Asụsụ Arta
Arta bụ Asụsụ Negrito nke dị n'ihe ize ndụ nke ugwu Philippines.
Nbudata
[dezie | dezie ebe o si]Ụbọchị ubi nke Lawrence Reid na 1990 bụ akụ ndị ọkà okwu 12 na Villa Santiago, Quirino" id="mwFw" rel="mw:WikiLink" title="Aglipay, Quirino">Aglipay, Quirino Province, [1] na 1992 kụnyere ndị ahụ awụ na-asụ ya. Ọ na ihe ọmụmụ ya na ndị ọzọ..
A ka nwere obere m ndị na-asụrụ Arta n'obodo Maddela na Nagtipunan nke Quirino Province. [4] Kimoto (2017) na-akọ na Arta nwere ndị na-asụ akwụkwọ 10 na ndị na-ekwu nọmba nke abụọ 35-45 na-ebi na Pulang Lupa, Kalbo, na Disimungal, Nagtipunan..[5]
A na-ahụ Arta n'ebe ndị a n'ime Nagtipunan Municipality.
- Obodo Ukwu Nagtipunan
- Disimungal Barangay
- Purok Kalbo
- Pulang Lupa
- Tilitilan
- San Ramos Barangay
- Pongo Barangay
- Sangbay Barangay
- Disimungal Barangay
Arta na Casiguran Agta, Nagtipunan Agta, Yogad, Ilokano, na Tagalog na-eme mmetụta ihe.[5]]
Ọmụmụ ụdaolu
[dezie | dezie ebe o si]Arta bụ ihe a ma ama maka inwe ike dị n'Ogologo, ihe a na-ahụ ahụkebe na Philippines..[5]
Mgbanwe ụda
[dezie | dezie ebe o si]Kimoto (2017) dezọ okporo ụzọ ndị a site na Proto-Malayo-Polynesian (PMP) gaa na Arta. A na-enweta ụfọdụ ogologo na Arta site na diphthongs PMP.[7]
| PMP | Arta |
|---|---|
| *p | p |
| *t | t |
| *k | Ø ~ k |
| *q | Ø |
| *b | b |
| *d/*j/*z | d |
| *g | g |
| *s | s |
| *h | Ø |
| *R | r |
| *l | l |
| *m | m |
| *n | n |
| *ŋ | ŋ |
| *w | w |
| *y | na |
| *a | a |
| *i | i |
| *u | u |
| *ə | ə |
| *ai | eː |
| *au | oː |
Ihe ọhụrụ e ji emepụta okwu
[dezie | dezie ebe o si]Kimoto (2017) depụtara ihe ọhụrụ ndị na-esonụ nke Arta lexical (nke e dandan na bold).[8] A na-ụkwa ihe ọhụrụ na Casiguran Agta na bold.
| Nkọwa | Arta | Casiguran Agta | Ilokano | Tagalog |
|---|---|---|---|---|
| nsị | Sirit | na-eme ihe nkiri | takki | taʔi |
| ịchị ọchị | na-eme ihe nkiri | ŋihit | katawa | tawa |
| unere | ihe efu | biget | Saba | sagiŋ |
| azụ (ahụ) | sapaŋ | N'ebe a na-anọ | N'oge a | N'oge a |
| ntutu isi | pulug | buk | buok | N'ihi ya, ọ ga-abụrịrị na ọ bụ n'oge ahụ ka a ga-asị na ọ bụ |
| ahụ | abiː | bəgi | bagi | Uche nna |
| mmiri | wagət | dinom | Mmiri | Ugwu |
| ụlọ | bunbun | okpukpu abụọ | mkpochapụ | Ọ bụ n'ebe ahụ ka a na-aṅụ |
| nwoke | Ọrụ mịrị | Ọdọ Mmiri | nwoke na nwoke | nwoke na nwoke |
| nwanyị | bukagan | bəbe | Nwaanyị | Nwaanyị |
Reid (1994) [1] depụtara ụdị ndị a e wu iche dị ka ihe ndị na-akpata nke Austronesian nke a na-ahụ onwunwe na Arta. Ụdị sitere na Kimoto (2018) [2] itinye ya. ojiji ama ojiji nke orthographic è [ə] na ng [ŋ].
| Nkọwa | Tupu Arta (Reid 1994) | Arta (Reid 1994) | Arta (Kimoto 2018) |
|---|---|---|---|
| ehihie | (ma-) *lutəp | malutəp | Mkpịsị ugodi |
| na-abịa | *digdigdigdig | ụwa dum | digdig |
| ọkpụkpụ | *dị nsọ | Sagnit | sikrit 'obere ọkpụkpụ dị gịrịgịrị' |
| urukurubụba | *pippun | peppun | - |
| ihe ọṅụṅụ | *oge | mattim | gị:m |
| ntị | *ibəŋ | ibəŋ | ibeng |
| lime | *ŋusu | ŋusú | мино |
| nwoke, nwoke | *N'afọ _ N'afọ _ | Gilaŋán | Gylèngan |
| anwụnta | *buŋur | buŋur | bungor |
| agadi (nwoke) | *dupu | dupú | obi abụọ: |
| otu | *sipaŋ | akara | ma ọ bụrụ na:pang |
| Mmiri ozuzo | *Nke a na-akpọ | Púndo | pu:Negede |
| ịgba ọsọ | *gurugud | maggurugúd | gurugud |
| kwuo, gwa | *ụmụ nwoke | ibud | bud |
| ụra | *idəm | medəm | idem |
| abụọ | * ụbụrụ | tallip | tallip |
Reid (1994) [1] depụtara ụdị ndị a e wu iche dị ka ihe ndị na-enweta nke Austronesian na-ahụ na Arta na "North Agta" (ya bụ, ahia dị iche iche nke North East Luzon nke a na-asụkarị na Cagayan Province). Ụdị sitere na Kimoto (2018) [2] itinye ya.
| Nkọwa | Ụdị e wughachiri (Reid 1994) |
Arta (Reid 1994) | Arta (Kimoto 2018) |
|---|---|---|---|
| ọmịiko, obiọma | *Rəbi | Ịkwụ ụgwọ | arbi |
| akpịrị ịkpọ nkụ | *pələk | __ibo__ Ọkara | Iplèk |
| ịchụ nta | *purab | mamurab 'ịchụ nta na ụta' |
purab |
| mgbada, buck | *b[ia]dut | bidut | bidut |
| mbọ mkpịsị aka | *[l]usip | lusip | lusip |
| penis | *g[ia]ləŋ | Ọrụ mmanye | Gylg |
| mgbidi | *g na-agafe | GISED | ala |
| nkịta, nkịta | *lapul | apụl | apụl |
| ọkụ | *dukut | dut | dut |
| ntutu isi, ábụ́bà | *pulug | polog | pulug |
A na-ahụ ụdị *səlub 'isi ụtọ' na *Rəbi 'ọmịiko, obiọma' na Arta na Alta.[1]
Ihe edeturu
[dezie | dezie ebe o si]- ↑ Reid (June 1994). "Possible Non-Austronesian Lexical Elements in Philippine Negrito Languages". Oceanic Linguistics 33 (1): 37–72. DOI:10.2307/3623000.