Gaa na ọdịnaya

Asụsụ Bouyei

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Asụsụ Bouyei
asụsụ, modern language
obere ụdị nkeAsụsụ ndị dị n'ebe ugwu Tai Dezie
mba/obodoChina, Vietnam Dezie
ụmụ amaala kaCao Bằng, Yên Bái Dezie
usoro ederedeLatin script Dezie
Ọkwa asụsụ Ethnologue6a Vigorous Dezie

 

Asụsụ Bouyei ( autonym : Haausqyaix, sụgharịkwara Buyi, Buyei ma ọ bụ Puyi ; [1] Chinese  ; Vietnamese ma ọ bụ tiếng Giáy ) bụ asụsụ ndị agbụrụ Bouyei [2] nke Southern Guizhou Province, China na-asụ. Ekewapụtara dị ka onye otu Northern Tai na ngalaba asụsụ Tai nke ezinụlọ asụsụ Tai–Kadai, asụsụ ahụ nwere ihe karịrị nde mmadụ 2.5 ma ndị Giay na-ejikwa ya ( Vietnamese ) n'akụkụ ụfọdụ nke Vietnam . Enwere ndị na-asụ asụsụ obodo bi na France na United States, ndị si China ma ọ bụ Vietnam kwaga. Ihe dị ka 98% nke ndị na-asụ asụsụ obodo nọ na China. [1]

Àgwà Bouyei yiri ndị ọzọ so na ngalaba asụsụ ya. Ọ bụ n'ozuzu monosyllabic na usoro okwu na irighiri ihe bụ isi ụdị nke ụtọ asụsụ . Mkpọmkpọ okwu Bouyei dakọtara na asụsụ Northern Tai ndị ọzọ, na-eme ka ọ dị mfe na ijikọ ọnụ. Enwere ike igosi ahịrịokwu Bouyei nwere ọtụtụ ọkwa dị iche iche nke akpaokwu.

E mepụtara edemede Bouyei nke oge a ka ahapụchara amụma Alliance Script Bouyei-Zhuang na 1981 wee chepụta ya site na 1981 ruo 1985. Ọ na-elekwasị anya na onye nnọchi anya ụda olu wee were olumba mpaghara Wangmo dị ka ntọala ya.

Nkesa

[dezie | dezie ebe o si]

China

[dezie | dezie ebe o si]

Dika nyocha nke 1950 nke gọọmentị China mere, enwere ike kewaa asụsụ Bouyei dịka a na-asụ na Guizhou n'otu olumba atọ (Snyder 2008). [1]

  1. Ndịda Guizhou (Qian) otu - nke kachasị n'ime atọ - sitere na Qianxinan Bouyei na Miao Autonomous Prefecture, bụ nke kacha nwee nghọta na asụsụ Guibian na Guibei Zhuang . A na-asụ asụsụ obodo a na mpaghara Wangmo, Ceheng, Luodian, Dushan, Libo, Duyun, Pingtang, Zhenfeng, Anlong, Xingren na Xinyi .
  2. Otu Central Guizhou (Qian) - nke na-esote nke a na-ekwu maka atọ - nke na-agbasa na Qiannan Buyei na Miao Autonomous Prefecture na mpaghara Guiyang, ma na-aghọta nke ọma na asụsụ ndịda Guizhou (ọ dị nnọọ ka asụsụ Zhuang nke ugwu Guangxi ). A na-asụ asụsụ obodo a na mpaghara Longli, Nduzi, Qingzhen, Pingba, Kaiyang, Guiyang, na Anshun .
  3. Olumba Western Guizhou (Qian) - nke kacha nta a na-ekwu na atọ - nke a na-asụ na mpaghara Zhenning, Guanling, Ziyun, Qinglong, Pu'an, Liuzhi, Panxian, Shuicheng, Bijie, na Weining . Olumba ndị ọdịda anyanwụ na-egosi njirimara pụrụ iche karịa otu abụọ ndị ọzọ. Ụfọdụ olumba ọdịda anyanwụ echerela nkwụsị, nke bụ ihe a na-adịghị ahụkebe n'asụsụ Tai ugwu (Snyder 2008).

Wu, Snyder, & Liang (2007) bụ nyocha Bouyei kachasị zuru oke ruo taa, ma kpuchie isi data ndị a.

Qiannan Bouyei na Miao Autonomous Prefecture
  • Guyang, Mpaghara Changhun (鼓扬镇)
  • Nanzhai, Dushan County (难寨村)
  • Jichang, Dushan County (基长镇)
  • Fuxi, Duyun County (富溪村)
  • Obodo Gonggu, Mpaghara Nduzi (巩固乡), ugbu a jikọtara
  • Danggu, Mpaghara Huishui (党古村)
  • Fucun, Ógbè Libo (福村)
  • Yangchang, Longli County (羊场镇)
  • Luokun, Mpaghara Luodian (罗甸县罗悃)
  • Poqiu, Mpaghara Luodian (罗甸县坡球)
  • Obodo Xiliang, Pingtang County (西凉乡), ugbu a jikọtara
  • Obodo Zhangbu, Pingtang County (掌布乡)
Qianxinan Bouyei na Miao Autonomous Prefecture
  • Obodo Pingle, Anlong County (平乐乡), ugbu a jikọtara
  • Huarong, Obodo Cheng (册亨县册亨县花冗)
  • Zitang, Qinglong County (紫塘村)
  • Fuxing, Wangmo County (复兴镇)
  • Bajie, Mpaghara Xingyi (巴结镇)
  • Mingu, Mpaghara Zhenfeng (珉谷镇)
Obodo Anshun
  • Huangla Buyei na Miao 黄腊布依族苗族乡布依族苗族乡)
  • Banle, Ógbè Zhenning (镇宁县板乐)
  • Shitouzhai, Mpaghara Zhenning (镇宁县石头寨 )
  • Obodo Huohua, Mpaghara Ziyun (火花乡)
  • Nonghe, Mpaghara Ziyun (弄河村)

Ụdị Yei Zhuang dị na mpaghara Wenshan, Yunnan nwere njikọ chiri anya na ụdị Bouyei nke Guizhou . Ọtụtụ asụsụ ndị ọzọ na mpụga China nwere aha "Yei", "Yay", "Yoy", nwekwara njikọ chiri anya.

Vietnam

[dezie | dezie ebe o si]

A na-asụkwa Bouyei na ugwu Vietnam site n'ọtụtụ otu, ndị Bouyei nke Muong Khuong District nke Lao Cai Province na Quan Ba District nke Ha Giang Province na Giáy . Edmondson na Gregerson (2001) ekpebiela na asụsụ ha ga-adị ka asụsụ Bouyei nke ndịda ọdịda anyanwụ Guizhou. Ndị Giáy bụ otu ndị ama ama na Vietnam bụ ndị ruru ugbu a ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ 50,000. Ụfọdụ ndebanye aha ezinụlọ nke Giáy nke Vietnam na-egosi na ndị nna nna ha hapụrụ Guizhou afọ 160 gara aga n'oge usoro ndị eze Qing, ma gaa n'elu ala gaa na ndịda Yunnan na Vietnam (Edmondson & Gregerson 2001). Nke a dakọtara na nnupụisi Miao (1854–73) nke Guizhou. A na-ahụ Giáy n'ebe ndị a na Vietnam. [3]

  • Mpaghara Lao Cai
    • Tả Van Village dị nso na Sa Pa
    • Mpaghara Bát Xát
    • Mường Khương District
    • Bảo Yên District
  • Hà Giang Province
    • Mpaghara Yên Minh
    • Đồng Văn District
  • Lai Châu Province
    • Mường Tè District
    • Mpaghara Phong Thổ
  • Cao Bằng Province
    • Bảo Lạc District

Ụfọdụ Giày dị na Yên Bái Province .

Ndị Giáy nke Mường Khương District nke Lào Cai ndị na-akpọ onwe ha Tu Dí [ thu zi ] nwere ike na-asụ naanị ụdị Chinese, ọ nweghị Giáy. Aha aha ha sitere na ebe nna nna ha, nke bụ Duyun nke mpaghara Guizhou, China. Dịka ndekọ ụlọ ha siri dị, ha erutela na mpaghara Maguan na Honghe Prefecture ihe dị ka afọ 200 gara aga. N'otu aka ahụ, ụfọdụ Giáy nke Vietnam na-akọ na ha nwere ndị ikwu ka bi na Hekou, mpaghara Yunnan, China (Edmondson & Gregerson 2001).

Ndị Pu Nả nke Tam Đường District, Lai Châu Province, Vietnam na-akpọ onwe ha Vần Nả ( nke pụtara 'ndị mmadụ'), na ọnụ ọgụgụ dị ihe dị ka mmadụ 5,000 (Lò 2012: 11-20). [4] A na-akpọkwa ha Quý Châu ( Guizhou贵州), Sa Quý Châu, Củi Chu, Pu Y, ma ọ bụ Pâu Thin . Ndị Pu Nả bi na obodo nta ndị a nke Tam Đường District (Lò 2012:18).

  • Bản Giang
    • nke Coc Pa
    • nke Giang
    • bản Na Bỏ
    • bản Nà Sài
    • bản Na Cơ
    • bản Tẩn Phủ Nhiêu
  • Mgbe ahụ Xin communi
    • bản Lở Thàng
    • Mgbe ahụ Xin
  • Obodo San Thàng
    • bản Tả Xin Chải
    • Xéo Xin Chải
    • Phan Lỉn

Asụsụ Yay nke William J. Gedney kọwara bụ n'ezie olumba Giáy nke Mường Hum, Bát Xát District, Lào Cai (Edmondson & Gregerson 2001). E nwekwara asụsụ ndị ọzọ metụtara Northern Tai a na-asụ na Vietnam, dị ka Bố Y, Nhang, na Quy Châu (ikekwe na Tai Mène nke Laos nwere njikọ chiri anya). Ndị Bố Y sitere na gburugburu Wangmo County na ndịda ọdịda anyanwụ Guizhou. Ụfọdụ obere obere Bố Y na-akpọ onwe ha Pu Na ma ọ bụ Pu Thin, nke pụtara 'ndị mmadụ na paddy field'.

Ọgwụgwụ ⟨ -er ⟩ /ɚ/, ⟨ -ao ⟩ /au/, ⟨ - ị ⟩ /əu/, ⟨ -ia ⟩ /ia/, ⟨ -io ⟩ /io/, ⟨ -iao ⟩ /iɐu/, ⟨ -ua ⟩ /ua/, ⟨ -uai ⟩ /uɐi/, na ⟨ -ui ⟩ /ui/ a na-eji ede okwu mbinye ego ndị China.

Udaume /i u/ nwekwara ike inwe allophones nke [ɪ ʊ] .

Ụda ụdaume ọzọ [æ] nwere ike ime na ụda olu n'asụsụ Anshun, Qinglong, Shuicheng, Zhenning na Ziyun.

Ụda

[dezie | dezie ebe o si]

Bouyei nwere ụda isii, kwekọrọ na <i id="mwA5k">sheng</i> asatọ nke Middle Chinese : isii niile na mkpụrụedemede mepere emepe ma ọ bụ jiri nke ikpeazụ /n/ ma ọ bụ /ŋ/, belata ka ọ bụrụ ụda "itinye" abụọ nwere nkwụsị ikpeazụ .

# Aha Contour Akwụkwọ ozi akara Ụda Mandarin Southwest kwekọrọ leta akara okwu ego
1 Ọkwa gbara ọchịchịrị ˨˦ l Ịpụ q
2 Ọkwa ọkụ ˩ z
3 Ọchịchịrị na-ebili ˥˧ c Na-ebili j
4 Ìhè na-ebili ˧˩ x Ọkwa ọkụ f
5 Ọchịchị gbara ọchịchịrị ˧˥ s
6 Ìhè na-apụ ˧ h Ọkwa gbara ọchịchịrị y
7 Ịbanye ọchịchịrị ˧˥ t
8 Ìhè na-abanye ˧ onweghi

A na-edobe mkpụrụedemede akara na ngwụcha nkeji okwu iji gosi ụda. Ederede akara mkpụrụedemede y, f, j na q dakọtara na ụda Mandarin 1, 2, 3, na 4 n'otu n'otu.

Mgbanwe ụda olu

[dezie | dezie ebe o si]

Bouyei na-egosi nkwusa okwu nke Proto-Tai–Kadai consonants ( *b → /p/, *d → /t/, *ɡ → /k/ ), na enweghị ọchịchọ .

Proto-Tai-Kadai *ˀn, *n̥ *t *ˀd *dʱ, *d *n
Bouyei n t ɗ t n
Ụda gbara ọchịchịrị Ụda dị nro

Ụda Proto-Tai–Kadai nwetara nkewa n'ime Bouyei ọgbara ọhụrụ, nke egosiri na tebụl na-esote.

Proto-Tai-Kadai *ˀn, *n̥ *t *ˀd *dʱ, *d *n
Ụda Ọkwa PTK Ọkwa gbara ọchịchịrị Ọkwa ọkụ
PTK na-ebili ụda Ọchịchịrị na-ebili Ìhè na-ebili
PTK ụda ọpụpụ Ọchịchị gbara ọchịchịrị Ìhè na-apụ
PTK na-abanye ụda Ịbanye ọchịchịrị Ìhè na-abanye

Ederede

[dezie | dezie ebe o si]

Edemede Bouyei ochie

[dezie | dezie ebe o si]

Emebere ihe odide Bouyei oge ochie site n'ịgbaziri ihe sitere na mkpụrụedemede China ma ọ bụ site n'iṅomi ụdị ha, ọ dịkwa ka Sawndip . Ihe ndị anakọtara bụ akwụkwọ ndị Shaman nke ndị nna nna Buyi, bụ ndị e ji ahọrọ ụbọchị dị mma, ọnụọgụ na ntụzịaka, na ịgba afa. [5] Akwụkwọ nsọ ahụ ewepụtakwara akwụkwọ Nuo na akwụkwọ edemede. A na-ekesa script Nuo n'etiti ndị Buyi na mpaghara Libo kemgbe ihe karịrị otu puku afọ iji too ịdị mma, katọọ ajọọ mmadụ, ịkwado ịdị n'otu, na ịkwalite eziokwu, obiọma na ịma mma; na ndị a aghọwo ụkpụrụ omume n'etiti ndị Buyi mpaghara. [6] Egwu egwu Wang Yulian bụ ọrụ agụmagụ nke ekwenyere na ọ bụ ịkọgharị akụkọ China n'asụsụ Buyei. Akwụkwọ ntuziaka ya na-ewu ewu na Zhexiang Township, Wangmo County na Buyei na Miao Autonomous Prefecture na Southwest Guizhou. [7]

Bouyei ochie nke oge a

[dezie | dezie ebe o si]

Na Nọvemba 1956, e nwere ọgbakọ sayensị na Guiyang iji kparịta imepụta na mmejuputa mkpụrụedemede sitere na Latin maka Bouyei. Nsonaazụ bụ edemede yiri ụfọdụ romanization nke Zhuang nke jiri olumba Longli County dịka ntọala ya. Gọọmenti China kwadoro edemede ahụ ma tinye ya na 1957, n'agbanyeghị na ojiji ya kwụsịrị na 1960.

Edemede Bouyei dị ugbu a

[dezie | dezie ebe o si]

Na 1981 ogbako na akụkọ ihe mere eme Bouyei degharịrị edemede ahụ emepụtara na 1956 iji mee ka ọ bụrụ ihe bara uru na n'ụdị ụda olu nke okwu Wangmo County. Ndị gọọmentị China kwadoro ya, ma nabata ya na nnwale na 1982. Nzaghachi dị mma nke ukwuu, ewebatakwa edemede ahụ n'ihu ọha na Maachị 1985 ma na-aga n'ihu na-eji ya ruo ugbu a.

Ntụnyere ochie na nke ugbu a Bouyei Romanization

Old Current IPA Old Current IPA Old Current IPA Old Current IPA Old Current IPA
b b /p/ ƃ mb /ɓ/ m m /m/ f f /f/ v v, qv /v, ˀv/
c z /ts/ s s /s/ r r /z/
d d /t/ ƌ nd /ɗ/ n n /n/ l l /l/
g g /k/ gv gv /kʷ/ ŋ ng /ŋ/ ŋv ngv /ŋʷ/ h h /x/
gy j /tɕ/ ny ny /nʲ/ x x /ɕ/ y y, qy /j, ˀj/
by by /pʲ/ my my /mʲ/


Ochie Zhuang Bouyei IPA Ochie Zhuang Bouyei IPA Ochie Zhuang Bouyei IPA Ochie Zhuang Bouyei IPA
a a aa /aː/ ọ ae a /a/ e e ee /e/ i i i /i/
o o oo /oː/ ị oe o /o/ u u u /u/ ɯ w e /ɯ/


Akwụkwọ ozi akara ụda

# Ochie Zhuang Bouyei Olumba Yangchang Olumba fuxing
1 onweghi onweghi l,q 35 24
2 ƨ z z 11 11
3 ɜ j c, j 13 53
4 ch x x, f 31 11
5 ƽ q s 33 35
6 ƅ h h, y 53 33
7 (p, t, k) (p, t, k) (b, d, g) t 33 (ogologo), 35 (mkpụmkpụ) 35
8 (b, d, g) (b, d, g) (b, d, g) 53 (ogologo), 11 (mkpụmkpụ) 33

Ntụaka

[dezie | dezie ebe o si]
  1. ↑ 1.0 1.1 Bouyei (en). Ethnologue.
  2. ↑ Buyei Ethnic Group. Unique China Tours. Archived from the original on 2011-07-24.
  3. ↑ Edmondson (2001). "Four Languages of the Vietnam-China Borderlands", in Adams: Papers from the Sixth Annual Meeting of the Southeast Asian Linguistics Society. Tempe, Arizona: Arizona State University, Program for Southeast Asian Studies, 101–133. 
  4. ↑ Lò (2012). Dân ca người Pu Nả ở Lai Châu (in vi). Hà Nội: Nhà xuá̂t bản Văn hóa dân tộc. ISBN 978-604-70-0107-1. 
  5. ↑ Zhou (2013). "Bùyīzú chuántǒng zéjí shū gǔwénzì: Gǔ Luò Yuè wénzì de huó biāoběn" (in zh). Guìzhōu shèhuì kēxué 2013 (6): 146–149. 
  6. ↑ Zhongguo minzu bao (2017-11-23). Bùyīzú gǔwénzì: Rúhé bìmiǎn "Tiānshū" èyùn? (zh). Zhōngguó mínzú wénhuà zīyuán kù.
  7. ↑ Huang (2013). "Bùyīzú "Gǎi Hàn zuò Yí" chūzhōng jí qí jiàzhí – Yǐ gūběn "Wáng Yùlián" wéi lì" (in zh). Guìzhōu wénshǐ cóngkān 2013 (3): 119–124. 

 

Njikọ mpụga

[dezie | dezie ebe o si]
Ewepụtara na https://ig.wikipedia.org/w/index.php?title=Asụsụ_Bouyei&oldid=202457