Gaa na ọdịnaya

Asụsụ Nyoro

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Asụsụ Nyoro
asụsụ, modern language
obere ụdị nkeNyoro-Tooro Dezie
mba/obodoUganda Dezie
usoro ederedeLatin script Dezie
Ọkwa asụsụ Ethnologue5 Na-etolite Dezie

Nyoro ma ọ bụ Runyoro bụ asụsụ Bantu nke ndị Nyoro nke Uganda na-asụ. Ọ nwere olumba abụọ: Runyoro kwesịrị ekwesị na Rutagwenda. E hiwere akwụkwọ ndetu ahaziri ahazi na 1947 [1] Ọ nwere njikọ chiri anya na Rutooro

Ihe Atụ

[dezie | dezie ebe o si]
Nyoro Nsụgharị Bekee
Kara na kara Kigambo aro akabaho, Kigambo akaba ali hamu na Ruhanga kandi Kigambo akaba Ali Ruhanga. Okurugirra kimu ha ku akaba ali hamu na Ruhanga. Ebintu bu ya bikahangwa nibiraba omuli uwe, kandi uwe haatali busaho kintu kyona ekyahangirwe. Omuli uwe obwomeezi numwo bukaba buli, kandi obwomeezi obu nugwo gwali musana gw'abantu. Omusana ogu gujwera omu mwirima, kandi omwirima tigukaguraazaaga. Hakaba karoho onye ayatumirwe Ruhanga, onye a na-akpọ Yuganda. Oguija kuba kaiso ow'okumanyisa eby'omusana, ndị mmadụ na-agba ọsọ nukwo baikirize habwe. Uwe akaba atali musana, akaịja kuba kaiso w'eby'omusana. Na mbụ bụ Okwu ahụ dị, Okwu ahụ na Chineke nọ, Okwu ahụ bụkwa Chineke. Onye ahu na Chineke diri na mbu. 3Ekère ihe nile site n'aka-Ya; ekèghi kwa otù ihe ọ bula nke ekèworo ma Ọ nọghi ya. 4Nime Ya ka ndu diri; ndu ahu buru kwa Ìhè nke madu. 5Ìhè ahu we nāmu n'ọchichiri; ọchichiri ahu ejideghi kwa ya. 6Otù nwoke putara, onye ezitere site n'ebe Chineke nọ, aha-ya bu Jọn. 7Onye ahu biara ib͕a àmà, ka o we gbaara Ìhè ahu àmà, ka madu nile we site n'aka-ya kwere. 8Ya onwè-ya abughi Ìhè ahu, kama ọ biara ka o we b͕ara Ìhè ahu àmà.
Omulingo gwokutandika guli kuleker'aho kubaza okatandika kukora. Ụzọ isi malite bụ ịkwụsị ikwu okwu ma malite ime ihe.
Bworaroraga by'oina mu bwomeezi, oijaga kuba n'ebikiraho. Bworaroraga by'otaina n'ime ya bụ n'ime, toliba n'ebikumara. Ọ bụrụ na ị lee ihe ị nwere na ndụ, ị ga-enwekwu ihe. Ọ bụrụ na ị lee ihe ị na-enweghị na ndụ, ị gaghị enwe ihe zuru ezu.
Buli atakakorahoga nsobi takagezahoga kintu kihyaka. Onye ọ bụla na-emebeghị ihe ọ bụla emehie anwabeghị ihe ọhụrụ.
Ebyomumaiso biri na-abaikiriza mu burungi bw'ebirooto byabu. Ọdịnihu bụ nke ndị kwenyere na ịma mma nke nrọ ha.
Ngambira nyebwe Nyegesa nyijuke Ntekamu nyege Gwa m ma chefuo m. Kụziere m na m na-echeta. M na-etinye aka na m na-amụta ihe.
Otagenda hali omuhanda gukutwara, genda mukiikaro ahatali muhanda olekeho akahanda. Agbula ebe ụzọ ahụ nwere ike iduga, gaa ebe ọ na-enweghị ụzọ ma hapụ ụzọ.
Okusingura tikiri buli kimu, otu onye na-akpọ okwenda kusingura kiri. Ịmeri abụghị ihe niile, mana ịchọ imeri bụ.
Gezaho kuba muhangaizima mu bicu byomuntu. Gbalịa ịbụ eke na egwurugwu n'ígwé ojii mmadụ.

Mmekọrịta Asụsụ

[dezie | dezie ebe o si]

Asụsụ Nyoro nwetara Central Sudan loanwowrds site n'Asụsụ Ma'di na narị afọ nke 13-15 n'oge Bachwezi, mgbe obodo Banyoro na-agbasawanye na mbụ na-amịkọrọ Ndị Madi nke ókèala ha gara aga gbasaa n'ebe ndịda nke Naịl n'ime ihe bụzi ugwu Bunyoro. Runyoro zoro okwu dị iche iche nke Madi, dị ka okwu maka bellows, ostrich, okpete na ịnyịnya ibu.[2]

Asụsụ Nyoro mechara nata okwu ndị e si n'Asụsụ Luo nweta mgbe ndị Babiito na Palwo kwagara Bunyoro.[3][4]

  • Asụsụ Runyakitara

Edensibịa

[dezie | dezie ebe o si]

Templeeti:Languages of UgandaTempleeti:Narrow Bantu languages (Zones E–H)Templeeti:Narrow Bantu languages (Zones J–M)