ngwaa–isiokwu–ihe nhazi okwu dị ka asụsụ ndị ọzọ na Philippines. An introduction to Ayta Abellen morphology and syntax (en). SIL Global (2022-09-15). Retrieved on 2024-11-15."An introduction to Ayta Abellen morphology and syntax". SIL Global. 2022-09-15. Retrieved 2024-11-15.</ref> Ọ na-ekerịta phonology yiri nke ahụ na olumba Ayta ndị ọzọ yana Botolan Sambal. Ọbụghị naanị na ọ na-ekekọrịta usoro nnọchiaha ya na asụsụ Sambalic ndị ọzọ, mana n'etiti asụsụ Ayta ndị ọzọ, ọ dị ihe dịka 70% yiri ya. [2] Asụsụ a bụ CV (consonant na udaume) na asụsụ CVC, n'agbanyeghị na mgbe ụfọdụ ọ na-enwe mgbagwoju anya asụsụ VC na V. N'asụsụ a, ihichapụ ụdaume yana mkpochapụ consonant na-apụta ìhè mgbe ejikọtara okwu. N'asụsụ a, ntinye nrụgide nwere ike bụrụ ihe a na-atụghị anya ya. Okwu Poly-syllabic nwere nrụgide bụ isi ebe okwu ndị nwere ihe karịrị nkeji okwu atọ nwere nrụgide nke abụọ. Otú ọ dị, suffixation na-ebutekwa mgbanwe na ntinye nrụgide.
Usoro edemede
[dezie | dezie ebe o si]Eji ederede Latịn dee Ayta Abellen. Ilocano bụ asụsụ nke abụọ nke ọtụtụ n'ime Abellen na asụsụ asụsụ nke ọtụtụ ndị Abellen bi, ebe Tagalog bụ asụsụ mba Philippines. Ndị na-edegharị ihe na-agbalị ịdekọ asụsụ ahụ na ederede nke yiri ma Ilocano na Tagalog. Ọtụtụ n'ime ukwe e ji mee ihe n'ógbè ahụ ka edere na Botolan Sambal, ya mere, ha na-agbalịkwa ka Ayta Abellen agụ akwụkwọ kwekọọ na ya. An introduction to Ayta Abellen morphology and syntax (en). SIL Global (2022-09-15). Retrieved on 2024-11-15."An introduction to Ayta Abellen morphology and syntax". SIL Global. 2022-09-15. Retrieved 2024-11-15.</ref>
Hụkwa
[dezie | dezie ebe o si]- Asụsụ Philippines
- Ndị mmadụ Aeta
- Ndi Ilocano
- Asụsụ Ilocano
- Tagalog
- Philippines
Ntụaka
[dezie | dezie ebe o si]akụkụ nke ezinụlọ asụsụ Sambalic na Philippines na ọ nwere njikọ chiri anya na ọ bụghị naanị
- ↑ An introduction to Ayta Abellen morphology and syntax (en). SIL Global (2022-09-15). Retrieved on 2024-11-15.
- ↑ The Sambalic languages of Central Luzon (en). SIL Global (2022-09-15). Retrieved on 2024-11-15.