Asụsụ Angan
Angan | Kratke nso | Geographic nkesa |
Kratke Range, Morobe Province, Papua New Guinea | ||
---|---|---|---|---|---|
Agbụrụ | Ndi Angu | ||||
Nhazi asụsụ | Trans-New Guinea | ||||
Koodu asụsụ | ISO 639-3 | - | |||
Glottolog | anga1289
| ||||
![]() Map: Asụsụ Angan nke New Guinea
|
Asụsụ Angan ma ọ bụ Kratke Range bụ ezinụlọ nke asụsụ Trans–New Guinea na nhazi nke Malcolm Ross . N'ụzọ doro anya, asụsụ Angan dị irè dị ka ezinụlọ. J. Lloyd na A. Healey mara ha nke mbụ na 1968; Wurm (1975) kewara ha dị ka Trans–New Guinea. Glottolog na-emeso Angan dị ka ezinụlọ dị iche ma ọ bụ enweghị nkewa, na-eleghara ihe akaebe ọzọ anya.
A na-asụ asụsụ ndị a na mpaghara Kratke nke Eastern Highlands Province na mpaghara ndị dị n'akụkụ Gulf Province na Morobe Province . [1]
Asụsụ
[dezie | dezie ebe o si]Ross (2005) na-ahazi asụsụ ndị a dị ka ndị a: [ chọpụta na nke a bụ n'ezie nhazi Ross ] Akọwapụtara alaka A site na nnọchiaha 1SG ni na 2SG ti . Edeghị Ankave na nhazi ọkwa Ross. O nwere nnọchiaha 1SG dabere na ni, mana ọ bụghị 2SG dabere na ti.
Usher (2020) bụ ma agnostic karịa ma na-emegide alaka Ross 'A' na 'B': Menya bụ ihe a ma ama maka okwu ndị ikwu ya (okwu na-ezo aka na mmekọrịta mmadụ abụọ ma ọ bụ karịa nwere ibe ha), nke dị ụkọ n'ụwa nile na ọ bụghị ebe niile na Papua New Guinea (n'agbanyeghị na ha dịkwa n'asụsụ Oksapmin ).
Ọtụtụ asụsụ Angan bụ ihe osise phonological kpuchiri na Lloyd (1973a, b).
Nkpọaha
[dezie | dezie ebe o si]Ross (1995) na-ewughachi nnọchiaha (nnwere onwe na ihe prefixes) dị ka ndị a:
Ntụnyere okwu
[dezie | dezie ebe o si]Okwu okwu ndị a bụ isi sitere na nchekwa data Trans-New Guinea: [2]
Okwu ndị a e zoro aka na ha bụ ntụgharị ntụgharị, ma hà bụ cognate (eg mɨnyagɨnya, magɨna, munakɨna maka “isi”) ma ọ bụ na ha abụghị (eg sanggwa, avgwo, nyɨla maka “sun”).
gloss | Ankave | Akoye | Baruya | Hamtai | Kamasa | Kawacha | Menya | Safeyoka | Simbari | Tainae | Yagwoia | Angaataha |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
head | mɨnga(yi) | mɨnggaaya | mɨnyagɨnya | mnga | magɨna | munakɨna | mnyanga | mɨnakɨna | minta | mɨnggaai | mnakɨna | mɨtɨ-'o |
hair | nda'a | n̩daa(vɨ') | mɨjata | mta | njisa | msa'a | mta; nda | mɨsa | mindata | ṃde | msaasa | mɨsis-a'a |
ear | haara'a | araa | kadɨka | qata | kata'a | kaatɨga | qata | haaraha | kaantɨka | aarɨ(na) | qatisa | atɨ'-ɨrɨ |
eye | sɨmu(yi) | aagwaai | tɨnna | hingo | tuma | tɨmma | hingwa | tɨma | sɨmta | haagwe | hina | nt-a'a |
nose | sɨ'ma | hamɨ | sɨnna | hima | sipata | lɨpasi | hima | zamaana | sɨmputa | hamɨ | himsa | mant-a'a |
tooth | maangɨ | maaga | maanga | maanga | maanga | maanga | heqwaanga | maanga | maanka | maage | maana | mank-ɨrɨ |
tongue | aai'wɨ | aabgwa; aavwia | taalɨta | aaiwa | tewa | teva | tewa | meraanya | kwaavlɨlɨ | aaveona | hyaalsa | omas-a'a |
leg | sugwaaviaga | avga | sɨvɨla | yanga | sugwa | lɨvya | zuka | zɨve | sɨwla | habgu' | kwapɨtwalyɨ | au'-ɨrɨ |
louse | iya | ye | yɨle | iyaa'aa | iya | iya | yaaqa | iyaa | ila | nde' | ila | akɨrɨ-'o |
dog | sɨwia | tayo | jɨlɨka | hive'aa | suya | lɨvaaya | hivyeqa | zɨwasa | njɨlɨka | tɨyo | wakyɨ | su'-ɨrɨ |
bird | inga | inko | yuta | inga | manɨwa | mɨnavaaya | yinga | yɨhuva | ntaqatɨ | inko | qaikwɨsa | ko-'o |
egg | ki'mɨnga | m̩ge | (yu)kwaraka | mnga | hi'imɨya | mɨnya | qwi | mɨna | pantapta | ṃge'; munke' | mna | kwaatani-patɨ; nameraa-'o |
blood | taangga | taagi | tawe | hinge'aa | kwe | langaaya | hangeqa | saahana; yaa'mpaza | mɨnjaaka | taagi' | msaasa | nsɨtɨ-patɨ |
bone | enga' | yanggai | yagɨnya | yanga | yakina | yakɨna | yaanga | yakana | yankinta | yɨnggai | yekɨna | antɨ-tatɨ |
skin | yaraa(na) | yara(na) | kɨlaaka | hewa | pa'a(me) | paa(ga) | hviwa | (aa'ma)paaha | kɨlaaka | yarana | aa'mosa | ampɨ-patɨ |
breast | aamunga | aamɨgo | aa(ng)wɨnya | aamga | aanya | aamɨna | aangwa | aamna | aamɨnta | aamugo' | aamna | amwɨtɨ'-ɨrɨ |
tree | ika' | iga' | ita | iya | isa | iga | iya | iya | ika | igya | isa | i-patɨ |
man | oga | avo; waako | kwala | qoka | kwe'wa | kwe; kwoyava | qoka | hwe | kwala | avo | kwala | wo-'o |
woman | aavagi | abaagi | bala | aapaka | amaa | a'me; api | apaka | ape | aampala | avaagi | aapala | apop-aatɨ |
sun | sanggwa | avgwo | nyɨla | mapa | mape | mapiya | mapa (tɨqa) | mape | kwɨnja; nilya | habgo' | mapya | ipɨ-'o |
moon | ema' | aamnggo | langwa | qaamnga | ki'yapa | kaamɨna | qaangwa | haamna | lampaaka | imo' | lamnyɨ | waatɨ-'o |
water | yɨnunggu | inaaga | aalya | e'aa | kwe('ma) | aaya | eqa | aaya | aalya; wanya | (i)naagu | aalyɨ | wapo'-o |
fire | ta'a | ta(vɨ') | dɨka | ta | ta'a | tɨga | ta | tɨha | ntɨka | taa(vɨ') | tɨsa | sis-a'a |
stone | sa'anga | andaga | sɨla | hawa | tega | laasa | hika | zasa | sɨla | haai | hekyɨ | naw-a'a |
name | avaa'nankana | ntaga | yaya (yavya) | yav'a | nyanyaawo | yavya | yavqa | yave | yavata | taagɨ(va') | yawyɨ | ampɨ-patɨ |
eat | n̲eo' | n̲amda' | n̲ɨwa' | qan̲'i | inyo | minyo | an̲ki | haṉkaha | an̲aantapyɨ | nɨmda' | hisa n̲aatana | nanataise |
one | naawona | fonu' | pɨrɨ' (na) | fati (na) | hunanɨnko | uwa'na | hɨnkwona | ingava'na | pɨrɨ'mɨna | fono | hɨnkwa'na | nas- |
two | uwa | faaina | pɨrɨwaai (na) | hivaa'u | hukwego | huvaa'u | hɨnqwaaqwo | huvaa'u | pɨvɨraalna | foya | hulwaaqwɨ | ya- |
Ntụaka
[dezie | dezie ebe o si]- ↑ Eberhard:Papua New Guinea languages. Ethnologue: Languages of the World. SIL International (2019).
- ↑ Greenhill (2016). TransNewGuinea.org - database of the languages of New Guinea. Retrieved on 2020-11-05.