Asụsụ Masaba
Masaba ( Lumasaaba ), mgbe ụfọdụ a na-akpọ Gisu ( Lugisu ) n'otu n'ime olumba ya, bụ asụsụ Bantu nke ihe karịrị nde mmadụ abụọ na-asụ na East Africa. Olumba Gisu dị n'ebe ọwụwa anyanwụ Uganda na Bukusu nwere nghọta, nke agbụrụ Luhya na ọdịda anyanwụ Kenya na-asụ. Masaba bụ aha obodo nke Ugwu Elgon na aha nwa nna nna nke ebo Gisu. Dị ka asụsụ Bantu ndị ọzọ, a na-ekewa aha Lumasaba n'ọtụtụ ụdị nke klaasị aha . Ndị a dị ka ụdị nwoke na nwanyị na asụsụ Germanic na Romance, ma e wezụga na kama nke abụọ ma ọ bụ atọ na-emekarị, e nwere ihe dị ka klas iri na asatọ dị iche iche. Asụsụ ahụ nwere ụdị ngwaa dị mgbagwoju anya.
Ụdị dị iche iche
[dezie | dezie ebe o si]Ụdị Masaba dị iche iche bụ ndị a:
- Gisu ( Lugisu )
- Kisu
- Bukusu ( Lubukusu ; agbụrụ Luhya )
- Syan
- Tachoni ( Lutachoni ; agbụrụ Luhya )
- Dadiri ( Ludadiri )
- Buya ( Lubuya )
A na-asụ Dadiri n'ebe ugwu, Gisu n'etiti, na Buya n'etiti na ndịda ókèala Masaba na Uganda. A na-asụ Bukusu na Kenya, asụsụ Nilotic kewapụrụ na Masaba agbụrụ.
fonology
[dezie | dezie ebe o si]Lee olumba Bukusu maka nkọwa nke otu ụdị Masaba.
Consonants
[dezie | dezie ebe o si]Labial | Alveolar | Palatal | Velar | ||
---|---|---|---|---|---|
Ihu imi | m | n | ŋ | ||
Plosive | enweghị olu | p | t | k | |
kwuputara | b | d | g | ||
Nke na-ese okwu | enweghị olu | f | s | ||
kwuputara | β | z | |||
Odika | ( w ) | l | j |
- Ụda /k, ɡ, ŋ/ mgbe a na-anụ tupu ụdaume ihu /i, e/ dị ka palatal [c, ɟ, ɲ].
- Enwere ike ịnụ ụda /i, u/ dị ka glides [w, j] n'ime usoro ụdaume mbụ.
Udaume
[dezie | dezie ebe o si]Masaba nwere usoro ụdaume ise bụ isi nke nwere /i, e, a, o, u/.
Ntụaka
[dezie | dezie ebe o si]agbụrụ Luhya na ọdịda anyanwụ Kenya na-asụ. Masaba bụ aha obodo nke Ugwu
Akwụkwọ akụkọ
[dezie | dezie ebe o si]- Brown, Gillian (1972) Iwu ụda olu na mgbanwe olumba: Ọmụmụ nke phonology nke Lumasaaba
Njikọ mpụga
[dezie | dezie ebe o si]- Kulomba Kwikumutikinyi akụkụ nke Akwụkwọ nke ekpere nkịtị na Masaba (1907) nke Richard Mammana na Charles Wohlers digitized
- http://open-chapel.com/scripture/language-preservation/lumasaaba-language-study/ Ịmụ Lumasaaba nke Catherine Mabongor