Esta

Templeeti:Wide imageEsther (/ ˈɛstər/; Hibru: אֶסְתֵּר, romanized: ʾEstēr), nke mbụ Hadassah (/həˈdɑːsə/; Hibru: הֲדַסָּה, romanized: ħaˈdasa), bụ akwụkwọ aha ya bụ dike nke Akwụkwọ Nsọ n’asụsụ Hibru. Dị ka akụkọ Bible si kwuo, bụ́ nke e debere n’Alaeze Ukwu Achaemenid, eze Peasia bụ́ Ahasuirọs hụrụ Esta n’anya ma lụọ ya.[1] Nwanne nna Esta na onye na-elekọta ya bụ Mọdekaị were iwe n’ihi na ọ jụrụ ịkpọ isiala n’ihu ya; Ịkpọ isiala n’ihu onye ọzọ bụ ihe ngosi nkwanye ùgwù pụtara ìhè n’obodo ndị Peasia, ma Mọdekaị weere na ọ dịghị anabata, bụ́ onye kweere na onye Juu kwesịrị nanị igosipụta ido onwe ya n’okpuru Chineke. N’ihi ya, Heman kpara nkata igbu ndị Juu niile nke Peasia, ma mechaa kwenye Ahazuirọs ka o kwe ka o mee otú ahụ. Otú ọ dị, Esta mebiri atụmatụ ahụ site n’ikpughe na nkwutọ atụmatụ Heman nye Ahasuerọs, bụ́ onye meworo ka Heman gbuo ma nye ikike ka ndị Juu bulite ngwá agha megide ndị iro ha;

Akwụkwọ akụkọ Esta na-enye nkọwa ọdịnala maka Purim, ememe ndị Juu na-eme ememe nke a na-eme n'ụbọchị Hibru nke iwu Heman ga-amalite na ya, nke bụ ụbọchị ndị Juu gburu ndị iro ha mgbe Esta kpughechara nzube Haman n'ihu di ya; Ndị ọkà mmụta n'ozuzu na-ele akụkọ Esta anya dị ka akụkọ ifo, na-akọwa ebe Purim si malite, na-arụrịta ụka banyere mgbọrọgwụ ya na-abụghị nke ndị Juu.[3][a]

Ụdị akwụkwọ Esta abụọ yiri ya dị: nsụgharị Hibru dị mkpirikpi nke e si nweta bụ nke dị na Bible ndị Juu na nke Protestant, na nsụgharị Koine Grik nwere ogologo nke a na-achọta na Bible Katọlik na nke Ọtọdọks.[4]

Aha ya

Mgbe e webatara ya, na Esta 2:7, e buru ụzọ kpọọ ya aha Hibru bụ́ Hadassa,[5] nke pụtara “osisi myrtle.”[1] Aha a anọghị n’ihe odide Grik mbụ, ọ bụ ezie na ọ dị n’ihe odide targumic, ọ pụkwara ịbụ na e tinyere ya n’ihe odide Hibru na narị afọ nke abụọ OA ná mmalite iji mesie ịbụ Juu nke dike ahụ ike. Aha ahụ bụ́ “Esta” eleghị anya sitere n’aha chi nwanyị Babịlọn bụ́ Ishtar ma ọ bụ site n’okwu ndị Peasia bụ́ nke kwekọrọ n’okwu Bekee bụ́ “kpakpando” (nke pụtara mkpakọrịta ya na Ishtar) n’agbanyeghị na ụfọdụ ndị ọkà mmụta na-ekwu na ọ bụ ihe jikọrọ ya na okwu ndị Peasia maka “nwanyị” ma ọ bụ “myrtle” [8].

Akụkọ

 

Esther Denouncing Haman (1888) nke Ernest Normand dere

Ebe Nsọ a na-asọpụrụ dị ka ili nke Esta na Mọdekaị na Hamadan, Iran

N'arọ nke-atọ nke eze, bú Ahasuerọs, bú eze Peasia, eze chupuru eze-nwayi-ya, Vashti, we chọ nwunye eze ọhu. Umu-ab͕ọghọ mara nma nāchikọta n'ulo ndinyom nke di n'ulo uku nke Susa n'okpuru onozi Hegai.

Esta, bụ́ nwa nwanne Mordekai, bụ onye òtù ndị Juu n’oge Mpụga, bụ́ onye kwuru na ya bụ nna ochie bụ́ Kish, onye Benjamin nke e si na Jeruselem dọrọ n’agha. Ọ bụ nwa-nwoke nke nwanne nna Mọdekaị, bụ́ Abihail, onye si n’ebo Gad. N'ihi na eze nyere iwu, a kpọrọ Esta je n'obí, ebe Hegai doziri ya izute eze. Ọbụna ka ọ na-arịgo n’ọkwa kasị elu nke ndị inyom nwanyị, bụ́ ndị e ji ọlaedo na myrrh na-esi ísì ụtọ ma kenye ụfọdụ ihe oriri na ndị na-ejere ya ozi, ọ nọ n’okpuru ntụziaka siri ike sitere n’aka Mọdekaị, bụ́ onye ya na ya na-ezukọ kwa ụbọchị, iji zochie ebe ọ bụ onye Juu. Eze hụrụ ya n'anya wee mee ya eze nwanyị ya.

Mgbe Esta chiri eze, Mọdekaị nụrụ na Bigtan na Teresh kpara nkata igbu Eze Ahazuirọs. Mọdekaị gwara Esta, bụ́ onye gwara eze n’aha Mọdekaị, e wee zọpụta ya. Edekọkwara omume a nke oké ijere eze ozi n’akwụkwọ akụkọ nke Alaeze ahụ.

Mgbe Mọdekaị napụtasịrị ndụ eze, Heman onye Egag mere ka e mere Ahazuirọs onye ndụmọdụ, o wee nye iwu ka onye ọ bụla kpọọ isiala nye ya. Mgbe Mọdekaị (onye guzoro n’okporo ámá inye Esta ndụmọdụ) jụrụ ịkpọ isiala nye ya, Heman nyere Eze Ahazuirọs talent ọlaọcha iri maka ikike ikpochapụ ndị Juu niile nọ n’alaeze Ahazuirọs. Haman fere nza, Purim, na-eji ihe karịrị nke mmadụ, wee hụ na ụbọchị nke iri na atọ nke ọnwa nke Ada bụ ụbọchị ihe ndabara ọma maka mgbukpọ. N’iji akara nke eze, n’aha eze, Haman zigaara ógbè nile nke ala-eze iwu ka ha kwe ka ikpochapụ ndị Juu n’abalị iri na atọ nke Ada. Mgbe Mọdekaị nụrụ banyere nke a, ọ gwara Esta ka ọ gwa eze na ọ bụ onye Juu ma gwa ya ka ọ kagbuo iwu ahụ. Esta alaghị azụ, na-ekwu na a pụrụ igbu ya ma ọ gakwuru eze n’akpọghị ya; otu o sila dị, Mọdekaị na-agba ya ume ịnwale. Esta gwara ndị Juu niile ka ha buru ọnụ ma kpee ekpere ụbọchị atọ tupu ya agakwuru eze; Mọdekaị kwetara.

N’ụbọchị nke atọ, Esta gara n’ogige dị n’ihu ụlọ eze, eze nabatara ya, o setịrị mkpanaka eze ka o metụ ya aka, nyekwa ya ihe ọ bụla ọ chọrọ “ruo ọkara alaeze.” Esta kpọkwara eze na Heman òkù ịbịa oriri o doziri maka echi. Ọ gwara eze na ya ga-ekpughe ihe ọ rịọrọ n'oge oriri ahụ. N’oge oriri ahụ, eze kwughachiri ihe ahụ o nyere, Esta kpọkwara ma eze ma Heman òkù ịbịa oriri ọ na-eme n’echi ya.

Ebe Heman hụrụ na eze na nwunye ya dị ya mma, ọ gbara ndụmọdụ n’aka nwunye ya na ndị enyi ya ka o wuo osisi ọ ga-eji kwụgide Mọdekaị; ebe ọ nọ n’ezigbo mma ha, o kwenyere na a ga-emere ya ọchịchọ ya ịkpọgide Mọdekaị n’echi ya. Mgbe Heman wuchara osisi, ọ gawara n’obí n’etiti abalị ka o chere oge mbụ ọ ga-ahụ eze..

N’uhuruchi ahụ, eze, n’ịbụ onye na-enweghị ike ihi ụra, rịọrọ ka a gụọrọ ya akwụkwọ akụkọ banyere Alaeze Chineke ka iro ya wee rie ya. Akwụkwọ ahụ meghere n’ụzọ ọrụ ebube na peeji nke na-akọ banyere ozi dị ukwuu Mọdekaị jere, eze ahụ jụkwara ma ọ̀ nataworị ụgwọ ọrụ. Mgbe ndị na-ejere ya ozi zara ihe na-adịghị mma, ihe ndọpụ uche Ahazuirọs na mberede ma chọọ ịmata onye guzo n’ogige obí ahụ n’etiti abalị. Ndị na-ejere ya ozi zara na ọ bụ Heman. Ahazuirọs kpọrọ Heman ka ọ bata n’ọnụ ụlọ ya. Haman, kama ịrịọ ka a kwụgbuo Mọdekaị, e nyere iwu ka ọ kpọga Mọdekaị n'okporo ámá nke isi obodo ahụ n'elu ịnyịnya eze na-eyi uwe eze. E nyekwara Heman ntụziaka ka o tie mkpu, sị: “Nke a bụ ihe a ga-eme nwoke ahụ eze chọrọ ịkwanyere ùgwù!”

Mgbe o jisịrị ụbọchị ahụ dum sọpụrụ Mọdekaị, Heman gbagara n’oriri nke abụọ Esta, bụ́ ebe Ahazuirọs nọ na-eche. Ahazuirọs kwughachiri ihe ọ bụla Esta nyere ya “ruo ọkara alaeze ahụ”. Esta gwara Ahazuirọs na ọ bụ ezie na obi dị ya ụtọ maka ihe ahụ o nyere ya, na ya aghaghị iwere ya otu ihe bụ́ isi bụ́: O na-akọwa na e nwere onye na-akpa nkata igbu ya na ndị ya dum, nakwa na ihe onye a bu n’obi imerụ eze na alaeze ahụ. Mgbe Ahazuirọs jụrụ onye nke a, Esta rụtụrụ aka n’ebe Heman nọ ma gụọ ya. Mgbe Ahazuirọs nụrụ nke a, iwe gara n’ogige ahụ ka obi dajụọ ma chebara ọnọdụ ahụ echiche..

Mgbe Ahazuirọs nọ n’ogige ahụ, Heman tụbara n’ụkwụ Esta na-arịọ ka e meere ya ebere. Mgbe o si n’ogige ahụ lọta, eze ahụ were iwe ọzọ. Dị ka ọ na-emekarị iri ihe n’elu ihe ndina, ọ dị eze ka à ga-asị na Heman na-awakpo Esta. O nyere iwu ka ewezuga Heman n'ihu ya. Mgbe a na-edu Heman pụta, Harvona, onye na-ejere eze ozi, gwara eze na Heman wuru osisi maka Mọdekaị, "onye zọpụtara ndụ eze". Na nzaghachi, eze kwuru "Kpọgidere ya (Haman) na ya".

Mgbe e gbuchara Heman, Ahazuirọs nyere Esta ala Heman. Esta gwara eze na Mọdekaị bụ onye ikwu ya, eze wee mee Mọdekaị onye ndụmọdụ. Mgbe Esta gwara eze ka ọ kagbuo iwu e nyere ndị Juu ka e bibie ndị Juu, eze ahụ ala azụ ná mmalite, na-ekwu na a pụghị ịkagbu iwu eze nyere. Ahaswerọs kwere Esta na Mọdekaị ka ha dee iwu ọzọ, nke ji akara eze na aha eze, ka ndị Juu kwe ka ndị Juu chebe onwe ha ma buso ndị mmegbu ha agha n’ụbọchị nke iri na atọ nke Ada.

N'ubọchi nke-iri-na-atọ nke Ada, n'ubọchi Heman nyere iwu ka e eb͕u ha, ndi-Ju we chebe onwe-ha n'akuku nile nke ala-eze, we zuru ike n'ubọchi nke-iri-na-anọ nke Ada. A na-eme ememe ụbọchị nke iri na anọ nke Ada site n'inye onyinye, na-agbanwe ihe oriri na oriri. Na Susa, e nyere ndị Juu nke isi obodo ụbọchị ọzọ igbu ndị na-emegbu ha; ha we zuru ike, me ememe n'ubọchi nke-iri-na-ise nke Ada, nye kwa onyinye-inata-iru-ọma ọzọ, nēb͕anwe ihe-oriri, na oriri.

Ndị Juu guzobere oriri kwa afọ, ememe Purim, iji cheta nnapụta ha. Heman we debe ubọchi nke-iri-na-atọ nke Adar ka ọ malite ibuso ndi-Ju agha, o we guzo ubọchi ememe Purim.

Akụkọ ihe mere eme

Ọ bụ ezie na nkọwa nke ọnọdụ ahụ bụ nnọọ ihe ezi uche dị na ya, akụkọ ahụ pụkwara ọbụna inwe ihe ndabere n’ihe ndị mere n’ezie, ndị ọkà mmụta n’ozuzu kwekọrịtara na akwụkwọ Esta bụ akụkọ ifo. Khshayārsha.[1][2] Ahaswerọs dị ka a kọwara n’akwụkwọ Esta bụ ihe a na-ejikarị eme ihe n’akwụkwọ akụkọ ọgbara ọhụrụ iji zoo aka na Xerxes I, [3] [4] onye chịrị n’agbata afọ 486 na 465 TOA, [1] dị ka ọ bụ n’ebe eze a nọ ka e chere na ihe omume ndị Esta kwuru dabara nnọọ nke ọma.[2][16] Otú ọ dị, eze nwanyị Xerxes nke Mbụ bụ Amestris, na-akọwapụtakwu ọdịdị akụkọ ifo nke akụkọ ahụ.[11][4][c]

Ụfọdụ ndị ọkà mmụta na-eche na e mere akụkọ ahụ iji gosi na ndị Juu kwadoro oriri na-abụghị nke ndị Juu na mbụ.[17] Ememme nke akwụkwọ ahụ na-akọwa bụ Purim, nke a kọwara dịka "ọtụtụ", site n'okwu Babilọn puru. Otu echiche na-ewu ewu na-ekwu na ememe ahụ malitere n’akụkọ ifo ma ọ bụ ememe Babilọn nke Mordecai na Esta nọchiri anya chi Babilọn bụ́ Marduk na Ishtar, ebe ndị ọzọ na-ekwu na ememe ahụ sitere n’Afọ Ọhụrụ nke Peasia, ndị ọkà mmụta enyochawokwa echiche ndị ọzọ n’ọrụ ha.[18] Ụfọdụ ndị ọkà mmụta agbachitere akụkọ ahụ dị ka akụkọ ihe mere eme n'ezie,[19] mana mgbalị ịchọta kernel akụkọ ihe mere eme na akụkọ ahụ bụ "nwere ike ịbụ ihe efu" na nyocha nke Sara Raup Johnson.[18].

Nkọwa

  Akwụkwọ Esta malitere site n’ịkọwa Esta dị ka onye mara mma na onye na-erube isi, n’agbanyeghị na ọ bụ onye na-enweghị ihe ọ bụla. N'ime akụkọ ahụ dum, ọ na-etolite ghọọ agwa nke na-arụ ọrụ dị mkpa n'ọdịdị ya na nke ndị ya.[20] Dị ka Sidnie White Crawford si kwuo, “Ọnọdụ Esta n’obí eze nwoke na-egosipụta nke ndị Juu nọ n’ụwa ndị Jentaịl, na-eyi egwu nke ihe ize ndụ na-adị n’okpuru ala nke yiri ka ọ dị jụụ.”[21] E ji Esta tụnyere Daniel n’ihi na ha abụọ nọchiri anya “ụdị” maka ndị Juu bi na mba ọzọ, na-atụkwa anya ibi ndụ na-aga nke ọma n’ebe ndị ọbịa nọ.

Dị ka Susan Zaeske si kwuo, n'ihi eziokwu ahụ bụ na Esta na-eji nanị nkwupụta okwu mee ka eze kwenye ka ọ zọpụta ndị ya, akụkọ banyere Esta bụ "okwu nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị na inye ikike nke, ruo ọtụtụ puku afọ, emeela ka okwu nke ndị dịpụrụ adịpụ dị ka ndị Juu, ndị inyom, na ndị Africa America", na-eme ka ndị nwere ike n'ebe ha nọ [22] kwenye.

Omenala ndị Peshia

N'ime ụlọ ahụ a na-asọpụrụ dị ka ili Esta na Mọdekaịili nke Esta na Mọdekaị

A na-akpọ ndị Juu Peshia nke oge a “Ụmụ Esta”. Ụlọ a na-asọpụrụ dị ka ili Esta na Mordechai dị na Hamadan, Iran, [23] n'agbanyeghị na obodo Kafr Bir'im nke dị n'ebe ugwu Israel na-ekwukwa na ọ bụ ebe a na-eli Esta Queen.[24].

Ihe osise nke Esta

The Feast of Esther by Johannes Spilberg the Younger, Templeeti:Circa

Esther na Mọdekaị na-ede akwụkwọ ozi Purim mbụ nke Aert de Gelder, c. 1685

N'akụkọ ihe mere eme nile, ọtụtụ ndị na-ese ihe emepụtawo ihe osise na-egosi Esther. Ihe ngosi izizi ama ama gụnyere Heilspiegel Altarpiece nke Konrad Witz[1] na Esther Tupu Ahasuerus nke Tintoretto (1546–47, Royal Collection) nke gosiri Esther pụtara n'ihu eze ịrịọ ndị Juu ebere, n'agbanyeghị ntaramahụhụ maka ịpụta na-akpọghị ya ịbụ ọnwụ. Ihe nkiri a ghọrọ otu n'ime akụkụ ndị a na-egosipụtakarị na akụkọ ahụ.

A naghị egosipụtakarị nkụda mmụọ Esther na nka tupu Tintoretto. E gosipụtara ya na usoro ihe nkiri cassone nke Ndụ Esta nke ekwuru na Sandro Botticelli na Filippino Lippi sitere na 1470. N'ihe ngosi cassone ndị ọzọ, dịka ọmụmaatụ site Filippino Lippi, ịdị njikere Esther igosi onwe ya n'ihu ụlọ ikpe dị iche na ọjụjụ Vashti jụrụ ikpughe onwe ya n'ihu ọha.[25][26]

A na-ahụta Esther na nkà mmụta okpukpe Katọlik dị ka onye na-ebu ụzọ akara [27] nke Virgin Mary n'ọrụ ya dị ka onye na-arịọchitere ya [28] Nhoputa ochichi ya kwekọrọ n'echiche nke Meri na ka ọ na-aghọ eze nwanyị Persia, Meri ghọrọ eze nwanyị nke eluigwe; Ihe odide Meri dị ka 'stella maris' yiri Esta dị ka 'kpakpando' na ha abụọ dị ka ndị na-akwado ndị dị umeala n'obi n'ihu ndị dị ike.[29] Ndị na-ekiri oge a gaara amata myirịta dị n'etiti ndị dara mbà na ebumnuche nkịtị nke Swoon of the Virgin, nke a hụrụ n'ọtụtụ ihe ngosi nke Mkpọgidere Jizọs n'obe.[30] Ịda mbà n'obi Esther ghọrọ isiokwu a ma ama na ihe osise Baroque nke narị afọ sochirinụ. Otu ihe atụ Baroque pụtara ìhè bụ Esta Tupu Ahasuerọs nke Artemisia Gentileschi dere.[31]

N'Iso Ụzọ Kraịst

A na-eme ememe ncheta Esther dị ka onye nnata na kalenda nke Ndị-nsọ nke Ụka Lutheran – Synod Missouri na Mee 24..

A maara Esther dị ka onye senti na Chọọchị Ọtọdọks nke Ebe Ọwụwa Anyanwụ, nke a na-echeta na Sunday tupu Krismas. Esta nke Septuagint nwere akụkụ isii (ngụkọta amaokwu 107) adịghị na Bible Hibru. Ọ bụ ezie na ọ pụrụ ịbụ na epúpúpú Bible otú a, nb͕a-aka-ya, otú a ka ọ buru nkwuwa okwu a na mbu n'asụsụ Hibru. Ebe ọ bụ na nsụgharị Esta nke Akwụkwọ Nsọ Hibru enweghị ekpere ma ọ bụ ọbụna otu n’ime ihe e zoro aka na Chineke, o doro anya na ọ manyere ndị na-edegharị akwụkwọ Gris ka a manyere ha inye akụkọ ahụ nkọwa okpukpe doro anya karị, na-ezo aka na “Chineke” ma ọ bụ “Onyenwe anyị” ugboro iri ise.”

E zorokwa akụkọ banyere Esta n’isi nke 28 nke 1 Meqabyan, bụ́ akwụkwọ e weere dị ka akwụkwọ nsọ na Chọọchị Ọtọdọks nke Etiopia.[1]

Egwú

• Marc-Antoine Charpentier, Historia Esther, H.396, maka soloist, ukwe, eriri na continuo, 1677 Élisabeth Jacquet de La Guerre, "Esther", maka soprano na continuo, na French Cantatas na isiokwu sitere na Akwụkwọ Nsọ, akwụkwọ I, 1708 George Frideric Handel, Esther, nwere libertto dabere na egwuregwu Jean Racine, 1718 na 1732. Alessandro Stradella, Ester, oratorio, 1673

Hụkwa

• Esterka
• Shushandukht

Ihe edeturu

a. ↑ “Taa enwere nkwekọrịta n'ozuzu na ọ bụ n'ezie ọrụ akụkọ ifo, nke ebumnuche ya bụ iji kwado nkweta ndị Juu maka ezumike na-abụghị nke ndị Juu. Ihe a na-ekwekọrịtaghị n'ozuzu bụ njirimara ma ọ bụ ọdịdị nke ememe ahụ na-abụghị nke ndị Juu nke ndị Juu mere ka ọ bụrụ Purim, nke e megharịrị ihe e ji eme ihe n'ụdị Esta." ( Polish 1999 ) "Akụkọ ahụ bụ ihe efu ma dee ya iji nye akụkọ banyere mmalite nke oriri Purim; Akwụkwọ ahụ enweghị nkọwa gbasara ihe omume akụkọ ihe mere eme nke oge Xerxes." (Browning 2009)

b. ↑ “Taa enwere nkwekọrịta n'ozuzu na ọ bụ n'ezie ọrụ akụkọ ifo, nke ebumnuche ya bụ iji kwado nkweta ndị Juu maka ezumike na-abụghị nke ndị Juu.

Ihe ekwenyeghi n'ozuzu bụ njirimara ma ọ bụ

ọdịdị nke ememe ahụ na-abụghị nke ndị Juu bụ nke ndị Juu mere ka ọ bụrụ Purim, nke e megharịrị ihe ndị e ji mee ihe n'ụdị nwogha n'Esta." (Polish 1999) "Akụkọ ahụ bụ akụkọ ifo ma dee ya iji nye akụkọ banyere mmalite nke oriri Purim; Akwụkwọ ahụ enweghị nkọwa gbasara ihe omume akụkọ ihe mere eme nke oge Xerxes." (Browning 2009)

b. ↑ "Taa enwere nkwekọrịta n'ozuzu na ọ bụ n'ezie ọrụ akụkọ ifo, nke ebumnuche ya bụ iji kwado nkwado ndị Juu maka ezumike na-abụghị nke ndị Juu. Ihe a na-ekwenyeghị n'ozuzu ya bụ njirimara ma ọ bụ ọdịdị nke ememe ahụ na-abụghị nke ndị Juu nke bịara bụrụ nke ndị Juu kwadoro dị ka Purim, nke a na-atụgharịkwa ihe kpatara ya n'ụdị Esther." (Polish 1999) "Akụkọ a bụ akụkọ ifo ma dee ya iji nye akụkọ banyere mmalite nke oriri Purim; akwụkwọ ahụ enweghị nkọwa maka ihe omume akụkọ ihe mere eme amara nke ọchịchị Xerxes." (Browning 2009) "Ọ bụ ezie nankọwa nke ọnọdụ ya bụ ihe ezi uche dị na ya na akụkọ ahụ nwere ike ịnwe ihe ndabere na ihe ndị mere eme, n'ihe gbasara ụdị akwụkwọ, akwụkwọ ahụ abụghị akụkọ ihe mere eme." (Tucker 2004)

c. ↑ “Xerxes apụghị ịlụ nwanyị Juu n’ihi na nke a megidere omume nke ndị eze Peshia bụ́ ndị lụrụ nanị otu n’ime ezinụlọ asaa ndị Peasia bụ́ ndị isi. Akụkọ ihe mere eme na-egosi na Xerxes lụrụ Amestris, ọ bụghị Vashti ma ọ bụ Esta. so ná ndị Nebukadneza dọpụrụ na Jeruselem, ma nchụpụ ahụ mere afọ 112 tupu Xerxes aghọọ eze.” (Littman 1975:146)

d. ↑ “Xerxes apụghị ịlụ nwaanyị Juu n’ihi na nke a megidere omume ndị eze Peshia bụ́ ndị lụrụ naanị otu n’ime ezinụlọ asaa ndị Peasia bụ́ ndị isi.a na-akpọ Vashtaị ma ọ bụ eze Heman, ma ọ bụ Mordekai bụ́ onye obí eze. E kwuru na Mọdekaị so ná ndị Nebukadneza dọpụrụ na Jeruselem, ma nchụpụ ahụ mere afọ 112 tupu Xerxes aghọọ eze.” (Littman 1975:146)

Edensibia

Akwụkwọ

 

• Baskins, Cristelle L. (1995) [E bipụtara ya na 1993]. "Ọdịdị, mmekọahụ na Renaissance Esther". Na Turner, James (ed.). Mmekọahụ na Mmekọala na Europe nke Oge A: Ụlọ ọrụ, Ihe odide, Ihe oyiyi. Cambridge University Press. peeji nke 31-54.  ISBN <bdi>978-0-521-44605-1</bdi>. 
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] Okwu Mmalite Katọlik na Bible: Agba Ochie. [Ihe e dere n'ala ala peeji] ISBN <bdi>978-1-642-29048-6</bdi>. 
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] (2009). "Ahasuerus". A Dictionary of the Bible (2nd ed.).  Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780199543984.001.0001. ISBN <bdi>978-0-19-954398-4</bdi>. 
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] The New Oxford Annotated Bible. Oxford University Press. ISBN <bdi>978-0-19528880-3</bdi>. 
• Crawford, Sidnie White (2003). ""Esther"". N'akwụkwọ Dunn, James D. G.; Rogerson, John William (ed.). Eerdmans Commentary on the Bible. Wm. B. Eerdmans. ISBN <bdi>978-0-80283711-0</bdi>. 
• "Esther Before Ahasuerus (Tintoretto) ". Metropolitan Museum of Art. E nwetara ya na 22 Ọgọst 2019.
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] Character na Ideology na Book of Esther (2nd ed.).  Wipf na Stock. ISBN <bdi>978-1-608-99495-3</bdi>. 
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] Tobit, Judith, na Esther. [Ihe e dere n'ala ala peeji] ISBN <bdi>978-1-621-64185-8</bdi>. 
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] Agba Ochie: Okwu Mmalite nke Bible Hibru. McGraw-Hill Education. peeji nke 375.  ISBN <bdi>978-0072990515</bdi>. 
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] "Esther (Hibru, אֶסְתֵּר; Grik, Silverθήρ) ". Jewish Encyclopedia. New York: Funk & Wagnalls Co.
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] Akụkọ ifo na njirimara ndị Juu nke ndị Gris. Mahadum nke California Press. ISBN 9780520928435. 
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] Akwụkwọ Esta n'etiti okpukpe ndị Juu na Iso Ụzọ Kraịst. Cambridge University Press. ISBN <bdi>978-1-009-26612-3</bdi>. 
• Littman, Robert J. (Jenụwarị 1975). "Ụkpụrụ Okpukpe nke Xerxes na Akwụkwọ Esta". The Jewish Quarterly Review. 65 (3): 145–. doi:10.2307/1454354. JSTOR 1454354. 
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] Esther Kohlhammer Verlag ISBN <bdi>978-3-170-31028-5</bdi>. 
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] Akwụkwọ ọkọwa okwu nke Bible. Simon na Schuster. ISBN 9780684819136. 
• Moore, Carey A. (1971). Esther Ụbọchị Abụọ. doi:10.1177/030908929902408505. ISBN <bdi>978-0385004725</bdi>.  ISSN 0309-0892.  S2CID 143019872. 
• Polish, Daniel F. (1 Septemba 1999). "Aspects of Esther: A Phenomenological Exploration of the Megillah of Esther and the Origins of Purim". Journal for the Study of the Old Testament. 24 (85): 85–. doi:10.1177/030908929902408505. ISSN 0309-0892.  S2CID 143019872. 
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] "Ụlọ nzukọ oge ochie dị na Bar'am na Kapernaum". Magazin ndị Juu.
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] Great Women of the Bible: Na nka na akwụkwọ. Ụlọ obibi akwụkwọ Fortress. peeji nke 107.  ISBN 0800635574. 
• Tucker, Gene M. (2004) [E bipụtara ya na 1993]. "Esther, Akwụkwọ nke". Na Metzger, Bruce M.; Coogan, Michael D. (ed.). Onye ibe Oxford na Bible. Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780195046458.001.0001. ISBN <bdi>978-0-19-504645-8</bdi>. 
• Vahidmanesh, Parvaneh (5 Mee 2010). "Ọdachi dị mwute nke ndị Juu Iran". Payvand E debere ya na nke mbụ ya na 29 June 2011. . E nwetara ya na 1 Jenụwarị 2012.
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] Ihe Akwụkwọ Mpịakọta Oké Osimiri Nwụrụ Anwụ pụtara. peeji nke 182. 
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] Nkà nke Ịtali na Royal Collection; Renaissance na Baroque. Royal Collection Publications. ISBN <bdi>978-1-902163-291</bdi>. 
• Wind, Edgar (Ọktoba 1940 - Jenụwarị 1941). "Isiokwu nke 'Derelitta' nke Botticelli". Akwụkwọ akụkọ nke Warburg na Courtauld Institutes. 4 (1/2): 114–. doi:10.2307/750127. JSTOR 750127.  S2CID 192310493. 
• [Ihe e dere n'ala ala peeji] "Nkwupụta Esther dị ka Pragmatic Radical Rhetoric". Nkà ihe ọmụma na Rhetoric. 33 (3 On Feminizing the Philosophy of Rhetoric): 193-220. doi:10.1353/par.2000.0024. JSTOR 40231721.  S2CID 171068760. 

 

Njikọ mpụga

• Mgbasa ozi metụtara Esther (ọnụọgụ Akwụkwọ Nsọ) na Wikimedia Commons