Gaa na ọdịnaya

Asụsụ Southern Qiang

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Southern Qiang
Spoken in: Sichuan Province
Total speakers: Templeeti:Sigfig
Language family: Sino-Tibetan
 Tibeto-Burman
  Qiangic
   Qiang
    Southern Qiang
Language codes
ISO 639-1: none
ISO 639-2:
ISO 639-3: qxs

Templeeti:Infobox Language/IPA

Southern Qiang bụ asụsụ Sino-Tibet nke ngalaba Qiangic nke ihe ruru mmadụ 81,300 na-asụ n'akụkụ Minjiang ( Chinese ) osimiri dị na Sichuan Province, China .

Olumba ndịda Qiang na-echekwa mgbanwe aha aha mgbe ochie, ebe ha na-apụ n'anya na Northern Qiang. [1] N'adịghị ka ndị ikwu ya na Northern Qiang, Southern Qiang bụ asụsụ ụda olu .

Olumba ndịda Qiang

[dezie | dezie ebe o si]

A na-asụ Southern Qiang na mpaghara Li (na TaopingLua error in Module:Unicode_data at line 474: attempt to index field 'scripts' (a boolean value)., wdg), Wenchuan County (na LongxiLua error in Module:Unicode_data at line 474: attempt to index field 'scripts' (a boolean value)., LuobozhaiLua error in Module:Unicode_data at line 474: attempt to index field 'scripts' (a boolean value)., MiansiLua error in Module:Unicode_data at line 474: attempt to index field 'scripts' (a boolean value)., wdg), na akụkụ nke Mao County . Ọ nwere olumba asaa: Dajishan, Taoping, Longxi, Mianchi, Heihu, Sanlong, na Jiaochang, ndị dị nnọọ iche na enweghị nghọta.

Aha ndị a hụrụ n'akwụkwọ ochie maka asụsụ ndịda Qiang gụnyere Lofuchai ( Lophuchai, Lopu Chai ) maka Luobozhai (Lua error in Module:Unicode_data at line 474: attempt to index field 'scripts' (a boolean value). ); Wagsod ( Wa-gsod, Waszu ) maka Wasi (Lua error in Module:Unicode_data at line 474: attempt to index field 'scripts' (a boolean value).) na Heping nke oge a (Lua error in Module:Unicode_data at line 474: attempt to index field 'scripts' (a boolean value).); [2] na Outside/Out Mantse ( Man-tzŭ ), nwere ike sitere na okwu maka "ndị na-eme ihe ike", sitere na Chinese ma Lua error in Module:Unicode_data at line 474: attempt to index field 'scripts' (a boolean value). bụ sitere na Tibet ( Wylie : sman tse ). [3] [4]

Asụsụ ndịda Qiang nke obodo Puxi ka edepụtala nke ọma site na Huang (2007). [5] Liu (1998) gbakwụnye Sānlóng ( Chinese ) na Jiàocháng (較場) dị ka obere olumba ndịda. [6]

Sims (2016) na-akọwa Southern Qiang dị ka otu ndị mepụtara iji suffixes nkwekọrịta n'akụkụ zuru oke, ebe Northern Qiang na-ejigide prefixes nghazi dị ka akara. [7] Mgbakwunye ndị a nyekwara ntọala maka ịkewa olumba onye ọ bụla, dị ka akọwara n'okpuru n'akwụkwọ edemede .

Ndịda Qiang
  • 'n'ime' *ji innovation subgroup
    • North Wenchuan : Longxi龙溪乡
    • South Wenchuan : Miansi绵虒镇
  • 'ala' *ɚ obere otu ọhụrụ ọhụrụ
    • Western Lixian : Puxi蒲溪乡, Xuecheng薛城镇, Muka木卡乡, Jiuzi九子村
    • Eastern Lixian : Taoping桃坪乡, Tonghua通化乡

fonology

[dezie | dezie ebe o si]

E gosipụtara consonants nke Southern Qiang na tebụl n'okpuru: [8]

Southern Qiang consonants
Labial Dental Retroflex Palato-<br id="mwjQ"><br>alveolar Palatal Velar Uvular
plain sibilant
Stop/

Affricate
voiceless Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link
aspirated Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link
voiced Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link
Fricative voiceless Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link (Templeeti:IPA link) Templeeti:IPA link
voiced Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link (Templeeti:IPA link) Templeeti:IPA link
Nasal Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link
Approximant Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link, Templeeti:IPA link Templeeti:IPA link
  • /χ ʁ/ are heard as velar [x ɣ] before front vowels.
  • /f/ is also heard as a bilabial [ɸ].

E gosipụtara ụdaume nke Southern Qiang na tebụl n'okpuru: [8]

Ụdaume Southern Qiang
N'ihu Central Azu
Mechie i y u
N'etiti e ə ə˞ o
Mepee a ɑ
syllabic ɹ̩
  • Udaume /e u/ nwekwara ike ịnụ ka [ɛ ʉ] .

Olumba ndịda Qiang nwere ụda dịgasị iche iche. Ụda a na-abawanye ụba ma dị iche ka olumba si na mpaghara ugwu. Evans (2001) depụtara usoro ụda olu ndị a: [9]

Mkpebi Qiang

[dezie | dezie ebe o si]

Olumba nke Taoping nwere ụda isii. Liu (1998) na-akọ ndị na-ekwu okwu 4,900. N'ime mkpụrụokwu 1,754 nyochachara, a na-ekesa ụda dị ka ndị a:

  • (33/ etiti): 43.6%
  • (55/Elu): 28.2%
  • (31/Ọkara ọdịda): 19.2%
  • (241 / Obere-ebili-ada): 5.4%; na-apụta naanị na mkpịrịsị ụda olu
  • (13/Na-ebili elu): 2.5%; na-eme naanị na okwu mbinye Mandarin (site na ụda nke anọ, ghọtara dị ka 25 na mpaghara) yana na nkwekọrịta.
  • (51/Elu-ada): 1.2%; na-eme naanị na okwu mbinye Mandarin (site na ụda nke atọ, ghọtara dị ka 53 na mpaghara)

Longxi Qiang

[dezie | dezie ebe o si]

Olumba nke Longxi nwere ụda ise, nke ụda abụọ "isi" mejupụtara 98.9% nke syllable 6,150 nyochara. Liu (1998) na-akọ ndị na-ekwu okwu 3,300. A na-ekesa ụda ndị a dị ka ndị a na nkeji okwu nyochara:

  • (33 ~ 31 / etiti ~ etiti ọdịda): 63.61%
  • (55/Elu): 35.33%
  • (13 ~ 213 / ala (-ada) na-ebili): 0.70%; na-apụta naanị na mkpịrịsị ụda olu
  • (35 / etiti-ebili): 0.31%; na-apụta naanị na mkpụrụokwu mbinye ego yana n'ime mkpụrụokwu ekpokọtara ọnụ
  • (51/ Elu-ada): 0.05%; na-apụta naanị n'ime mkpụrụokwu ekpokọtara ọnụ, mkpụrụ okwu mbinye ego, yana n'usoro mmalite mmalite.

Mianchi Qiang

[dezie | dezie ebe o si]

Olumba nke Mianchi nwere ndị na-ekwu okwu 15,700 dịka Liu (1998) siri kwuo. A na-agbakwunye ụda olu ya na usoro ụda olu dị elu na nke dị ala (-ọdịda), ebe okwu obodo nwere ike ịnwe naanị otu mkpọmkpọ okwu. Okwu ụda olu nwere ike ịpụta ụda olu ma ọ bụ enweghị ụda olu, ma ụda olu nwere ike na-apụtakarị n'asụsụ ọ bụla. N'ime syllable 6,369 tụlere, ihe karịrị 95% na-agbaso usoro a; ole na ole fọdụrụ nwere otu n'ime ụda contour atọ:

  • (31/Enwechaghị): 67.3%
  • (55/Agbanye): 27.9%
  • (13 ~ 213/ Ala (-ada) na-ebili): 3.5%
  • (51/Ọrịa dị elu): 1.2%
  • (35 / etiti-ebili): 0.01%; na-apụta naanị na mkpụrụokwu mbinye ego na nkeji okwu ekpokọtara ọnụ

Olumba ndị ọzọ

[dezie | dezie ebe o si]

Olumba ndị dị n'ókè mpaghara Northern Qiang, dị ka nke Heihu, Mao County, na-eji ụda naanị iji mata ọdịiche nke okwu obodo na okwu mbinye ego.

Wen (1950) na-akọ na olumba Jiuziying na-eji usoro ụda ụda olu, na-ekwu na "naanị mgbe mkpụrụokwu abụọ ma ọ bụ karịa na-emekọrịta ihe bụ ụda olu a chọrọ n'ezie, karịsịa maka homophones ." N'okpuru bụ tebụl na-atụnyere ụfọdụ okwu nke olumba Jiuziying, Taoping, Longxi, na Mianchi.

Gloss Jiuziying Ịtụ aka Longxi Mianchi
afọ gara aga nɤ́ pɤ́ 3133 nne pú né pú
afọ abụọ nɤ̀ pɤ̀
fiizant í dzú I 31 dʑy 241 ỳ-zo
enyi ị dzụ ìzù ~ ỳ zù ị dụọ
n'ime kọkọ nke 55 nke 33 kú kú kpo kpo
nwanne nwoke kọkọ a kọ kpo kpo
nwanne nna pá pá nke 33 nke 33 á pá
nna pá pá 5533

Ọnọdụ

[dezie | dezie ebe o si]

Dị ka ọ dị n'ọtụtụ asụsụ Qiangic, Southern Qiang na-adịwanye egwu. N'ihi na usoro agụmakwụkwọ na-ejikarị ọkọlọtọ Chinese eme ihe dị ka ntụziaka maka ndị Qiang, yana n'ihi ohere zuru ụwa ọnụ nke ịga akwụkwọ na telivishọn, ọtụtụ ụmụaka Qiang na-asụ asụsụ Chinese nke ọma ma ọ bụ ọbụna na-asụ otu asụsụ ebe pasent na-arịwanye elu enweghị ike ịsụ Qiang. [10]

  • Ndị mmadụ Qiang
  • Asụsụ Qiangic

Ntụaka

[dezie | dezie ebe o si]
  1. Guillaume (2007). "A shared suppletive pattern in the pronominal systems of Chang Naga and Southern Qiang". Cahiers de Linguistique Asie Orientale 36 (1). 
  2. (1986) in McCoy: Contributions to Sino-Tibetan Studies (in en). Leiden: E.J. Brill, 40, 65. ISBN 90-04-07850-9. 
  3. Sun (1992). "Review of Zangmianyu Yuyin He Cihui "Tibeto-Burman Phonology and Lexicon"" (in en). Linguistics of the Tibeto-Burman Area 15 (2): 76–77. 
  4. Yule (1884). Memoir of Captain W. Gill, R.E. ; and, Introductory essay, as prefixed to the new edition of the 'River of golden sand'. London: J. Murray, 125–128. Retrieved on 24 January 2025. 
  5. Huang (2007). Púxī Qiāngyǔ yánjiū (in zh). Beijing shi: Minzu chubanshe. ISBN 978-7-105-08977-2. 
  6. Liu (1998). Máwō Qiāngyǔ yánjiū (in zh). Chengdu: Sichuan minzu chubanshe. ISBN 7-5409-2116-1. 
  7. Sims (2016). "Towards a More Comprehensive Understanding of Qiang Dialectology" (in en). Language and Linguistics 17 (3): 351–381. DOI:10.1177/1606822X15586685. 
  8. 8.0 8.1 Sun (1981). Qiāngyǔ jiǎnzhì (in zh). Minzu chubanshe.  Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
  9. Evans (2001). Contact-Induced Tonogenesis in Southern Qiang. Michigan State University and Oakland University, 65–67. 
  10. LaPolla (2003). A Grammar of Qiang: With Annotated Texts and Glossary, with Chenglong Huan (in en), Berlin: Mouton de Gruyter. ISBN 3-11-017829-X. 

Akwụkwọ akụkọ

[dezie | dezie ebe o si]