Asụsụ Belait

Language name
Spoken in:	—
Region:	—
Total speakers:	—
Language family:	Default
Language codes
ISO 639-1:	none
ISO 639-2:	—
ISO 639-3:	—

Belait, ma ọ bụ Lemeting, bụ akara Malayo-Polynesian nke Brunei na Malaysia dị nso.  Ọ bụ Ndị Belait na-asụ ya bụ ndị bi na Bruneian Belait District.  E mere mmemme na e nwere ndị ọkà okwu 700 na 1995.

Nchịkọta

Belait nwere njikọ na nkwado Miri, Kiput na Narum nke Sarawak.  A na-ewere ya dị ka nke Lower Baram subgroup nke egwu North Sarawak.

Asụsụ

E nwere asụsụ anọ a na-aghọta ibe ha nke Belait. A na-asụ ndị a na mpaghara abụọ:

• N'ime obodo Kuala Balai na Labi
• Na mpaghara Kiudang nke Tutong

A na-asụ asụsụ abụọ dị iche iche nke Belait - Metting na Bong - n'ime obodo Mungkom, Kiudang . E nwere ndị na-asụ asụsụ ọ bụla ole na ole.

Ọmụmụ ụdaolu

iko n'ozuzu na Belait phonology Martin (1990) na Metteng Belait[1][2] na Noor Alifah Abdullah (1992) na Labi Belait .  [1] [2] [3] Ihe osise a faka na olumba Metteng (Clynes 2005).  Asụsụ ndị ọzọ nwere ikike ikike iche na ọgụume na okwu ha.

Mkpụrụ okwu

		Akpụkpọ ahụ	Apical	Akụkụ dị iche iche	N'azụ	Mkpịsị aka
Ụgbọ imi		m	n	ɲ	ŋ
Ihe omuma	voiceless	p	t	c	k	ʔ
	voiced	b	d	ɟ	g
Ihe na-egbu egbu				s	ʁ	h
Akụkụ			l
Glides		w		j

Mkpụrụedemede

Meteng Belait nwere ikeume ise /i, u, e, o, a/.  E nwere otu diphthong /iə/.

A na-ahụ ụdaume /e/ dị ka [ə] na nkeji okwu ndị na-abụghị nke ikpeazụ, yana dị ka [ɛ] na [e] na nkejiokwu ikpeazụ.

Ọdịdị nke ụdaume

Mgbọrọgwụ okwu bụ disyllabic.  ederede okwu ikpeazụ bụ (C) V ((C) C).  Ndị na-azụ nke ikpeazụ bụ ((C) C) V (C).

Asụsụ

Klas okwu

Ụdị okwu ndị bụ isi na Belait bụ ngwaa na aha.  Enwere ike nrọ dị na klas abụọ ahụ site na nkesa ha, ụdị ha na ọrụ ha.  nkọwa, a na-eji ụdị (e) (e)ndeh na aha na ụdị ka na-agbagha ngwaa:    E nwekwara ọtụtụ klas na-arụ ọrụ mechiri emechi:

• Aha nnọchiaha
• Okwu mbido
• Ndị na-ekewa ihe
• Ọnụ ọgụgụ
• Ụdị na ọdịdị
• Deictics (gụnyere ngosipụta)

Ọdịdị nke ahịrịokwu

Belait bụ onye isi anụ.  Nke a dị na aha isi na-ebute ndị nwe na ndị ọzọ na-agbanwe.  Ha na-ebute okwu ndị isi.[1]  Purọ iko nwere okwu na isiokwu.  ndepụta ahụ nwere ikike ma ọ bụ buru ụzọ kwuo okwu ahụ.  N'ihi ya, usoro okwu na- agbanwe agbanwe.    Ihe ndị a na-akọwapụta nwere ike ịbụ Verb Phrases (VP), Noun Phrases, ma ọ bụ Prepositional Phrase (PP). Arụmụka ndị na-abụghị isiokwu nke okwu okwu na-apụta ozugbo ngwaa gasịrị.

Okwu ndị e ji ekwu okwu

Isi Okwu bụ ngwaa.  E nwere ụdị ngwaa abụọ dị na Belait: intransitive na transitive.  Ngwaa ndị na-adịghị agafe agafe nwere ikike otu isiokwu.  Ha aṅụ olu olu ọlụ na ngwaa.  N'ụzọ dị iche, ngwaa na-agafe agafe na-ndị na olu dị iche iche: Actor Voice (AV) na Undergoer Voice (UV).  A na-egosi ihe owuwu abụọ ahụ n'okpuru ebe a:

AV: olu onye na-eme ihe nkiri UV: olu onye ga-agafe

 

(5)

idih

ndị mmadụ

unnah

tupu

Kọnọntaktị

AV.eat

Ihe omuma ihe omuma

icheku ọkụ

idih unnahuman salang

ndị mmadụ tupu AV.eat charcoal

'Ndị mmadụ tupu [ndị nna nna mbụ nke Belait] rie icheku ọkụ'

 

N'ime ihe owuwu AV na (5) isiokwu bụ onye na-eme ihe nkiri, ya bụ idih unnah 'ndị mmadụ tupu'. N'ime ihe owuwu UV na (6) isiokwu dị na Undergoer, ya bụ brejin 'durian'. N'ọnọdụ abụọ ahụ, isiokwu ahụ na-abịa n'ihu predicate. Olu onye na-agafe na-enwekarị okwu zuru oke. A na-ejikarị olu onye na-eme ihe nkiri eme ihe n'ọnọdụ ndị ọzọ.