Abel Goumba

 

Abel Nguéndé Goumba (   ; 18 Septemba 1926 – 11 Mee 2009) bụ onye ndọrọ ndọrọ ọchịchị Central Africa. N'ime ngwụcha afọ 1950, ọ chịburu gọọmentị n'oge tupu nnwere onwe pụọ na France, na mgbe nnwere onwe gasịrị, ọ bụ onye na-emerighị nke ọma maka Onye isi ala Central African Republic ugboro anọ (1981, 1993, 1999, na 2005). Goumba, onye bụ onye isi otu ndọrọ ndọrọ ọchịchị Patriotic Front for Progress (FPP), jere ozi n'okpuru Onye isi ala François Bozizé dị ka Prime Minister site na Machị 2003 ruo Disemba 2003 wee bụrụ onye isi oche nke Central African Republic site na Disemba 2003 ruo Machị 2005. N'ikpeazụ, a họpụtara ya ka ọ bụrụ onye nnọchi anya.

Oge ọ malitere

A mụrụ ya na 1926 na Grimari, Ouaka Prefecture na Oubangi-Chari French, nke bụ ugbu a Central African Republic. Ọ bụ dọkịta tozuru oke na onye otu ngalaba ahụike na Bangui.

Ịbanye na ndọrọ ndọrọ ọchịchị

Mgbe obodo ahụ ka bụ obodo French, Goumba bụ osote onye isi oche nke Council gọọmentị site na Mee 1957 ruo Julaị 1958, Onye isi oche nke Gọọmenti site na Julaị 1958 ruo Disemba 1958, wee bụrụ Prime Minister nkenke n'ọrụ na Eprel 1959. na-eso ọnwụ Barthélemy Boganda n'ihe mberede ụgbọelu. David Dacko meriri ya n'ọgụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị na 1959 wee ghọọ obere onye ndu otu ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Ọ gara biri na France site na 1960 ruo 1980. Ọ rụrụ ọrụ na World Health Organisation na Rwanda na mgbe ahụ Benin na 1970s; Mgbe ọ nọ na Rwanda, ọ zutere nwunye ya, bụ́ Anne-Marie.. Ọbụna mgbe ọ laghachiri na Central African Republic, a na-ejide ya mgbe ụfọdụ maka ọrụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Ya na ndị isi oche niile nke Central African Republic nwere esemokwu ruo 2003 ma ha kwupụtara na ọ bụ onye sabo mba.

Afọ ndị 1990

Goumba nwere aha ọma maka ịkwụwa aka ọtọ na iguzosi ike n'ezi ihe. O kwusiri ike mkpa ọ dị ịchịisi n'enweghị nrụrụ aka. Na ntuli aka onye isi ala nke 1981, nke Dacko meriri (bụ onye chụpụrụ naanị ọnwa ole na ole ka e mesịrị), Goumba weere ihe na-erughị 2% nke votu ahụ, mana na ntuli aka onye isi ala nke 1993 ọ nwetara nsonaazụ kacha mma, na-abịa na nke abụọ mana. Ange-Félix Patassé meriri ya na agba ọsọ, nke Goumba nwetara ihe dịka 46% nke votu. Na 1999 o mere nke ọma site na ntụnyere, were naanị ihe dị ka 6% nke votu ma tinye nke anọ, n'azụ Patassé, André Kolingba, na Dacko.

N'okpuru Bozizé

Mgbe Bozizé weghaara ọchịchị na 15 Machị 2003, chụpụrụ Patassé, ọ họpụtara Goumba dị ka praịm minista na 23 Machị. E guzobere ọchịchị ya na 31 Machị 2003; n'ihe mejupụtara ya, a na-ele ya anya dị ka nkwekọrịta dị n'etiti Bozizé na Goumba, na ọtụtụ ndị agha na ndị ikwu Bozizé nwetara ọkwa dị mkpa ebe ndị ọzọ na-aga ndị mmekọ na ndị enyi nke ndị isi ndọrọ ndọrọ ọchịchị dị iche iche na ndị nweere onwe ha a na-ewere dị ka ndị ruru eru. Goumba nọgidere na-arụ ọrụ dị ka Minista na-ahụ maka ego n'onwe ya. National Transitional Council (CNT) jụrụ atụmatụ Goumba chọrọ maka amụma izugbe na 5 Nọvemba 2003, na-ekwu na ebumnobi gọọmentị, yana ụzọ e si emejuputa ebumnuche ndị ahụ, akọwapụtaghị nke ọma na mmemme ahụ. O mere atụmatụ itinye mmemme edegharịrị na 12 Disemba 2003, mana na 11 Disemba, Bozizé chụpụrụ ya dị ka praịm minista. N'ụbọchị na-esote, a họpụtara Célestin Gaombalet ka ọ nọchie ya; A họpụtara Goumba dị ka osote onye isi ala.

Ntinye aka n'afọ 2005

Ọ bụ onye na-azọ ọkwa onye isi ala nke ugboro anọ na ntuli aka e mere na 13 Machị 2005. A tụghị anya na Goumba ga-emeri; ọ nwetara ọnọdụ nke isii na 2.51% nke votu. Ọ bụ otu n'ime ndị ise a kwadoro na mbụ site n'ụlọ ikpe iwu na 30 Disemba 2004; ewepụrụ ndị ọzọ asaa, ọ bụ ezie na e mechara kwe ka isii n'ime ha gbaa ọsọ.

Na 14 Maachị 2005, ụbọchị mgbe ntuli aka ahụ gasịrị, ndị otu mkpokọta ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke ndị mmegide (CPPO), gụnyere Goumba, bịanyere aka na mkpesa nke ha boro ebubo na aghụghọ mere. Na 15 Maachị, tupu nsonaazụ ntuli aka abịarute, Bozizé chụrụ Goumba n'aka onye isi oche ma kagbuo ọnọdụ ahụ. Dị ka ọnụ na-ekwuru onyeisiala Alain-George Ngatoua si kwuo, nke a bụ n'ihi na iwu e hiwere na December 2004 enyeghị onye osote onye isi ala, na nchụpụ ahụ enweghị njikọ na ogo ọrụ Goumba; Ngatoua kwuru na Bozizé kelere Goumba maka ikwado usoro mgbanwe site na "amamihe na obi ike" ya. Goumba gosipụtara iwe n'ụzọ e si chụpụ ya; o kwuru na onweghị akwụkwọ ozi ọchụchụ a na-enye ya ma chọpụta ya mgbe a kọrọ ya na redio steeti. Echiche Goumba bụ na a ga-edobe ụlọ ọrụ mgbanwe, gụnyere osote onye isi ala ruo mgbe echichi nke gọọmentị a họpụtara ahọpụta.

Goumba gbara ọsọ maka oche site na Kouango na ntuli aka ndị omeiwu nke afọ 2005, nke emere n'otu oge na ntuliaka onye isi ala, mana e meriri ya; nwunye ya Anne-Marie meriri oche, Otú ọ dị. ]

Ịla ezumike nká

A họpụtara nwa Goumba, Alexandre ka ọ nọchie ya dị ka Onye isi oche nke otu ya, Patriotic Front for Progress (FPP), na 5 Maachị 2006, mgbe a họpụtara okenye Goumba ka ọ bụrụ onye ọrụ gọọmentị nke Ombudsman. Dị ka onye nnọchiteanya, ọ kpọrọ gọọmentị ka ya na otu ndị nnupụisi kwurịta okwu mgbe ha jidere Birao na 30 Ọktoba 2006.

O gosipụtara mpịakọta mbụ nke akụkọ ndụ ya, na-ekpuchi oge site na 1956 ruo 1959, na 14 Jenụwarị 2007.

Goumba nwụrụ mgbe ọ dị afọ 82 na 11 Mee 2009 n'ụlọ ọgwụ dị na Bangui mgbe a kpọgara ya n'ụlọ akwụkwọ n'uhuruchi gara aga.

Ihe odide

.mw-parser-output .reflist{margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}@media screen{.mw-parser-output .reflist{font-size:90%}}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}