Jump to content

Ụdị ndị na-adịghị ike

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Ụdị ndị na-adịghị ike
ọnọdụ nchekwa
obere ụdị nkethreatened species Dezie

Ụdị na-adịghị ike bụ ụdị nke International Union for Conservation of Nature kewara ka ọ na eyi egwu na ọ ga apụ n'anya ọ gwụla ma ọnọdụ ndị na eyi ndụ ya egwu na ọmụmụ ya ka mma.

Ihe na akpata adịghị ike bụ mbibi ebe obibi ma ọ bụ mbibi nke ụlọ ụdị ahụ. A na enyocha ebe obibi ma ọ bụ ụdị dị iche iche ma nwee ike ịghọwanye egwu. Ụdị ụfọdụ edepụtara dị ka "ndị na adịghị ike" nwere ike ịbụ ihe a na ahụkarị n'ụlọ mkpọrọ, ihe atụ bụ macaw ndị agha.

E nwere ugbu a 5,196 anụmanụ na 6,789 osisi kewara dị ka adịghị ike ma e jiri ya tụnyere ọkwa 1998 nke 2,815 na 3,222, n'otu n'otu.[1] A na eme omume ndị dị ka cryoconservation nke ihe onwunwe mkpụrụ ndụ ihe nketa anụmanụ na mgbalị iji chekwaa ụdị anụ ụlọ na adịghị ike kpọmkwem.

Ihe ndị e ji mara

[dezie | dezie ebe o si]
Mexican red-knee tarantula (Brachypelma hamorii), ụdị dị ize ndụ sitere na Mexico
Snares penguin (Eudyptes robustus), ụdị dị ize ndụ sitere na New Zealand

International Union for Conservation of Nature na eji ọtụtụ ụkpụrụ abanye ụdị na ụdị a. A taxon bụ adịghị ike mgbe ọ na anọghị n'ihe ize ndụ ma ọ bụ n'ihe egwu mana ọ na eche nnukwu ihe ize ndụ nke mkpochapụ ihu n'ọhịa n'ọdịnihu dị n'etiti, dị ka akọwapụtara site na nke ọ bụla n'ime njirimara ndị a (A ruo E):

A) Mbelata ọnụ ọgụgụ mmadụ n'ụdị nke ọ bụla n'ime ihe ndị a:

  1. A hụrụ, atụmatụ, kwenyere ma ọ bụ na-enyo enyo na ọnụ ọgụgụ mmadụ belatara ≥ 50% n'ime afọ 10 gara aga ma ọ bụ ọgbọ atọ, nke ọ bụla dị ogologo, ọ bụrụhaala na ihe kpatara mbelata ahụ nwere ike ịgbanwe ma ghọta ma kwụsị.[2] Nlele a dabere na (ma kọwaa) ihe ọ bụla n'ime ihe ndị a:
    1. Nnyocha kpọmkwem
    2. ndepụta nke ụbara kwesịrị ekwesị maka taxon
    3. mbelata n'ebe obibi, oke ihe omume ma ọ bụ ogo ebe obibi
    4. n'ezie ma ọ bụ ọkwa ndị nwere ike iji ya eme ihe
    5. mmetụta nke taxa ndị e webatara, ngwakọta, pathogens, mmetọ, ndị asọmpi ma ọ bụ parasites.
  2. Mbelata nke ọ dịkarịa ala 20%, nke a na-atụ anya ma ọ bụ nke a na'echiche na a ga ezute n'ime afọ iri na esote ma ọ bụ ọgbọ atọ, nke ọ bụla dị ogologo, dabere na (ma kọwaa) nke ọ bụla n'ime (2), (3), (4) ma ọ bụ (5) n'elu.

B) Ogologo ihe omume a na eme atụmatụ na ọ na erughị 20,000 km2 ma ọ bụ ebe obibi a na eche na ọ na na erubeghị 2,000 km2, na atụmatụ na egosi abụọ ọ bụla n'ime ihe ndị a:

  1. E kewara nke ukwuu ma ọ bụ mara na ọ dị n'ebe na erughị iri.
  2. Ịga n'ihu na agbadata, na ekwu, na ahụ ma ọ bụ na atụ anya, na nke ọ bụla n'ime ihe ndị a:
    1. oke nke ihe omume
    2. ebe obibi
    3. mpaghara, oke ma ọ bụ ogo ebe obibi
    4. ọnụ ọgụgụ nke ebe ma ọ bụ obere obodo
    5. ọnụ ọgụgụ nke ndị tozuru etozu
  3. Mgbanwe dị egwu na nke ọ bụla n'ime ihe ndị a:
    1. oke nke ihe omume
    2. ebe obibi
    3. ọnụ ọgụgụ nke ebe ma ọ bụ obere obodo
    4. ọnụ ọgụgụ nke ndị tozuru etozu

C) Ọnụ ọgụgụ ndị e mere atụmatụ na ọnụ ọgụgụ na erughị 10,000 ndị tozuru etozu na ma ọ bụ:

  1. A na eme atụmatụ na ọ na aga n'ihu na agbadata ma ọ dịkarịa ala 10% n'ime afọ 10 ma ọ bụ ọgbọ atọ, nke ọ bụla dị ogologo, ma ọ bụ
  2. Mbelata na aga n'ihu, nke a hụrụ, nke a tụrụ anya ya, ma ọ bụ nke a na-ekwu, n'ọnụ ọgụgụ ndị tozuru etozu na ọnụ ọgụgụ mmadụ n'ụdị nke ọ bụla:
    1. nke kewara ekewa nke ukwuu (ya bụ, ọ dịghị obere ndị e mere atụmatụ na ha nwere ihe karịrị 1,000 ndị tozuru etozu)
    2. mmadụ niile tozuru etozu nọ n'otu obere obodo

D) Ọnụ ọgụgụ mmadụ dị obere ma ọ bụ nke a machibidoro n'ụdị nke ọ bụla n'ime ihe ndị a:

  1. Ọnụ ọgụgụ ndị bi na ya na-erughị 1,000 ndị tozuru etozu.
  2. A na-eji mgbochi siri ike mara ọnụ ọgụgụ mmadụ na mpaghara obibi ya (nke na-erughị 20 km2) ma ọ bụ na ọnụ ọgụgụ ebe (nke na na-erubeghị ise).[2] N'ihi ya, ụdị taxon dị otú ahụ ga-enwekarị mmetụta nke ọrụ mmadụ (ma ọ bụ ihe omume ndị na-enweghị atụ nke mmetụta ya na-abawanye site na ọrụ mmadụ) n'ime oge dị mkpirikpi n'ọdịnihu a na-apụghị ịhụ anya, ya mere ọ nwere ike ịghọ Onye N'Ime N'Iche Dị Oké Iche ma ọ bụ ọbụna Mgbukpọ n'oge dị mkpirisi.

E) Nnyocha ọnụ ọgụgụ na-egosi ohere nke mkpochapụ n'ọhịa bụ ọ dịkarịa ala 10% n'ime afọ 100.

Ihe atụ nke ụdị anụmanụ ndị na adịghị ike bụ hyacinth macaw, mountain zebra, gaur, kreenu okpueze ojii na blue crane

Hụkwa

[dezie | dezie ebe o si]
  • Ụdị:IUCN Red Ndepụta dị iche iche na-adịghị ike maka ndepụta mkpụrụ akwụkwọ
  • Cryoconservation nke ihe onwunwe mkpụrụ ndụ ihe nketa anụmanụ
  • Ndepụta nke anụ ndị bi n'ala na n'ala
  • Ndepụta nke arthropods na-adịghị ike
  • Ndepụta nke nnụnụ ndị na-adịghị ike
  • Ndepụta nke azụ ndị na-adịghị ike
  • Ndepụta nke ụmụ ahụhụ ndị na-adịghị ike
  • Ndepụta nke invertebrates na-adịghị ike
  • Ndepụta nke anụ na-enye nwa ara na-adịghị ike
  • Ndepụta nke molluscs na-adịghị ike
  • Ndepụta nke anụ ndị na-akpụ akpụ na-adịghị ike

Ihe edeturu na ntụaka

[dezie | dezie ebe o si]
  1. ↑ IUCN (2012). IUCN Red List version 2012.2: Table 2: Changes in numbers of species in the threatened categories (CR, EX, VU) from 1996 to 2012 (IUCN Red List version 2012.2) for the major taxonomic groups on the Red List. Archived from the original on 2013-01-27. Retrieved on 2012-12-31.
  2. ↑ 2.0 2.1 IUCN 2008 Red List - Categories and Criteria (version 3.1). www.iucnredlist.org. Archived from the original on 2008-10-08. Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name "iucnvu" defined multiple times with different content

Njikọ mpụga

[dezie | dezie ebe o si]
Ewepụtara na https://ig.wikipedia.org/w/index.php?title=Ụdị_ndị_na-adịghị_ike&oldid=111873