Asụsụ Falam
Falam Chin (nke a makwaara dị ka Lai ) bụ asụsụ Kuki-Chin na obodo Falam, Chin State, Myanmar ,
Falam Chin nwere njikọ chiri anya na ọtụtụ asụsụ Central Chin, ọkachasị Hakha Chin . [1] Ndị Falam bụ Ndị Kraịst n'ụzọ bụ́ isi ma sụgharịa Bible gaa n'asụsụ Falam Chin.
Olumba
[dezie | dezie ebe o si]Ethnologue depụtara olumba ndị a:
- Tlaisun (Shunkla, Sunkhla, Taishon, Tashom, Tashon)
- Laizo (Laiso, Laizao, Laizo-Shimhrin)
- Zahao (Lyen-Lyem, JaHau Yahow, Zahau, Zahau-Shimhrin, Za-How)
- Sim
Falam wepụrụ aha ya site n'otu obodo, nke ndị Tlaisun (na Bekee, ' ) tọrọ ntọala, na Tashon bụ asụsụ mbụ a na-asụ na Falam. Falam tolitere na onu ogugu sitere na ebo gbara ya gburugburu sitere na Sunthla (nakwa ' ), Sim na Zahau (nakwa ' ) nke mebere asusu ohuru dabere na ebo ato ndia, di iche na asusu Tlaisun. Asụsụ a mechara mara nke ọma dị ka Laizo . Edekọrọ Laizo dị ka asụsụ mbụ ejiri mee ihe n'olumba mgbasa ozi redio gọọmentị nke Chin na Myanmar (Burma) . Iji banye na Laizo, e mechara gbanwee aha ahụ ka ọ bụrụ Falam, n'agbanyeghị na aha gọọmentị ka bụ Laizo. [ a chọrọ nkọwa ]
Rupini na Koloi dịkwa nnọọ iche. Enwere ike were olumba Chorei na Zanniat (nke a na-akpọ Baro Halam ) dị ka asụsụ dị iche iche. [2] Tapong nwere ọgụgụ isi dị ala na olumba ndị ọzọ Falam Chin, na-enwe myirịta okwu okwu 75% na Zanniat. [2] Olumba ndị a na-akpọbu Southern Luhupa bụbu Northern Kuki-Chin, na o doro anya na Falam.
Ethnologue kọrọ ọnụ ọgụgụ ndị na-ekwu okwu nke olumba Falam na 1983: 9,000 Taisun, 16,000 Zanniat, 7,000 Khualsim, 4,000 Lente, 14,400 Zahau, 18,600 Laizo. [ a chọrọ nkọwa ]
fonology
[dezie | dezie ebe o si]Asụsụ Falam nwere ụdaume ise na-asụ, mana n'ime ederede, a na-eji isii. N'ime ise ndị a na-ekwu, atọ n'ime ha, /u/, /a/, na /ɔ/ ka a na-esi n'azụ ọnụ, /i/ na-esi n'elu ọnụ, na /e/ na-esikwa n'etiti. /ɔ/ nwere ike ịkpọ aw ma ọ bụ o. [3]
Usoro edemede
[dezie | dezie ebe o si]A na-eji mkpụrụ akwụkwọ Latịn dee Falam Chin, ewezuga mkpụrụedemede Q, Y, J na X. Consonants ṭ (t with dot), ng (ụda Guttural), na ụdaume aw ( IPA [ ɔː ] ma ọ bụ [ ɑː ]) a na-ejikarị eme ihe n'akwụkwọ edemede na ikwu okwu.
Nke a bụ ọmụmaatụ Falam Chin dere:
Ntụaka
[dezie | dezie ebe o si]prefixes na-arụpụta ihe na Sre bụ ihe na-akpata tơn- [tən-], na-atụgharị ngwaa intransitive ka ọ bụrụ ngwaa na-akpata. Ọ bụrụ na ngwaa agbagoro agbagoro nwere mbido imi, yabụ etinyere iwu ịzere ụyọkọ imi.
- ↑ King (2010). VOICE AND VALENCE-ALTERING OPERATIONS IN FALAM CHIN: A ROLE AND REFERENCE GRAMMAR APPROACH. Arlington, Texas: The University of Texas at Arlington.
- ↑ 2.0 2.1 Myanmar. Ethnologue: Languages of the World (2016). Archived from the original on 2016-10-10.
- ↑ (2011) Chin Writers' Handbook. Grand Rapids, Michigan, USA: Bibles International.
Ọgụgụ ọzọ
[dezie | dezie ebe o si]
- Dum, James Qial; Van Kyi; S Hrang Kap Hnin (eds). 2009. Akwụkwọ ọkọwa okwu Mirang-Lai (Falam) / Mirang Ca Zirpawl hrang . Ụlọ ọrụ Lailun Foundation.
- Akwụkwọ Nsọ International. 2009. Falam primer . Akwụkwọ Nsọ Mba Nile: The Bible Society of Baptist Mid-mission. ISBN 1-59645-107-6
- Akwụkwọ Nsọ International. 2008. Akwụkwọ ntuziaka ndị edemede Falam . Akwụkwọ Nsọ Mba Nile: The Bible Society of Baptist Mid-mission. ISBN 1-59645-107-6
- Akwụkwọ Nsọ International. 2009. Akwụkwọ ntuziaka Chin Cangantui Kutkaih / Chin Writers' Handbook - Falam . Akwụkwọ Nsọ Mba Nile: The Bible Society of Baptist Mid-mission. ISBN 1-59645-127-0