Asụsụ Rade

Rade (Rhade; Rade: klei Êđê ; Vietnamese ma ọ bụ tiếng Ê Đê ) bụ asụsụ Austronesia nke ndịda Vietnam . Enwere ike inwe ụfọdụ ndị na-ekwu okwu na Cambodia. Ọ bụ onye otu obere chamic, yana ọ nwere njikọ chiri anya na asụsụ Cham nke etiti Vietnam. ^[1]

Olumba

Đoàn Văn Phúc (1998:24) ^[2] depụtara olumba itoolu nke Rade. A na-asụkarị ha na Đắk Lắk Province na mpaghara Central Highland nke Vietnam.

Kpă : a na-asụ na Buôn Ma Thuột dum
Krung : kwuru na Ea H'leo na Krông Năng ; ụfọdụ Krung bikwa n'etiti Jarai na Gia Lai Province
Adham : a na-asụ na Krông Buk, Krông Năng, na Ea H'leo
Ktul : a na-asụ na Krông Bông na akụkụ ndịda nke Krông Pắk
Drao (Kơdrao): a na-asụ na M'Đrăk (n'ime obodo Krông Jing, Cư M'Ta, na Ea Trang)
Blô : a na-asụ na M'Đrăk (obere ndị mmadụ)
Êpan : a na-asụ na M'Đrăk (obere ndị mmadụ)
Mdhur : kwuru na Ea Kar na M'Đrăk ; dịkwa na Gia Lai Province na Phu Yen Province
Bih : a na-asụ na Krông Ana na n'ebe ndịda Buôn Ma Thuột

Bih, nke nwere ihe dị ka ndị na-asụ 1,000, nwere ike ịbụ asụsụ dị iche. Tam Nguyen (2015) kọrọ na e nwere nanị ndị na-asụ Bih iri n'ime ndị agbụrụ dị ihe dị ka mmadụ 400.

Otu patrilineal Rade subgroup nke a maara dị ka Hmok ma ọ bụ Hmok Pai dị na mpaghara Buôn Ma Thuột (Phạm 2005: 212). ^[3]

Nhazi

Đoàn Văn Phúc (1998:23) ^[2] na-enye nhazi ọkwa ndị a maka olumba Rade. Đoàn (1998) na-enyekwa ndepụta okwu 1,000 maka olumba Rade niile.

Mpaghara 1
- Mpaghara 1.1 : Krung, Kpă, Adham
- Mpaghara 1.2 : Drao. Ebe, Ktul
- Blô (ngwakọta mpaghara 1.1 na 1.2, yana Mdhur)
Mpaghara 2
- Mdhur
- Bih

Đoàn Văn Phúc (1998:23) ^[2] na-ekenye pasentị ndị a na-aghọta ihe maka ntụnyere n'etiti Kpă na olumba asatọ ndị ọzọ nke Rade, yana Bih dịka olumba dị iche iche.

Ọnụ - Krung: 85.5%
Ọnụ - Adam: 82%
Ọnụ - Ktul: 82%
Ọnụ - Mdhur: 80%
Ọnụ - Blô: 82%
Ọnụ - 85%
Ọnụ - Drao: 81%
Ọnụ - Bih: 73%

Okwu okwu

Khoa sang – the most senior in age and authority
Dega – Protestant of Christian (single word identity of E-de)
Ih – you
Ung – husband
Ñu – her/him
Diñu – they
Drei – we
Khăp – love
Bi êmut – hate
idai – younger sibling
amĭ – mom/mother
yah – grandma/grandmother
aê – grandma/grandfather
Ama – father, dad daddy
Jhat – ugly, bad
Siam – pretty
Siam mniê – beautiful girl
Jăk – good
Khăp – love
Brei – give
Djŏ – true
Nao – go
Kâo – I/me
anăn – name
Čar – country
Čiăng – want/like
Aê Diê – God
Blŭ – speak
Klei blŭ – language
Bur – rice porridge
Êmŏng – fat
Êwang – skinny
Jŭ – black
Hriê/hrê – to be from
Mơ̆ng – from
Sa, dua, tlâo, pă, êma – 1, 2, 3, 4, 5
Năm, kjuh, sa-băn, dua-păn, pluh: 6, 7, 8, 9, 10
Čar Mi/čar amêrik – America
Čar Kŭr – Cambodia
Anak – person
Hriăm – learn
Roă/ruă – sound of displeasure/pain
Ƀuôn Ama Y'Thuôt – Buôn Ma Thuột (city)
Čih – type/write
Klei Mi – English
Klei Êđê – Rade/Ede
loo – A lot
klei Prăng-xê – French
mluk-crazy

fonology

Egosiri nsụpe ahụ na mkpụrụedemede.

Consonants

Consonants rade [ 7 ] [ 8 ]
		Labial	Alveolar	Palatal	Velar	Glottal
Ihu imi		m /m /	n /n	ñ /ɲ /	ng / '
Kwụsị	voiceless	p /p /	t /t /	č /c /	k /k /	/ʔ /
	aspirated	ph /pʰ /	th /tʰ /	čh /cʰ /	kh /kʰ /
	voiced	b /b /	d /d /	j /ɟ /	g /ɡ /
	implosive	ƀ /ɓ /	ɗ /ɗ /	dj /ʄ /
Nke na-ese okwu			s /s /			h /h /
Odika		w /w /	l /l /	y /j /
Rhotic			r /r /

Nke a na-ekwu okwu mkparị /ɓ, d, ʄ/ a kọwakwara dị ka "nkwụsị nke preglottalized " ( [ˀb, ˀd, ˀɟ] . [ 7 ] [ a ] [ 9 ]
Dị ka Đoàn (1993) si kwuo:
- /ɟ/ dị ka onye mmekọ [d̠͡ʝ] . [ 7 ] [ b ]
- /t, tʰ/ bụ eze ( [t̪, t̪ʰ] ). [ 10 ]
- /j/ nwere obere esemokwu ( [j̝] ). [ 10 ]
- Enwere schwa nhọrọ n'etiti bibial plosives /p, b, ɓ/ na /l, r, h/ . Ya mere a na-akpọ pra "scaffold" [pᵊrä] . [ 11 ]
- /m/ adịghị ike n'ihu ọtụtụ consonants, ma e wezụga tupu mmiri mmiri /l, r/ ebe enwere ike inwe schwa. Tulee mčah "gbajiri agbaji" [ᵐcäh] na mla "tusk" [mᵊlä] . [ 12 ]
Mgbe consonants ndị ọzọ sochiri /l, r, h/, enwere ike inwe schwa ma ọ bụ coarticulation . Tulee trah "ịkụ azụ" [tᵊräh], tlao "ịchị ọchị" [tläu̯~t͜läu̯], dlao "ịba mba" [dläu̯~d͜läu̯], dhan "alaka" [dhän~dʱän], jhat "ọjọọ" [ˀɟhät̚~ˀɟʱät̚], ghang "ịkpọ anụ" [ɡhäŋ~ɡʱäŋ] . [ 13 ]
/w/ nwekwara ike ịnụ ka bibial ọzọ [β̞] .
Ụda consonant ikpeazụ Glottalized /wʔ, jʔ, jh/ a na-anụ naanị n'ọnọdụ ikpeazụ. [ 14 ]

Udaume

Udaume rade
	N'ihu		Central		Azu
	short	long	short	long	short	long
Elu	Ị /i /	i /iː/	ư̆ /ɨ /	ư /ɨː/	ŭ /u /	ị /uː/
N'etiti	ê̆ /e /	ê /eː/	ơ̆ /ə /	ơ /əː/	ô̆ /o /	ô /oː/
Dị ala	ĕ /ɛ /	e /ɛː/	a /a /	a /aː/	ŏ /ɔ /	o /ɔː/

/aː, a/ are central (respectively [ä, ɐ̆]).[15]

Ihe ndetu

Ntụaka

na-ekwu okwu na Cambodia. Ọ bụ onye otu obere chamic, yana ọ nwere njikọ chiri anya na asụsụ Cham nke etiti Vie olumba Rade. Đoàn (1998) na-enyekwa ndepụtatnam.

↑ Rade (klei Êđê) (en). Omniglot.
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 Đoàn (1998). Từ vựng các phương ngữ Êđê / Lexique des dialectes Êđê (in vi). Hanoi: Đại học quốc gia Hà Nội and École française d'Extrême-Orient. Đoàn, Văn Phúc (1998). Từ vựng các phương ngữ Êđê / Lexique des dialectes Êđê [Vocabulary of Rade Dialects] (in Vietnamese). Hanoi: Đại học quốc gia Hà Nội and École française d'Extrême-Orient.
↑ Phâm (2005). Non nước Việt Nam: sắc nét trung bộ (in vi). Hanoi: Phương Đông Publishers.

Ọgụgụ ọzọ

Njikọ mpụga

Alphabet na ịkpọ okwu
Ebe nchekwa ELAR nke Documenting Bih

[1] Rade (klei Êđê) (en). Omniglot.

[Doan1998-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 Đoàn (1998). Từ vựng các phương ngữ Êđê / Lexique des dialectes Êđê (in vi). Hanoi: Đại học quốc gia Hà Nội and École française d'Extrême-Orient. Đoàn, Văn Phúc (1998). Từ vựng các phương ngữ Êđê / Lexique des dialectes Êđê [Vocabulary of Rade Dialects] (in Vietnamese). Hanoi: Đại học quốc gia Hà Nội and École française d'Extrême-Orient.

[3] Phâm (2005). Non nước Việt Nam: sắc nét trung bộ (in vi). Hanoi: Phương Đông Publishers.

[1]

[2]

[3]