Asụsụ Andi
| Andi | |
|---|---|
| Qwannab | |
| sarnaqawavannab mi Resort[failed verification] | |
| Nkwupụta | [qχʼavannab mitsʼːi] ] |
| A mụrụ ya | Ebe Ugwu Caucasus |
| Ógbè | Ndịda Dagestan |
| Agbụrụ | 11,800 Andi (ọnụ ọgụgụ nke 2010) [1] |
Ndị na-asụ asụsụ ala
|
21,150 (ọnụ ọgụgụ 2020) [2] |
| Koodu asụsụ | |
| ISO 639-3 | ani
|
| Glottolog | andi1255
|
| ELP | Andi |
 Andi | |
 A na-ahazi Andi dị ka onye nọ n'ihe ize ndụ site na UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger (2010) | |
| Nhazi:42°43′N 46°17′E/__ibo____ibo____ibo__ Ọ bụ ezie na ọ bụ42.717°N 46.283°E | |
Andi bụ asụsụ North East Caucasian nke sitere na alaka Avar -Andic nke ihe dị ka agbụrụ 5,800 Andi (2010) na-asụ na mpaghara Botlikh nke Dagestan. A na-asụ asụsụ ahụ n'obodo Andi (n'akụkụ osimiri Andi-Koisu), Gunkha, Gagatl, Ashali, Rikvani, Chanko, Zilo, na Kvanxidatl.
Asụsụ
[dezie | dezie ebe o si]E nwere asụsụ anọ, Munin, Rikvani, Kvanxidatl, na Gagatl, nke yiri ka ọ dị iche iche. Otú ọ dị, enwere ike ikwu na olumba dịgasị iche iche n'etiti obodo nta: "ìgwè elu" nwere Andi, Gagatl, Rikvani, na Zilo (ebe a na-ewere Andi na Zilo dị ka olumba nke ha), ebe "ìgwè dị ala" nwere Munin na Kvanxidatl. Ìgwè dị n'elu enweghị ụda africate kьI.
Ọmụmụ ụdaolu
[dezie | dezie ebe o si]Andi nwere ụdaume iri anọ na atọ: [3]
| Akpụkpọ ahụ | Ezé / alveolar |
Post-alveolar<br id="mwRw">/palatal ire ụtọ |
Velar | Uvular | Ọkpụkpụ akpịrị/Glottal Mkpịsị aka | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lenni | ebe ndị agha | Lenni | ebe ndị agha | Lenni | ebe ndị agha | Lenni | ebe ndị agha | ||||
| Ụgbọ imi | m | n | |||||||||
| Plosive | <small id="mwdw">enweghị olu</small> | p | t | k | kː | ʔ | |||||
| <small id="mwjw">kwuru okwu</small> | b | d | ɡ | ||||||||
| <small id="mwoA">ejective</small> | pʼ | tʼ | kʼ | kʼː | |||||||
| Africate | <small id="mwtg">enweghị olu</small> | tsː | tʃ | tʃː | qχ | ||||||
| <small id="mwyw">kwuru okwu</small> | dʒ | ||||||||||
| ejective | tsʼ | tsʼː | tʃʼ | tʃʼː | qχʼ | qχʼː | |||||
| Ihe na-esiri ike | <small id="mw9Q">enweghị olu</small> | s | sː | ʃ | ʃː | x | χ | χː | h | ||
| <small id="mwARQ">kwuru okwu</small> | v | z | ʒ | ʁ | (Ọ) | ||||||
| N'akụkụ | <small id="mwASk">na-aga n'ihu</small> | ɬ | |||||||||
| Afrịka | tɬː | tɬʼː | |||||||||
| Ihe na-atọ ụtọ | r | ||||||||||
| Ihe atụ | l | j | |||||||||
E nwere ụdaume ise: /a, e, i, o, u/.
Orthography
[dezie | dezie ebe o si]Ọ bụ ezie na a naghị ede Andi, a na-anwa ide asụsụ ahụ site na iji mkpụrụedemede Cyrillic nke Russia. Ndị na-asụ ya na-ejikarị Avar ma ọ bụ Russian dị ka asụsụ (s) ha. E nweela ihe odide nke narị afọ nke iri na itoolu gara aga e dere na Andi.[4]
Asụsụ
[dezie | dezie ebe o si]Andi nwere usoro nhazi nke asaa dị iche iche: ihe pụtara "n'ime" na-agbanwe site na ọnụ ọgụgụ (otu -ла/-а, a kporo na bekee plural -хъи: гьакъу-ла 'na a home',na bekee гьакъоба-хъи 'na ụlọ'). A na-egosipụta ọnụọgụgụ site na ablaut (имуво воцци в-усон 'Nna hụrụ nwanne', mana имуво воццул в-осон 'Nna hụrụ ụmụnna'). N'ime obodo Andi, e nwere ọdịiche dị n'etiti okwu nwoke na nwanyị; nwoke ga-asị, dị ka ọmụmaatụ, дин pụtara 'M', мин pụtara 'gị', гьекIA 'onye', ma nwanyị ga-asị ден 'I', мен 'gị', гьекIва 'onye'.
Ndemsibia
[dezie | dezie ebe o si]- ↑ Templeeti:Ethnologue19
- ↑ Том 5.
- ↑ Consonant Systems of the North-East Caucasian Languages. Archived from the original on November 16, 2022.
- ↑ Агларов (2001). in Omarov: Dagestanskiĭ gosudarstvennyĭ universitet: 1931-2001 gg. Makhachkala: Izd-vo "I︠U︡piter". ISBN 978-5-7895-0041-5.
