Asụsụ Alamblak
A na-asụ asụsụ Alamblak na mpaghara Angoram nke East Sepik Province, Papua New Guinea . A na-asụ otu olumba n'ime obodo itoolu dị na Middle Karawari na osimiri Wagupmeri, na nke ọzọ n'ime obodo anọ dị nso na ọdọ Kuvanmas. Ọ bụ n'akụkụ ọwụwa anyanwụ nke asụsụ Sepik Hill.
Nkesa ala
[dezie | dezie ebe o si]Olumba/ụdị dị iche iche
[dezie | dezie ebe o si]Enwere isi olumba abụọ nke Alamblak: Karawari na Kuvenmas. Olumba ndị a na-egosipụta nnukwu ọdịiche dị na phonology, ụtọ asụsụ, na lexicon. Ndị na-asụ olumba Karawari bi n'akụkụ osimiri Karawari na Wagupmeri, ndị nke asụsụ Kuvenmas bikwa n'akụkụ oke osimiri ndịda nke Ọdọ Kuvenmas na n'akụkụ ọwụwa anyanwụ. Na 1984, onye ọkà mmụta asụsụ Les Bruce kwuru na e nwere ihe dị ka ndị na-asụ Karawari 800 na ndị na-asụ Kuvenmas 400.
Ndị na-ekwu olumba Karawari mejupụtara anọ n'ime otu ọha mmadụ isii nke Allamblak: Këmbrofm, Marhëmbom, Yimanifm, na Bnarm. Ndị Këmbrofm bi na obodo nta nke Tanganbit (Meingenda), Midabi, Morwok, na n'ebe ụfọdụ hamlet ọdịnala n'etiti ugwu ndị dị n'etiti Osimiri Karawari na Osimiri Black Water dị n'ebe ọdịda anyanwụ. Ndị Marhëmbom bi n'ime ime obodo Maramba na Chimbut. Ndị Yimanifm bi na obodo nta nke Skayum (Sikaium) na Barabijim (Barapidjin) na Osimiri Wagupmeri na Gitfat Creek. Ndị Bnarm bi n'ime ime obodo Yanitabak (Yenitabak) na Denyik (Danyig).
Ndị na-asụ olumba Kuvenmas mejupụtara abụọ n'ime otu isii nke Alalamblak: Bahwidëh na Wolpam. Ndị Bahwidëh na ndị Wolpam bi n’obodo nta ndị dị na Tarakai, Sevenbuk, Anganamei, na Mariamei.
fonology
[dezie | dezie ebe o si]Consonants
[dezie | dezie ebe o si]Labial | Alveolar | Palato-<br id="mwNQ"><br><br><br> alveolar | Velar | ||
---|---|---|---|---|---|
Ihu imi | m | n | ( ɲ ) | ||
Kwụsị | voiceless | p | t | ( tʃ ) | k |
voiced | b | d | ( dʒ ) | ||
Nke na-ese okwu | f | s | ( ʃ ) | h | |
Mmanya | w | j | |||
Mmiri mmiri | r ~ l |
N'adịghị ka asụsụ Tama na Sare, Alamblak anaghị ama ọdịiche dị n'etiti /r/ na /l/. [1]
Udaume
[dezie | dezie ebe o si]N'ihu | Central | Azu | ||
---|---|---|---|---|
unrounded | rounded | |||
Elu | i | ɯ | u | |
N'etiti | e | ɤ | o | |
Dị ala | a |
Nhazi mkpụrụedemede
[dezie | dezie ebe o si]Enwere usoro mkpụrụokwu atọ bụ isi na Alamblak:
- C (C) (C) V (C) (C)
- V(C) (C)
- CVV(C)
Ụdị ụdị
[dezie | dezie ebe o si]Alamblak bụ asụsụ polysynthetic . Ọ bụ nke ukwuu agglutinative na ụfọdụ fusional ọcha. Ọ na-egosipụta ọtụtụ atụmatụ asụsụ nke na-egosikarị polysynthesis n'asụsụ Papuan. Ụfọdụ n'ime ndị a gụnyere polypersonalism (ịka akara nke ọtụtụ arụmụka na ngwaa) na akara isi dị arọ . Usoro okwu ya bụ isi bụ isiokwu-ihe-ngwaa, yana ọtụtụ atụmatụ morphosyntactic ndị ọzọ jikọtara ya na asụsụ SOV ka egosipụtakwara n'Alamblak. Kpọmkwem, nkebiokwu ndị nọ n'okpuru na-ebute nkebiokwu nọọrọ onwe ya (dịka ọmụmaatụ, nkebiokwu ikwu na-ebute isi), ndị na-ekwu okwu na-agbaso aha (dị ka enclitics ma ọ bụ suffixes), na mmewere ajụjụ adịghị n'ihu na nkebiokwu, kama ọ na-anọgide na ọnọdụ . Enwere ike ịhụ ihe atụ nke njirimara ndị a n'okpuru. Ọmụmaatụ sitere na Bruce (1984).
Hụkwa
[dezie | dezie ebe o si]- Yimas-Alamblak Pidgin
Ntụaka
[dezie | dezie ebe o si]n'akụkụ oke osimiri ndịda nke Ọdọ Kuvenmas na n'akụkụ ọwụwa anyanwụ. Na 1984, onye ọkàbegosipụta ọtụtụ atụmatụ asụsụ nke na-egosikarị polysynthesis
- ↑ Foley (2018). "The Languages of the Sepik-Ramu Basin and Environs", in Palmer: The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide, The World of Linguistics. Berlin: De Gruyter Mouton, 197–432. ISBN 978-3-11-028642-7.