Asụsụ ụsụ

Ụkpara
Ụkpara
Batsba Moṭṭბაცბატტ;
A mụrụ ya	Ebe Ugwu Caucasus
Ógbè	Zemo-Alvani na Kakheti
Ndị na-asụ asụsụ ala	(500 e depụtara na 1997) na-erughị 3,000 na-arụ ọrụ (2007) ;
Ezinụlọ asụsụ	Ebe Ugwu Ọwụwa Anyanwụ Caucasus Nakh Ụkpara; ;
Usoro ide ihe	Ihe odide Georgian
Koodu asụsụ
ISO 639-3	bbl
Glottolog	bats1242
ELP	Batsbi
	Isiokwu a nwere akara ụdaolu IPA. Enweghị nkwado nsụgharị kwesịrị ekwesị, ị nwere ike ịhụ Unicode_block)#Replacement_character" rel="mw:WikiLink" title="Specials (Unicode block)">akara ajụjụ, igbe, ma ọ bụ akara ndị ọzọ kama mkpụrụedemede Unicode. Maka ntuziaka mmeghe na akara IPA, lee Help:IPA.

Asụsụ ụsụ

asụsụ, modern language, unwritten language
obere ụdị nke	Nakh
mba/obodo	Georgia
ụmụ amaala ka	Kakheti
dị na ngalaba nhazi mpaghara	Kakheti
usoro ederede	no value
Ọkwa asụsụ UNESCO	4 severely endangered
Ọkwa asụsụ Ethnologue	7 Shifting

Bats (Batsbur Mott' ma ọ bụ Batsba Moṭṭ, kwa Batsi, Batsbi, Batsb, Batsaw, ma ọ bụ Tsova-Tush) bụ asụsụ dị n'ihe ize ndụ nke ndị Bats, otu ndị pere mpe nke North Caucasian. Ọ bụ akụkụ nke Ezinụlọ Nakh nke Asụsụ ndị dị n'ebe ugwu ọwụwa anyanwụ Caucasus. Ọ nwere ndị ọkà okwu 2,500 ruo 3,000 na 1975.

E nwere naanị otu olumba. Ọ dị naanị dị ka asụsụ a na-asụ, ebe ọ bụ na ndị Bat na-eji Georgian dị ka asụsụ ha na-ede. Asụsụ ahụ anaghị aghọta ma ọ bụ Chechen ma ọ bụ Ingush, ndị ọzọ abụọ so n'ezinụlọ Nakh.

Akụkọ ihe mere eme[dezie | dezie ebe o si]

Tusheti, mpaghara ugwu ugwu nke Georgia, bụ ebe obibi nke agbụrụ anọ na-ewere onwe ha dị ka Ndị Tusheti: Batsbi (nke a makwaara dị ka Tsovatush), Gometsari, Piriqiti, na Chagma-Tush. Ndị Tsovatush mejupụtara 50% nke ndị Tushetians. Naanị ọtụtụ narị ndị Tsovatush na-asụ Bats, ebe agbụrụ ndị ọzọ (Gometsari, Piriqiti na Chagma-Tush) efunahụla asụsụ ahụ. Ihe akaebe sitere na toponymics na-egosi na agbụrụ atọ ndị ọzọ nke Tushetian na-asụbu Bats, na-atụ aro na ndị Tusheti niile mere otu ugboro ma ka oge na-aga asụsụ Georgian dochie Bats.

Ala ugwu ahụ chebere ọdịbendị na ọdịnala nke ndị Tushetians, mana akụkọ ihe mere eme nke iche iche na-eme ka o sie ike ide ha dịka naanị ihe ndekọ ole na ole dị.

Nchịkọta[dezie | dezie ebe o si]

Bats bụ nke ezinụlọ Nakh nke Asụsụ ndị dị n'ebe ugwu ọwụwa anyanwụ Caucasus.

Ebe a na-ekesa ya[dezie | dezie ebe o si]

Ọtụtụ ndị na-asụ Bats bi n'obodo nta Zemo-Alvani, na Kakhetia Plain, na Akhmeta Municipality nke Georgia. E nwere ụfọdụ ezinụlọ Bats na Tbilisi na obodo ndị ọzọ buru ibu na Georgia.

Ọmụmụ ụdaolu[dezie | dezie ebe o si]

Mkpụrụedemede[dezie | dezie ebe o si]

Bats nwere u triangular ise nwere ọdịiche dị mkpirikpi (ma e wezụga u, nke na-enweghị ọdịdị dị ogologo). Eeie nwekwara ọtụtụ diphthongs, ei, ui, oi, ai, ou, na au. Mkpụrụedemede n diphthongs niile nwere allophones nasalized nke bụ nsonaazụ nke usoro phonetic na morphophonemic; nke a na-anọchite anya superscript n, dị ka na kʼnaten boy-GEN.

	N'ihu	Ịlaghachi azụ
Elu	i, iː	u
N'etiti	eːna [ɛ], naː	o [ɔ], oː
Ala Dị Ala		a, aː

Mkpụrụ okwu[dezie | dezie ebe o si]

Bats nwere ndepụta nke ụdaume maka asụsụ North East Caucasian. N'adịghị ka ndị ikwu ya, Chechen na Ingush, Bats ejigidewo fricative n'akụkụ /ɬ/. Ihe ọzọ ^[3] ịrịba ama bụ ọnụnọ nke geminate ejectives abụọ, tːʼ na qːʼ, nke na-adịghị ahụkebe n'asụsụ.

Ide ihe[dezie | dezie ebe o si]

Tebụl ntụnyere ederede[dezie | dezie ebe o si]

Schifner, 1856	Imnaishvili, 1977		Kadagidze, 1984		Mikeladze, 2012		Desheriev, 1953	Chrelashvili, 1999	IPA
Schifner, 1856	Georgian transcription	Latin transcription	Georgian transcription	Latin transcription	Georgian transcription	Latin transcription	Desheriev, 1953	Chrelashvili, 1999	IPA
a	ა	a	ა	a	ა, ⁀ა	A a, ⁀A ⁀a	а	а	IPA: [a]
	ა	a	ა	a		Ǎ ǎ, â	а͏̆	а͏̆	IPA: [ă]
		ā		ā		Ā ā	а̄	а̄	IPA: [aː]
		ā		ā		ā̄	а̄	а̄	IPA: [aː]
	აჼ	aⁿ	აჼ	aⁿ	აჼ, ⁀აჼ	Ã ã, ⁀Ã ⁀ã	а̃	а̃	IPA: [ã]
	აჼ	aⁿ	აჼ	aⁿ		Ā̃ ā̃	а̃	а̃	IPA: [ãː]
b	ბ	b	ბ	b	ბ	B b	б	б	IPA: [b]
g	გ	g	გ	g	გ	G g	г	г	IPA: [ɡ]
d	დ	d	დ	d	დ	D d	д	д	IPA: [d]
e	ე	e	ე	e	ე	E e	е, э	е	IPA: [e]
	ე	e	ე	e	⁀	Ē ē, ⁀Ē ⁀ē	е, э	е̄	IPA: [eː]
		ĕ		ĕ		ě, ê	е͏̆	е͏̆	IPA: [ĕ]
	ეჼ	eⁿ	ეჼ	eⁿ	ეჼ	Ẽ ẽ	е̃	е̃	IPA: [ẽ]
	ეჼ	eⁿ	ეჼ	eⁿ		Ē̃ ē̃	е̃	е̃	IPA: [ẽː]
w	ვ	v	ვ	v	ვ	V v	в	в	IPA: [v]
z	ზ	z	ზ	z	ზ	Z z	з	з	IPA: [z]
ṫ	თ	t	თ	t	თ	T t	т	т	IPA: [tʰ]
ṫ	თთ	tt	თჾ	tჾ	თჾ	tჾ	тт	тт	IPA: [tː]
i	ი	i	ი	i	ი, ⁀ი	I i, ⁀I ⁀i	и	и	IPA: [i]
	ი	i	ი	i		Ī ī	ӣ	ӣ	IPA: [iː]
		ĭ		ĭ		î	и͏̆	и͏̆	IPA: [ĭ]
	იჼ	iⁿ	იჼ	iⁿ	იჼ	Ĩ ĩ	и̃	и̃	IPA: [ĩ]
	იჼ	iⁿ	იჼ	iⁿ		Ī̃ ī̃	и̃	и̃	IPA: [ĩː]
k	კ	ḳ	კ	ḳ	კ	Ḳ ḳ	кӀ	кӀ	IPA: [kʼ]
l	ლ	l	ლ	l	ლ	L l	л	л	IPA: [l]
l	ლლ	ll	ლჾ	lჾ	ლჾ	lჾ	лл	лл	IPA: [lː]
l͓	ლʻ	lʻ	ლʻ	lʻ	ლʻ	lʻ	лъ	лъ	IPA: [ɬ]
m	მ	m	მ	m	მ	M m	м	м	IPA: [m]
n	ნ	n	ნ	n	ნ	N n	н	н	IPA: [n]
j	ჲ	j	ჲ	j	ჲ	J j	й	й	IPA: [j]
j	ჲ	j	ჲ	j	ჲჼ	j̇̃	й	й	IPA: [j̃]
o	ო	o	ო	o	ო, ⁀ო	O o, ⁀O ⁀o	о	о	IPA: [o]
						Ō ō	о̄	о̄	IPA: [oː]
						ō̄	о̄	о̄	IPA: [oː]
		ŏ		ŏ		ǒ, ô	о͏̆	о͏̆	IPA: [ŏ]
	ოჼ	oⁿ	ოჼ	oⁿ	ოჼ	Õ õ	о̃	о̃	IPA: [õ]
	ოჼ	oⁿ	ოჼ	oⁿ		Ō̃ ō̃	о̃	о̃	IPA: [õː]
p	პ	p̣	პ	p̣	პ	P̣ p̣	пӀ	пӀ	IPA: [pʼ]
ż	ჟ	ž	ჟ	ž	ჟ	Ž ž	ж	ж	IPA: [ʒ]
r	რ	r	რ	r	რ	R r	р	р	IPA: [ɾ]
r	რʻ	rʻ	რ	r	რʻ	rʻ	р	р	IPA: [ɾ̥]
s	ს	s	ს	s	ს	S s	с	с	IPA: [s]
s	სს	ss	სჾ	sჾ	სჾ	sჾ	сс	сс	IPA: [sː]
t	ტ	ṭ	ტ	ṭ	ტ	Ṭ ṭ	тӀ	тӀ	IPA: [tʼ]
t	ტტ	ṭṭ	ტჾ	ṭჾ	ტჾ	ṭჾ	тӀтӀ	тӀтӀ	IPA: [tʼː]
u	უ	u	უ	u	უ, ⁀უ	U u, ⁀U ⁀u	у	у	IPA: [u]
	უ	u	უ	u		Ū ū	у	ӯ	IPA: [uː]
		ŭ		ŭ		Ǔ ǔ, û	у͏̆	у͏̆	IPA: [ŭ]
	უჼ	uⁿ	უჼ	uⁿ	უჼ, ⁀უჼ	Ũ ũ, ⁀Ũ ⁀ũ	у̃	у̃	IPA: [ũ]
ṗ	ფ	p	ფ	p	ფ	P p	п	п	IPA: [pʰ]
k̇	ქ	k	ქ	k	ქ	K k	к	к	IPA: [kʰ]
ġ	ღ	ɣ	ღ	ɣ	ღ	Ɣ ɣ	гӀ	гӀ	IPA: [ɣ]
q	ყ	q̣	ყ	q̣	ყ	Q̣ q̣	къ	къ	IPA: [qʼ]
q	ყყ	q̣q̣	ყჾ	q̣ჾ	ყჾ	q̣ჾ	къкъ	къкъ	IPA: [qʼː]
ṡ	შ	š	შ	š	შ	Š š	ш	ш	IPA: [ʃ]
ṡ	შ	š	შ	š	შჾ	šჾ	ш	ш	IPA: [ʃː]
ċ	ჩ	č	ჩ	č	ჩ	Č č	ч	ч	IPA: [t͡ʃʰ]
c	ც	c	ც	c	ც	C c	ц	ц	IPA: [t͡sʰ]
ʒ	ძ	ʒ	ძ	ʒ	ძ	Ʒ ʒ	дз	дз	IPA: [d͡z]
c̣	წ	c̣	წ	c̣	წ	C̣ c̣	цӀ	цӀ	IPA: [t͡sʼ]
ċ̣	ჭ	č̣	ჭ	č̣	ჭ	Č̣ č̣	чӀ	чӀ	IPA: [t͡ʃʼ]
x	ხ	x	ხ	x	ხ	X x	х	х	IPA: [x]
x	ხხ	xx	ხჾ	xჾ	ხჾ	xჾ	хх	хх	IPA: [xː]
q	ჴ	q	ჴ	q	ჴ	Q q	кх	кх	IPA: [qʰ]
q	ჴჴ	qq	ჴჾ	qჾ	ჴჾ	qჾ	ккх	кхкх	IPA: [qː]
ʒ̇	ჯ	ǯ	ჯ	ǯ	ჯ	Ǯ ǯ	дж	дж	IPA: [d͡ʒ]
x̣	ჰ	h	ჰ	h	ჰ	H h	хӀ	хӀ	IPA: [h]
ḥ	ჰჾ	hჾ	ჰ⁊^{[citation needed]}	h⁊^{[citation needed]}	ჰ⁊	H⁊ h⁊/Ⱨ ⱨ	хь	хь	IPA: [ħ]
ḥ	ჵ	ꞷ	ჵ		ჵ	ꞷ	Ӏъ	Ӏъ	IPA: [ʡ]
ʼ	ʻ	ʻ	ჺ	ʻ	ჺ/ع	ʻ	Ӏ	Ӏ	IPA: [ʕ]
—	ʼ	ʼ	ჸ	ʼ	ჸ	ʼ	ʼ	ъ	IPA: [ʔ]
—	—	—	—	—	—	—	ф	—	IPA: [f]
—		w	—	—	—	—	—	—	IPA: [w]

Akara	Otu	Ọtụtụ	Nkọwa	Ndị otu
M	v	b	ụmụ nwoke	mar "di" "onye ọzụzụ atụrụ" voħ "nwa"
F	j	d	ụmụ nwanyị ụmụ mmadụ	Nanị "nne" pstʼu "nwunye" joħ "nwa nwanyị"
D	d	d	dị iche iche	bader "nwa" kʼuit"ĭ "nkịta" dokʼ "obi" ditx "anụ"
Bd	b	d	Ụmụ anụmanụ	carkʼ "ezé" Maiqĭ "achịcha" qʼar "mmiri ozuzo"
J	j	j	dị iche iche	"nkịta" "Bear" matx "anyanwụ"
*Bd/J	b	j	akụkụ ahụ (15 aha)	'bark"' "mkpu" binkʼ "anya" čʼqʼempʼŏ "olu"
*D/J	d	j	akụkụ ahụ (4 aha)	batʼr "egbugbere ọnụ", larkʼ "ntị" tʼotʼ "aka", čʼamaǧ "cheek"
*B/B	b	b	naanị aha atọ	borag "ụgbọ akpụkpọ ụkwụ" čekam "ụgbọ" kakam "ụgbọ ajị anụ"

N'okpuru nyocha a, klas atọ ndị ọzọ bụ ihe atụ nke okike na-ajụ ajụjụ, ebe ọnụ ọgụgụ nke ihe na-egosipụta omume a ezughi ezu iji mepụta otu onwe ya. Ọzọkwa, enwere ike ịkọwa ha dị ka ịgbanwere otu klas n'otu, na nke ọzọ n'ọtụtụ, dịka ọmụmaatụ, otu B / B kwenyere dị ka a ga-asị na ọ bụ nke klas Bd n'otu mana ụmụ nwoke n'ọtụtụ.

Akụkọ aha[dezie | dezie ebe o si]

Batsbi na-eji okwu aha itoolu eme ihe, ọ bụ ezie na n'ọtụtụ aha, okwu ergative na nke instrumental nwere otu ụdị.

Ikpe	Otu	Ọtụtụ	Otu	Ọtụtụ
Aha	nekʼ	nekʼi	cocoa	cocʼli
Mkpụrụ ndụ ihe nketa	nekʼenⁿ	nekʼanⁿ	cock'leⁿ	cocʼlaⁿ
Ihe oriri	nekʼen	nekʼin	cock'len	cocklin
Egwú, Egwú Ngwá Ọrụ	nek'ev	nekʼiv	cock'lev	coc'liv
Ikpe ịkpọtụrụ	nek'ex	nek'ax	cokʼlex	cokʼlax
Ịnwere nwa ara	nekʼegŏ	nekʼigŏ	cok'legŏ	cok'ligŏ
Okwu mmegide	nekʼeǧ	nekʼiǧ	cockleǧ	cokʼliǧ
Ikpe mkparịta ụka	^ⁿ, nekʼecin	nekʼicinⁿ	cokʼleciⁿ	coc'liciⁿ
	"mpu"		"Nkịta ọhịa"

Ọnụ ọgụgụ[dezie | dezie ebe o si]

Dị ka ọtụtụ n'ime ndị ikwu ya, ọnụọgụ Bats bụ vigesimal, na-eji 20 dị ka ntọala nkịtị. Nke ^[4] pụtara ìhè karịsịa n'ịrụ decads dị elu, nke mere na 40 (__nue____nue____inue____n____nue__) sitere na 2 × 20 na 200 (icʼatʼqʼ) sitere na 10 × 20. Mgbe ị na-agbanwe aha, nọmba ahụ na-esote aha ọ na-agbanwere. Na Bats, D ka ndị ikwu ya kacha nso Chechen na Ingush, ọnụọgụ anọ (Dizivʔ) na-amalite site na akara aha, nke D na-anọchite anya ya (site na ndabara, ma ọ bụ mkpụrụedemede ọzọ maka klas ndị ọzọ). Ihe ịrịba ama a ga-ekwekọrịta na klas nke aha nke ọnụ ọgụgụ ahụ na-agbanwe, ọbụlagodi na aha ahụ anaghị egosipụta n'ụzọ doro anya ma na-apụta ìhè site na ihe omume ma ọ bụ okwu, dịka na Vīvʔev (nne). A na-ahụ nke a n'okwu nke anọ n'onwe ya yana ihe ndị sitere na ya.

Ngwaa[dezie | dezie ebe o si]

Bats nwere ntụgharị doro anya maka agentivity nke ngwaa; ọ na-eme ka ọdịiche dị n'etiti "as woʒe" (M dara n'enweghị mmejọ nke m) na "so woʒe "M dara ma ọ bụ mmejọ nke onwe m).

Edensibia[dezie | dezie ebe o si]

nke okike na-ajụ ajụjụ, ebe ọnụ ọgụgụ nke ihe na-egosipụta omume a ezughi ezu iji mepụta otu onwe ya. Ọzọkwa, enwere ike ịkọwa ha dị ka ịgbanwere otu klas n'otu, na nke ọzọ n'ọtụtụ, dịka ọmụmaatụ, otu B / B kwenyere dị ka a ga-asị na ọ bụ nke klas Bd n'otu mana ụmụ

↑ "UNESCO Atlas of the World's Languages in danger". UNESCO. Retrieved 2018-04-17.
↑ "Batsbi alphabet, pronunciation and language".
↑ Hauk (Summer 2019). "Acoustic properties of singleton and geminate ejectives in Tsova-Tush". ICPhS 2019 Conference Proceedings.
↑ Holisky, Dee Ann and Gagua, Rusudan, 1994.

Njikọ mpụga[dezie | dezie ebe o si]

Akwụkwọ uhie nke ndị mmadụ nke Alaeze Ukwu Russia: Ụkpara
Asụsụ nke Akụkọ Ụwa E debere Wayback Machine
Okwu ndị bụ isi nke ụsụ na Global Lexicostatistical Database

Àtụ:Northeast Caucasian languages Àtụ:Languages of the Caucasus

[1] "UNESCO Atlas of the World's Languages in danger". UNESCO. Retrieved 2018-04-17.

[2] "Batsbi alphabet, pronunciation and language".

[3] Hauk (Summer 2019). "Acoustic properties of singleton and geminate ejectives in Tsova-Tush". ICPhS 2019 Conference Proceedings.

[HG1994-4] Holisky, Dee Ann and Gagua, Rusudan, 1994.

[1]

[2]

[3]

[4]