Òtù Ụmụ nwanyị nke Afghanistan
Democratic Women's Organization of Afghanistan (DOAW) (Sazman-e Zanan-e Dimukratik-e Afghanistan) bụ òtù ụmụ nwanyị na Afghanistan, tọrọ ntọala na 1965. Ọ bụ akụkụ nke People's Democratic Party of Afghanistan (PDPA).[1] O kere òkè dị ukwuu na akụkọ ihe mere eme nke òtù ụmụ nwanyị na Afghanistan, ma dochie otu òtù ọdịmma ụmụ nwanyị dị ka nzukọ kachasị nke òtù ụmụ nwanyị Afghanistan n'oge ọchịchị Kọmunist nke 1970s na 1980s. N'oge ọchịchị Kọmunist, ọ bụ akụkụ ọnụ na-ekwuchitere amụma ikike ụmụ nwanyị na-emegide ọchịchị nke gọọmentị.
Ntọala
[dezie | dezie ebe o si]E hiwere DOAW na 1965 na Kabul site n'aka Anahita Ratebzad, Soraya Parlika,[2] Kobra Ali, Hamideh Sherzai, Momeneh Basir na Jamileh Keshtmand. Anahita Ratebzad jere ozi dịka onye isi otu nzukọ na 1965–1986.
Tupu afọ 1978
[dezie | dezie ebe o si]Mgbe DOAW tọrọ ntọala, Òtù Na-ahụ Maka ọdịmma ụmụ nwanyị bụ ọgbakọ kachasị ukwuu nke ụmụ nwanyị na Afghanistan, mana DOAW ji nwayọọ nwayọọ bịa dochie ya, ma nwee atụmatụ dị egwu karị.
DOAW haziri ụmụ nwanyị iji kwado ma gbachitere ikike ụmụ nwanyị, nke e debanyere aha ya na iwu nke 1964. Ha hazikwara ngagharị iwe nke ụmụ nwanyị iji kwado ikike ụmụ nwanyị, nke bụ oge mbụ nke a mere na Afghanistan.
N'afọ 1968, mgbe ndị omeiwu na-achọghị mgbanwe tụrụ aro ka a machibido ụmụ nwanyị iwu ịmụ akwụkwọ na mba ọzọ, DOAW haziri ngagharị iwe, na-ekwu na a machibidoro ya iwu. Mkpesa ha mere ka ndị omeiwu wepụ iwu ahụ a tụrụ aro ya.
N'afọ 1970, ọtụtụ mwakpo mere na Kabul, ndị mullah na-akwado okpukpe katọrọ ụmụ nwanyị na-agagharị n'okporo ámá na-ekpughe ma na-eyi uwe ọdịda anyanwụ nke oge a, ụmụ nwoke na-ekwekwara ụmụ nwanyị na obere uwe mkpụmkpụ, ụfọdụ na-atụfu ha acid. DOAW haziri ngagharị iwe nke ụmụ nwanyị 5,000, na-achọ nyocha na njide nke ndị na-ahụ maka ya, nke mere ka e jide ma mee nchọpụta banyere mwakpo ahụ.
Oge ọchịchị Kọmunist
[dezie | dezie ebe o si]Mgbe PDPA weghaara ikike mgbe Saur Revolution nke 1978 gasịrị, DOAW bịara nwee ọrụ dị mkpa na Democratic Republic of Afghanistan (DRA). Anahita Ratbzad kwupụtara na ebumnuche mbụ nke DOAW bụ ịlụ ọgụ megide feudalism na Western imperialism iji chebe ụkpụrụ nke "Saur Revolution." N'agbata 1979 na 1980 a na-akpọ ya Òtù Na-ahụ Maka Ndị inyom Afganistan (KOAW).
Ọ na-ebipụta akwụkwọ akụkọ nke ya kwa ọnwa, Zanan-i-Afghanistan (Women of Afghanistan). Ọ malitere mkpọsa ịgụ na ide iji mee ka ụmụ nwanyị nọ n'afọ ndụ na klas niile, ime obodo na obodo ukwu, nwee agụmakwụkwọ, yana ịgwa ha banyere ebumnuche nke Saur Revolution.
N'afọ 1981, DOAW nwere ọfịs mpaghara na mpaghara iri na itoolu, kọmitii obodo asaa na òtù ndị isi 209, ọrụ ha bụ ịdọta ụmụ nwanyị na pati ahụ site na nzukọ iji kwado mgbanwe.
N'oge ọchịchị Kọmunist, ikike ụmụ nwanyị kwadoro ma gọọmentị Afghanistan ma ndị Soviet kwadoro ha. N'adịghị ka ihe mere n'oge ọchịchị eze, mgbe a na-ejedebe ikike ụmụ nwanyị na ụmụ nwanyị nọ n'ọkwá dị elu n'obodo ukwu, ndị Kọmunist gbalịrị ịgbasa ikike ụmụ nwanyị n'ọkwa niile, yana ụmụ nwanyị na nwa agbọghọ nọ n'ime ime obodo.[1]
Mmetụta echiche nke gọọmentị Kọmunist maka nnwere onwe ụmụ nwanyị n'ime ime obodo weere ụdị mkpọsa agụmakwụkwọ maka ụmụ nwanyị na agụmakwụkwọ iwu maka ụmụ agbọghọ, nke a na-eguzogide nke ukwuu karịsịa n'ógbè agbụrụ Pashtun.[2] N'ime ime obodo Afghanistan, nzuzo nwoke na nwanyị bụ akụkụ siri ike nke ọdịbendị obodo. Iji gaa ụlọ akwụkwọ ụmụ agbọghọ ga-ahapụ ụlọ, ya mere a na-ele ụlọ akwụkwọ anya dị ka ihe ihere. Iwu nke agụmakwụkwọ iwu maka ụmụ agbọghọ nakwa ụmụ nwoke zutere mmegide siri ike site n'aka ndị bi n'ime ime obodo, ma nye aka na nguzogide megide ndị Soviet na ọchịchị Kọmunist site Ndị Mujahideen, ndị agha Islam.[1] Ndị bi n'ime ime obodo na-agbaso omenala bịara were ndị bi n'obodo ukwu dị ka ndị na-emebi emebi n'otu akụkụ n'ihi nnwere onwe ụmụ nwanyị, ebe ụmụ nwanyị bi n'ógbè na ụmụ nwoke na-agwakọta ma sonye na ndụ ọha na eze, na agụmakwụkwọ maka ụmụ nwanyị, na site n'ịgbatị ikike ụmụ nwanyị n'ozuzu ya, bịara jikọta ya na Kọmunist na ekweghị na Chineke.[3]
N'oge ọchịchị Kọmunist, a kpọbatara ọtụtụ puku ụmụ nwanyị nọ n'obodo ukwu na ndị agha nke pati PDPA na Democratic Women's Organisation of Afghanistan, ma zụọ ha n'agha megide Ndị Mujahideen, ndị agha nnupụisi Alakụba, ma enwere nchegbu n'etiti ụmụ nwanyị nọ na obodo ukwu na ndị na-emeghachi omume ga-akụtu ọchịchị Kọmunisti na ikike ụmụ nwanyị ọ na-echebe.[4]
Mgbasa
[dezie | dezie ebe o si]Mgbe Najibullah bịara n'ọchịchị na 1986, ọ kpochapụrụ okwu Marxist nke DOAW iji belata mmegide Islam na-emegide ọchịchị PDPA na ikike ụmụ nwanyị, na aha nzukọ ahụ gbanwere site na Sazman-i-Democratic-i-Zanan-i- Afghanistan (Òtù Ọchịchị Democratic of Afghan Women) ka Shura-i-Sarasari-Zanan-i-Afghanistan (All Afghanistan Women's Council). Firuza Wardak nọchiri Ratebzad dị ka onyeisi oche nke nzukọ ahụ.[5]
N'afọ 1990, Najibullah wepụrụ Democratic Women's Organisation of Afghanistan ma jiri Kansụl Ụmụ nwanyị nke Afghanistan dochie ya, nke bụ nzukọ na-enweghị ndọrọ ndọrọ ọchịchị.[6]
Ebem si dee
[dezie | dezie ebe o si]- ↑ 1.0 1.1 Timothy Nunan: Humanitarian Invasion: Global Development in Cold War Afghanistan
- ↑ Diasporas and Diplomacy: Cosmopolitan Contact Zones at the BBC World Service
- ↑ War at the Top of the World: The Struggle for Afghanistan, Kashmir and Tibet
- ↑ Afghanistan under Soviet Domination, 1964–91
- ↑ From Patriarchy to Empowerment: Women’s Participation, Movements, and Rights
- ↑ Valentine Moghadam: From Patriarchy to Empowerment: Women’s Participation, Movements, and Rights