Habakkuk

Habakkukחֲבַקּוּק
Ihe oyiyi Russia nke narị afọ nke 18 nke onye amụma Habakkuk (Iconostasis of Transfiguration Church, Kizhi monastery, Karelia, Russia)
Onye Amụma
A na-asọpụrụ ya	Okpukpe ndị Juu Iso Ụzọ Kraịst Alakụba Rastafari
Nnukwu ụlọ nsọ	Toyserkan, IranKadarim, Israel
Ememe	Jenụwarị 15 (Roman Katọlik) Disemba 2 (Orthodox)
Àgwà	Onye Amụma
Ọrụ ndị dị mkpa	Akwụkwọ nke Habakkuk

Habakkukחֲבַקּוּק
Ihe oyiyi Russia nke narị afọ nke 18 nke onye amụma Habakkuk (Iconostasis of Transfiguration Church, Kizhi monastery, Karelia, Russia)
Onye Amụma
A na-asọpụrụ ya	Okpukpe ndị Juu Iso Ụzọ Kraịst Alakụba Rastafari
Nnukwu ụlọ nsọ	Toyserkan, IranKadarim, Israel
Ememe	Jenụwarị 15 (Roman Katọlik) Disemba 2 (Orthodox)
Àgwà	Onye Amụma
Ọrụ ndị dị mkpa	Akwụkwọ nke Habakkuk

'Habakuk',[a] ma ọ bụ Habacuc, onye na-arụsi ọrụ ike n'ihe dị ka 612 BC, bụ onye amụma nke edere okwu ya na ekpere ya n'Akwụkwọ Habakkuk, nke asatọ n'ime ndị amụma iri na abụọ a chịkọtara na Bible Hibru. [2] Ndị Juu, Ndị Kraịst, na ndị Alakụba na-asọpụrụ ya.

Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ozi niile gbasara Habakkuk sitere n'akwụkwọ Bible bu aha ya, na-enweghị nkọwa akụkọ ndụ e nyere ma e wezụga aha ya, "onye amụma". [3][4] A kpọtụrụ ya aha na mgbakwunye Deuterocanonical na Daniel, na n'èzí Bible, a kpọtụrụ aha ya kemgbe ọtụtụ narị afọ n'ụdị ọdịnala Ndị Kraịst na ndị rabaị. [5][6]

Aha ya

Aha ahụ bụ́ Habakuk, ma ọ bụ Habakọc, [b] dị na Baịbụl Hibru naanị na Habakuk 1:1 na 3:1.[4]  N'ihe odide Masoret, e dere ya n'asụsụ Hibru: חֲבַקּוּק (Standard Ḥvaqquq Tiberian Ḥăḇaqqûq).[8]  Aha a adịghị ebe ọzọ.[9]  Septuagint degharịrị aha ya gaa n'asụsụ Grik dị ka Ἀμβακοὺμ (Ambakoum), [10] na Vulgate degharịrị ya na Latin ka Abacuc.[11]

Okwu mmalite nke aha ahụ edoghị anya,[2] na ụdị ya enweghị ihe jikọrọ ya na Hibru.[12]  Ikekwe aha a nwere njikọ na Akkadian khambbaququ (Akkadian: 𒄩𒄠𒁀𒄣𒄣, ḫâmbaququ), aha osisi na-esi ísì ụtọ, [2] ma ọ bụ mgbọrọgwụ Hibru: חבק , nke pụtara "maka".

Ndụ

Ọ fọrọ nke nta ka ọ bụrụ na ọ dịghị ihe a maara banyere Habakkuk, ma e wezụga ihe e kwuru n'ime akwụkwọ Bible nke bu aha ya, ma ọ bụ nkwubi okwu ndị a nwere ike isite n'akwụkwọ ahụ.[3] Enweghị nkọwa akụkọ ndụ e nyere ma e wezụga aha ya bụ "onye amụma".[4]

Maka ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ onye amụma ọ bụla ọzọ, a na-enyekwu ozi, dị ka aha obodo onye amụma, ọrụ ya, ma ọ bụ ozi gbasara nne na nna ya ma ọ bụ ebo ya.[13]  Otú ọ dị, nye Habakọk, ọ dịghị ihe ndekọ a pụrụ ịdabere na ya nke ọ bụla n’ime ihe ndị a.[14]  Ọ bụ ezie na a maghị ebe obibi ya, ndị ọkà mmụta kwubiri na Habakọk bi na Jeruselem n’oge o dere amụma ya.[15]  Ntụle ndị ọzọ ewepụtala ihe dị ka ụbọchị amụma ya na ohere ya gbasara ihe omume na nzụlite ya.

E wezụga Bible, a na-ebute ọtụtụ ịkọ nkọ kemgbe ọtụtụ narị afọ n'ụdị ọdịnala Ndị Kraịst na ndị rabaị, mana ndị ọkà mmụta nke oge a na-ajụ akụkọ ndị dị otú ahụ dị ka ịkọ nkọ na apọkrịfa. [5][6]

Nsụgharị Septuagint nke Daniel na Codex Chisianus na-ezo aka na ya dị ka "nwa Jizọs nke ebo Livaị".[1]

Ihe oyiyi nke Habakkuk nke Donatello, na Florence)" id="mwpA" rel="mw:WikiLink" title="Museo dell'Opera del Duomo (Florence)">Museo dell'Opera del Duomo nke Florence

Akụkọ Bible

N’ihi na akwụkwọ Habakọk nwere okwu ise banyere ndị Kaldia (ndị Babịlọn), na ndị Kaldea ebiliwo n’ọchịchị bụ ihe e dere n’ihe dị ka 612 T.O.A., e weere ya na ọ nọ n’ọrụ n’ihe dị ka n’oge ahụ, na-eme ka ọ dịrị ndụ n’oge Jeremaya na Zefanaya.  Otú ọ dị, akwụkwọ ndị Juu ejikọtaghị ya na ndị amụma abụọ ahụ, bụ́ ndị a na-ejikọtakarị ọnụ, n'ihi ya, ọ ga-abụ na ọ dịtụla tupu ndị amụma a.

N’ihi na isi ikpeazụ nke akwụkwọ ya bụ abụ, a na-eche mgbe ụfọdụ na ọ bụ onye si n’ebo Livaị, bụ́ onye jere ozi dị ka ndị na-agụ egwú n’ụlọ nsọ Solomọn.

Odinaala

Ntụ aka na “Habakuk onye amụma” pụtara na Bel na Dragọn ahụ, [1] nke bụ akụkụ nke ihe mgbakwunye deuterocanonical nke Daniel.  Amaokwu 33–39 ebe Habakuk nọ na Judia;  Mgbe o mechara ofe, mmụọ ozi nke Onyenwe anyị gwara ya ka o were ofe ahụ gakwuru Daniel, bụ́ onye nọ n’olulu ọdụm dị na Babịlọn.  Mgbe Habakuk kwuchara na ya amaghị ma ọ̀ bụ n’olulu ma ọ bụ Babịlọn, mmụọ ozi ahụ bugara Habakuk n’olulu ọdụm ahụ.  Habakuk nyere Daniel nri ahụ iji kwado ya, e weghachikwara ya ozugbo 'ala ya.

Akpọtụkwara Habakuk aha ná Ndụ Ndị Amụma, bụ́ nke kwukwara banyere oge ya na Babịlọn.

Dị ka Zohar si kwuo (Mpịakọta 1, peeji nke 8b), [nkọwa dị mkpa] Habakuk bụ nwa nwoke a mụrụ nye nwanyị Shunem site na ngozi Elaịsha:   Ọ si, N'ihe di ka mb͕e a, dika mb͕e ndu si di, i gāb͕aku nwa-nwoke. Ọ we si, É-è, onye-nwem, bú onye nke Chineke, agwala orù-gi nwayi okwu-ugha. —Bible, 2 Ndị Eze 4:16/20]

Ọrụ

Naanị ọrụ e kwuru na Habakuk bụ obere ederede Akwụkwọ Nsọ nke bu aha ya.  Akwụkwọ Habakuk nwere ilu na-akwa emo, bụ́ ahụhụ ise banyere ndị Kaldia (Ndị Babịlọn) n’isi nke 2, na abụ otuto nye Chineke n’isi nke atọ.

Ọtụtụ ndị ọkà mmụta etoola ụdị akwụkwọ ahụ, na-atụ aro na onye dere ya bụ nwoke nwere nnukwu nkà n'akwụkwọ.[21] Akwụkwọ ahụ dum na-agbaso usoro nke chiasmus nke a na-eji echiche yiri ibe ya eme ihe iji tinye akụkụ nke ederede.[22]

Habakuk pụrụ iche n'etiti ndị amụma n'ihi na ọ na-ajụ ọrụ Chineke n'ihu ọha.[1][24]  N’akụkụ mbụ nke isiakwụkwọ nke mbụ, onye amụma ahụ hụrụ ikpe na-ezighị ezi n’etiti ndị ya ma jụọ ihe mere Chineke adịghị eme ihe, sị: “Jehova, ruo ole mgbe ka m ga na-etiku maka enyemaka, ma ị gaghị anụ?

Ili

E kwuwo ebe izu ike ikpeazụ nke Habakọk n'ọtụtụ ebe.  Onye Kraịst na-akọ akụkọ ihe mere eme nke narị afọ nke ise bụ́ Sozomen kwuru na a chọtara ihe ndị Habakuk dị na Cela dị nso na Bayt Jibrin, mgbe Chineke kpugheere Zebennus, bụ́ bishọp Eleutheropolis, ebe ha nọ ná nrọ.[1][27]  Ka ọ dị ugbu a, otu ebe n'Izrel na otu n'ime Iran na-azọrọ na ha bụ ebe e liri onye amụma ahụ.

Ili nke Habakkuk nso Kadarim, Israel

N'ọdịnala ndị Juu kọwara ebe olili Habakọk dị ka ugwu dị na mpaghara ugwu Galili dị n'ebe ugwu Israel, nke dị nso na obodo Kadarim na Hukok, ihe dị ka kilomita isii n'ebe ndịda ọdịda anyanwụ nke Safed na kilomita iri na abụọ n'ebe ugwu nke Ugwu Tabor.[28]  Otu obere ụlọ nkume, nke e wuru na narị afọ nke 20, na-echebe ili ahụ.[29]  Omenala malitere na narị afọ nke 12 AD na-ekwu na ili Habakọk dị n'ebe a,[30] ma ili ahụ nwekwara ike ịbụ nke sheik obodo Yaquq, aha nke metụtara ebe Akwụkwọ Nsọ aha ya bụ "Hukkok", [1] onye nsụpe na mkpoputa ya n'asụsụ Hibru dị nso na "Habakuk".[32]  Nchọpụta ihe ochie n’ebe a gụnyere ọtụtụ ebe ili ozu ndị e debere n’oge Ụlọ Nsọ nke Abụọ.

Ebe nsọ ndị Peshia

Ebe Nsọ nke Habakkuk na Tuyserkan, Iran

A na-ekwenyekwa na otu nnukwu ozu ndịda ọwụwa anyanwụ nke obodo Tuyserkan nke dị n'ebe ọdịda anyanwụ Iran bụ ebe olili Habakuk.[33]  Ndị otu omenala omenala, ọrụ aka na ndị njem nlegharị anya nke Iran chekwara ya.  Akwụkwọ ntuziaka nke Òtù ahụ na mpaghara Hamadan na-ekwu na a kwenyere na Habakuk bụ onye na-elekọta Ụlọ Nsọ Solomọn, na ndị Babilọn jidere ya ma nọrọ n'ụlọ mkpọrọ ha ruo afọ ụfọdụ.  Mgbe Saịrọs Onye Ukwu napụtara ya, ọ gara Ecbatana ma nọrọ n’ebe ahụ ruo mgbe ọ nwụrụ, e wee lie ya n’ebe dị nso, n’ebe bụ́ Tuyserkan taa.  Ndị obodo Alakụba na-akpọ Habakuk ma Habaghugh na Hayaghugh.

Ụlọ arụsị ndị gbara ya gburugburu nwere ike ịbụ n'oge Alaeze Ukwu Seljuq (narị afọ 11-12);  ọ nwere mgbidi octagonal na conical dome.  N'okpuru ụlọ arụsị ahụ bụ okpuru ulo zoro ezo nke nwere ala atọ.  N’etiti ogige ụlọ nsọ ahụ, e nwere ili e kwuru na e liri Habakọk.  Edekwa otu nkume n'ili n'asụsụ Hibru na Persian na-ekwu na nna onye amụma bụ Shioua Lovit, na nne ya bụ Lesho Namit.  Ma ndị Alakụba na ndị Juu na-eleta ya ka ha kwanyere ùgwù ha.[34]

Ememe ncheta

Ndị Kraịst

Na kalenda liturgical nke Ọtọdọks, ụbọchị oriri ya bụ Disemba 2.[35]  Na Chọọchị Roman Katọlik, a na-agụ ndị amụma iri na abụọ ahụ na Roman Breviary n'ime izu nke anọ na nke ise nke November, [36] nke bụ izu abụọ ikpeazụ nke afọ liturgical, na oriri ya bụ January 15.

E jikwa ihe ọkpụkpụ na-echeta Habakọk.  Na 1435, [41] onye na-ese ihe nkiri Florentine Donatello kere ihe ọkpụkpụ nke onye amụma maka ụlọ elu mgbịrịgba nke Florence.  Ihe oyiyi a, nke a na-akpọ Zuccone (" Nnukwu isi ") n'ihi ọdịdị nke isi, bi ugbu a na Museo dell'Opera del Duomo.  Basilica nke Santa Maria del Popolo dị na Rom nwere ihe osise Baroque nke Habakọk nke onye na-ese ihe na narị afọ nke 17 Bernini.[43]  N'agbata afọ 1800 na 1805, onye na-ese ihe nke Brazil bụ Aleijadinho rụchara ihe ọkpụkpụ ncha nke Habakuk dị ka akụkụ nke ndị amụma iri na abụọ ya.[44]  A na-ahazi ọnụ ọgụgụ ndị a n'akụkụ steepụ ihu ihu na nnukwu steepụ dị n'ihu Santuário do Bom Jesus do Matosinhos na Congonhas.

Alakụba

Arụmụka Ali al-Ridha n'ụlọ ikpe al-Ma'mun

N'agbanyeghị na akpọghị ha aha na Qu'ran, Habakuk (Arabic: حبقوق, romanized: Hab'aqūq), ka a ghọtara dị ka onye amụma Alakụba n'ihi na e kwenyere na ọ na-ekwupụta ọbịbịa nke onye amụma ikpeazụ na akwụkwọ nsọ dị nsọ Muhammad na Qu'ran n'ime Akwụkwọ nke Habakọk.

N'ụlọ ikpe nke Al-Ma'mun, Imam Ali al-Ridha, onye sitere na Muhammad na onye isi mmụta Islam n'oge nke Abbasid Caliphs, gwara Exilarch ka ọ gosi na Muhammad bụ onye amụma site na Torah.  Imam Ridha jụrụ "Ị maara Habakuk onye amụma?"  Ọ sịrị, "Ee, ama m ya."  al-Ridha kwuru, sị, "na nke a na-akọ n'akwụkwọ gị, 'Allah weda okwu n'Ugwu Faran, na eluigwe jupụtara na ebube nke Muhammad na obodo ya. Ịnyịnya ya na-ebu ya n'elu mmiri dị ka ọ na-ebu ya n'elu ala. Ọ ga-ewetara anyị akwụkwọ ọhụrụ mgbe mkpọmkpọ ebe nke ụlọ nsọ [ụlọ nsọ dị na Jerusalem].'  Gịnị ka akwụkwọ a pụtara bụ Koran, ị maara nke a ma kwere na ya?  Ọpụpụ ahụ sịrị: “Habakuk onye amụma ekwuwo ihe a, anyị adịghịkwa agọnarị ihe o kwuru.

N'agbanyeghị na Quran na-ekwu naanị ihe dị ka ndị amụma iri abụọ na ise n'aha, ma na-ezo aka na ole na ole ndị ọzọ, ọ bụla ozizi Kadinal nke Islam na Chineke zitere ọtụtụ ndị amụma ndị ọzọ bụ ndị a na-ekwughị na akwụkwọ nsọ.[1].  Ya mere, ndị Alakụba enwebeghị nsogbu n'ọdịnala ịnakwere ndị amụma Hibru ndị ọzọ a kpọtụrụ aha na Quran ma ọ bụ hadith dị ka ndị amụma ziri ezi nke Chineke, karịsịa dị ka Quran n'onwe ya na-ekwu, sị: "N'ezie, anyị zipụrụ Torah (Nye Mozis), nke nduzi na ìhè dị n'ime ya; site na ndị amụma (ndị soro ya), bụ ndị nyefere onwe ha, nyefere ndị Juu ikpe, dị ka e nyere ndị nna ukwu na ndị rabaị òkè nke Chineke dị ka e nyere ha òkè nke Chineke.  na-agba akaebe,"[2] na akụkụ nke a ebe ndị Alakụba na-atụgharịkarị ya ka ọ tinye n'ime nkebi ahịrịokwu ahụ bụ "ndị amụma" ntugharị aka na nkọwa amụma niile nke akụkụ Akwụkwọ Nsọ nke ndị Juu nke nevi'im, ya bụ ikwu ndị amụma nile nke Israel mgbe Mosis na Erọn gasịrị.  Ya mere, ndị ode akwụkwọ Islam na-ezokarị aka na Habakuk dị ka onye amụma n'ọrụ ha, [3] [4] [5] wee soro ịkpọpụta aha ya site na ekele ọdịnala nke udo nke ndị Alakụba na-enye ndị amụma mgbe ha kwupụtachara aha ha.

Ụfọdụ ndị ọkà mmụta Alakụba n’oge ochie nyedịịrị nkọwasị nke Akwụkwọ Nsọ nke Habakuk, na ebumnobi bụ́ isi nke igosi na onye amụma ahụ buru amụma banyere ọbịbịa Muhammad na Habakuk 3:2–6, n’ụzọ kwekọrọ n’ọdịnala Ndị Kraịst mbụ nke ịhụ n’amụma akwụkwọ ahụ na-atụ aka n’ọbịbịa nke Kraịst.[1]  Dị ka ihe atụ, onye na-akọwa okwu n’oge ochie bụ́ Najm al-Dīn al-Ṭūfi (d.  na okwu ya “ebube ya abịarute n’obodo, ike ya pụtara n’ogige ya” (Habakuk 3:4) na-ezo aka na ọnụnọ Muhammad n’obodo Yathrib na enyemaka o nwetara n’ebe ahụ site n’aka ndị ansar;  nakwa na okwu ya “ọnwụ na-aga n’ihu ya.” ( Habakọk 3:5 ) [2]  N’otu aka ahụ, Habakuk 3:5–6 nwetakwara nkọwasị ndị yiri nke ahụ site n’aka ndị na-eche echiche Alakụba mgbe ochie.

Ọkà mmụta Islam a ma ama na onye a na-asọpụrụ nke Peasia na polymath Ibn Qutaybah, bụ́ onye jere ozi dị ka onyeikpe n’oge Caliphate Abbasid, kwuru banyere Habakọk onye amụma, sị: “N’ime okwu Habakuk, bụ́ onye buru amụma n’oge Daniel, Habakuk na-ekwu, sị: ‘Chineke si na Timan bịa, Onye nsọ sikwa n’ugwu Paran bịa, na otuto nke ụwa jupụtara n’otuto (nke e ji otuto dị nsọ ḥa).  nke Muhammad na Islam), o jikwa aka nri ya mee ike n’elu ụwa na n’olu nke mba dị iche iche,’”[1] bụ́ nke ndị ọkà mmụta sụgharịworo ka ọ bụrụ ntụaka doro anya na Habakuk 3:3-4.[2].  N’ebe ọzọ, otu ọkà mmụta ahụ kọwapụtara Habakuk 3:4, 15 dị ka nke a: “Ụwa na-enwu n’ìhè ya, ịnyịnya ya na-amabakwa n’oké osimiri,” [3] na-akọwaghachi amụma ahụ dị ka ihe ntụnyere ọbịbịa Muhammad.[4]  Otu amụma ọzọ nke Habakuk nke Ibn Qutaybah zoro aka na ya, site na akwụkwọ Hibru ndị ọzọ, bụ "Ị ga-ejupụta n'ụta gị nke ukwuu ... O Onye Ekele (Muhammad)."

Hụkwa

• Ndị Juu Peshia