Ọmụmụ mbara igwe

Echiche nke ndị na-ese ihe ihe atụ cosmological Big Bang, nke a na-anabata n'ime ihe niile na cosmology anụ ahụ (ọ bụghị oge ma ọ bụ nha ka ọ dị elu)

  Kọsmology anụ ahụ bụ ngalaba nke cosmology askar nke ụdị mbara igwe.  Nlereanya gbasara mbara igwe, ma ọ bụ naanị cosmology, na-enye prefio ihe owuwu owuwu ibu na ike dị n'ife na ala ma na-enye nhọrọ ihe ndị bụ isi gbasara ya, nhazi ya, evolushọn na akara ikpeazụ ya .  [1] Cosmology dị ka nrọ sitere na iwu Copernican, nke na-egosi na ihe ndị dị na mbara igwe na-erube isi n'iwu anụ ahụ nke ndị n'ụwa, na Newtonian mechanics, nke mbụ kwere ka a iwu iwu.  anụ ahụ.

Nkà anụ ahụ, dị ka a na- ike ugbu a, ihe na mgbaàmà na 1915 nke Albert Einstein's general theory of relativity, sochiri isi ihe mgbaàmà na 1920: nke mbụ, Edwin Hubble ngwa na ike nwere ọnụ ọgụgụ dị.  ukwuu nke nsogbu ndị dị n'akwụkwọ .  Ụzọ Milky;  mgbe ahụ, ọrụ Vesto Slipher na ndị ọzọ mere Wariye na ejide na ala na-agbasawanye.  Ọganihu ndị a mere ka o kwe omume amụma amụma nke lug na ala, ma kwe ka e guzobe Big Bang theory, site n'aka Georges Lemaître, dị ka onye na-eduzi ihe ọmụmụ nke mbara igwe.  Ndị na-eme mgbochi ole na ole ka na-akwado ndị dị nta nke nta mbara igwe ọzọ;  [1] Otú ọ dị, ọtụtụ ndị ẹrọ gbanye igwe ọkụ na Big Bang theory kacha mma na-ihe ihe ndị a tara.

. Ọganihu dị egwu na mbara igwe nleba anya anya 1990s, ndabere microwave nke mbara igwe, nchaka supernovae dị anya na galaxy redshift, ebutela n'ichepụta pụtara nke mbara igwe .  Ihe a Kano ka ese na ụwa nwee nnukwu ihe ike gbara na ike gbara nke a na- ለማንኛውም nhọrọ ya ugbu a, mana ihe ihe ahụ na-enye ohere zuru ezu nke dị na iche onwe ya na ọtụtụ dị iche iche

.Nkà mkpa mbara igwe ọgbara ọhụrụ toro n'usoro usoro tiori na nleba anya.  Na 1916, Albert Einstein agbasa ya tiori nke izugbe relativity, nke nyere nyere n'otu nke ike ndò dị ka geometric mmetụta nke ọma na oge.  [1] N'oge ahụ, Einstein kweere na a na-egbu na ala, ma nwa na ya mbụ onye nhazi nke nwata ya.  [2] Nke a bụ n'ihi na ọtụtụ ndị kesara na mbara igwe na-achọ , na-aga n'ihu na ibe ha ka oge na-aga.  [3] ndekọ, ọ akụkọ na nha nha ya nyere ikike iwebata okwu na-adịgide nke nwere ike ike ike ndòda na-echeta na ọnụ ọgụgụ mbara igwe.  Einsteinbụ akwụkwọ mbụ ya na cosmology relativistic na 1917, bụ nke ọ gbakwụnyere oge niile nke mbara igwe na nha anya ubi ya iji manye ha ka ha madụe mbara igwe kwụ ọtọ.  [4] Ụdị Einstein na-mrị mbara igwe kwụpụta;  oghere dị oke na akụkụ oke (ntụtụgharị na elu nke oghere, nke nwere oke njedebe ma ọ nweghị ihe).  Otú ọ dị, ihe a na-akpọ ihe egwu Einstein bụ ihe na-egosi akwụkwọsi ike na obere obere anya-ọ ga-emecha ịgba ịgbasa ma ọ bụ egbochi.  [2] E mechaa na ihe emee Einstein bụ naanị otu n'ime nhọrọ dị ukwuu nke ukwuu, nke niile dabara na ndị izugbe yana ebu ụwa .  Alexander Friedmann imera ihe akwụkwọ nke mbara igwe nke ọha na eze na oge 1920s.  [5] Nha nhata ya na-eso na ụwa Friedmann–Lemaître–Robertson–Walker, nke nwera ike ma ọ bụ abụ, yana geometry ya nwere ike imeghe, dị ike, ma ọ bụ mechie.

N'afọ ndị 1910, Vesto Slipher (na mgbe e ịhụ Carl Wilhelm Wirtz ) akara na-acha uhie uhie nke nebulae spiral dị ka ihe Doppler nke ọnwụ na ha na-esi n'ụwa azụ azụ.  [1] [2] egwu, ọ na-siri ike ike ebe dị anya na ihe ndị na-egosi mbara igwe.  Otu ụzọ bụ iji nha anụ ahụ nke ihe atụnyere nha nkuku, mana nha anụ ahụ ga-ike ike ime nke a.  Ụzọ ọzọ bụ ike nchapụta nke ihe wee were ìhè dị n'ime ya, nke ike ike ike ebe dị anya site na iji iwu inverse-square .  N'ihi ihe isi ike nke iji ụzọ ndị a eme ihe, ha ghoghị na nebulae bụ n'ezie akwụkwọ ndị n'akwụkwọ Milky Way nke anyị, ha echeghị echiche ihe gbasara mbara igwe.  Na 1927, onye mgbasa Roman nke Belgian Georges Lemaître weputara nha nke Friedmann–Lemaître–Robertson–Walker wee tụpụta ya, dabere na nlaazu nke nebulae spiral, na ndụ [3] ụwa ụwa site na "mgbawa" nke " mgbawa mbụ" [  4] —bụ́ nke e gosiri Big Bang.  Na 1929, Edwin Hubble nyere ntọala nleba anya maka echiche Lemaître.  Hubble mberede na nebulae gburugburu bụ mbụrụ site n'ịchọpụta ebe anya site na iji nha nke nchapụta nke agbanwe agbanwe Cepheid .  Ọrọ dị n'etiti redshift nke ọrịa na anya ya.  Ọ na-agụ nke a dị ka ihe àmà na-egosi na ike na-esi n'ụwa na-alọghachi n'ụdị ọ ALA n'ọsọ dị n'ebe dị anya.  [5] A mara eziokwu a ugbu a dị ka iwu Hubble, ọ bụ nọmba ọnụọgụgụ Hubble egwu ọsọ nlaazu na anya site na isi iri, n'ihi na ihe maka ụdị ọgwụgwọ Cepheid.