Gaa na ọdịnaya

Asụsụ Bangi

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ

Asụsụ Bangi, ma ọ bụ Bobangi, bụ ikwu okwu na isi okwu nke Lingala a na-asụ na etiti Africa . A na-asụ olumba asụsụ n'akụkụ abụọ nke osimiri Ubangi na Congo .

fonology

[dezie | dezie ebe o si]

Consonants

[dezie | dezie ebe o si]
Labial Alveolar Palatal Velar
larịị sibilant
Ihu imi m n ɲ
Na-egbu egbu /



Mmekọrịta
enweghị olu p t ts k
kwuru / imp. ɓ ~ b ( dz )
prenasal vl. ᵐp ⁿt ⁿts ᵑk
prenasal vd. ᵐb ⁿd ⁿdz ᵑɡ
Nke na-ese okwu <small id="mwdg">enweghị olu</small> s
<small id="mwgA">kwuputara</small> z
<small id="mwig">prenasal</small> ⁿs
Odika w l j
  • /ɓ/ nwekwara ike ịkpọ dị ka [b].
  • Ụda /z, ⁿs/ nwere ike ịnwe allophone nke [dz, ⁿts] na mgbanwe efu. [1]
N'ihu Central Azu
Mechie i u
N'etiti etiti e o
Oghere-etiti ɛ ɔ
Mepee a

Jiri na ahia

[dezie | dezie ebe o si]

Ka ndị Bobangi bịara na-achị ahịa ohu n'akụkụ osimiri Congo dị elu na njedebe narị afọ nke 18, a na-eji asụsụ Bangi mee ka azụmahịa dị n'etiti agbụrụ dị iche iche na mpaghara ahụ dị mfe. Ọkammụta asụsụ John Whitehead kwuru na ndị Moye, Likuba, Bonga, Mpama, Lusakani, na Bangala (peuple) [ fr ] ndị mmadụ niile ji Bangi maka mkparịta ụka na 1890s. [2] [3] [4] N'oge azụmaahịa ụmụ amaala n'akụkụ oke osimiri, ndị Bobangi na-achị mpaghara 500km nke Congo n'etiti osimiri Kwah na equator, bụ nke ọtụtụ azụmaahịa osimiri gafere. [5] Agbụrụ ndị ọzọ nọ n'ógbè a bụ ndị e jikọtara n'òtù agbụrụ Bobangi, na-anakwere asụsụ Bangi, ma ọ bụ chụpụrụ ha. [6] Otú ọ dị, ndị Europe kwụsịrị ikike Bobangi n'ịzụ ahịa na njedebe narị afọ nke 19 mgbe ndị ọchịchị na-achị chụpụrụ ụmụ amaala obodo n'ahịa na-erite uru. Ka ọ na-erule ngwụsị narị afọ nke iri abụọ, ndị Bobangi dị ole na ole fọdụrụ n'ógbè ahụ ha na-achị otu narị afọ gara aga, asụsụ Bangi adịkwaghị ebe nile. [5]

Isi mmalite na ntụaka

[dezie | dezie ebe o si]

Ntụaka

[dezie | dezie ebe o si]

asụ ya na Ji n'an'ịzụ ahịa na njedebe narị afọka nribụla ka na-adabere

  1. Mangulu (2010). Aspects des parlers minoritaires des Lacs Tumba et Inongo. Tokyo: Institute for the Study of Languages and Cultures of Asia and Africa (ILCAA), 15-25. 
  2. Meeuwis (24 January 2023). "Linguistic gentrification: The Baptist Missionary Society and Bobangi (1882-1940)". Afrikanistik-Aegyptologie-Online 2023 (5659): 1–26. 
  3. Harns (1981). River of Wealth, River of Sorrow: The Central Zaire Basin in the Era of the Slave and Ivory Trade, 1500-1891. New Haven: Yale University Press, 92–93. ISBN 0300026161. 
  4. Meeuwis (2019). "The linguistic features of Bangala before Lingala: The pidginization of Bobangi in the 1880s and 1890s". Afrikanistik-Aegyptologie-Online 2019 (5012): 1–43. 
  5. 5.0 5.1 Harms. River of Wealth, River of Sorrow, 7. 
  6. Harms. River of Wealth, River of Sorrow, 129–130.