Asụsụ Aikanã

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Language name
Spoken in: — 
Region:
Total speakers:
Language family: Default
Language codes
ISO 639-1: none
ISO 639-2:
ISO 639-3:

Aikanã (mgbe ụfọdụ a na-akpọ Tubarão,[1] Corumbiara/Kolumbiara, ma ọ bụ Huari/Uari/Wari) bụ asụsụ dịpụrụ adịpụ nke ihe dị ka 200 na-asụ Aikanã people n'ime Rondônia, Brazil. Ọ bụ morphologically mgbagwoju na nwereSOV usoro okwu.[2] Aikanã na-eji mkpụrụedemede Latịn. Ndị mmadụ na ndị na-asụ Koaia (Kwaza) bi.

Ọnụ ọgụgụ mmadụ[dezie | dezie ebe o si]

Aikanã na-asụkarị na Terra Indígena Tubarão-Latundê, ebe ọ ka bụ asụsụ kachasị. A na-asụkwa ya na Terra Indígena Kwazá do Rio São Pedro, ebe a na-asụgharị Kwazá n'ọdịnala. Ezinụlọ Aikanã ole na ole bi na Terra Indígena Rio Guaporé, mana ha anaghị asụ asụsụ ahụ n'ebe ahụ. [3] nwere ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ 100 agbụrụ Aikanã (nke a maara dị ka Kassupá), na Comunidade Indígena Cassupá e Salamãi, ọ bụ ezie na onye ikpeazụ na-ekwu okwu Aikanã nwụrụ na 2018.

Nchịkọta[dezie | dezie ebe o si]

[4] der Voort (2005) na-ahụ myirịta dị n'etiti Aikanã, Kanoê, na Kwaza, ma kwenyere na ọ siri ike iji jikọta asụsụ atọ ahụ dịka akụkụ nke otu ezinụlọ asụsụ. Nnyocha kọmpụta na-akpaghị aka (ASJP 4) nke Müller et al. (2013) [5] chọpụtakwara myirịta okwu n'etiti Aikanã na Kwaza. Otú ọ dị, ebe ọ bụ na a na-emepụta nyocha ahụ na-akpaghị aka, ìgwè ahụ nwere ike ịbụ n'ihi mgbazinye okwu ma ọ bụ ihe nketa mkpụrụ ndụ ihe nketa.

(2016) kwukwara na e nwere ihe yiri Kanoe, Kwaza, na Nambikwara n'ihi kọntaktị.

Ụdị dị iche iche[dezie | dezie ebe o si]

Ụdị dị iche iche nke Loukotka depụtara (1968): [6]

  • Huari (Corumbiara) - a na-asụ n'etiti Osimiri Corumbiara na Osimiri Guarajú, Rondônia
  • Masaca (Aicana) - a na-asụ ya n'akụkụ aka ekpe nke Osimiri Corumbiara
  • Aboba - asụsụ a na-asụbu n'Osimiri Guarajú
  • Maba - asụsụ a na-asụbu n'Osimiri Guajejú (enweghị ihe akaebe)
  • Puxacaze - a na-asụbu ya n'Osimiri Guajejú, Brazil (enweghị ihe akaebe)
  • Guajejú - a na-asụbu ya na isi iyi nke Osimiri Jamarí na Osimiri Candeia (enweghị ihe akaebe)

Ọmụmụ ụdaolu[dezie | dezie ebe o si]

Mkpụrụedemede[dezie | dezie ebe o si]

Mkpụrụedemede ọnụ
N'ihu Central Ịlaghachi azụ
N'akụkụ i na~ ø
(ɨ) u
N'etiti Ọ bụ
Emeghe a
Mkpụrụedemede imi
N'ihu Central Ịlaghachi azụ
N'akụkụ Ọ bụ ỹ~ ø̃
(ɨ̃) Otú ọ dị,
N'etiti ɛ̃
Emeghe ɐ̃

Asụsụ[dezie | dezie ebe o si]

N'asụsụ Aikanã, ngwaa ahịrịokwu ma ọ bụ predicate morphological template bụ: [7];">[1]: 19

Okwu isiokwu n'ụzọ dị iche iche
akụkụ
valence ihe oge ihe isiokwu ịgọnahụ ọnọdụ uche

Okwu[dezie | dezie ebe o si]

[6]Loukotka (1968) depụtara ihe ndị na-esonụ maka Huari na Masaca, yana Capixana.

A na-edepụta aha osisi na anụmanụ Aikanã site na Silva (2012) [8] na Isiokwu Portuguese kwekọrọ.

Ịgụ ihe ọzọ[dezie | dezie ebe o si]

  • [Ihe e dere n'ala ala peeji] Akụkụ nke ụdaolu na ọdịdị nke asụsụ Aikanã. Maceió: Mahadum Federal nke Alagoas. (Nkwupụta nke Masters).

Edensibia[dezie | dezie ebe o si]

 

  1. Hein van der Voort (2004). A Grammar of Kwaza. Walter de Gruyter. ISBN 3-11-017869-9. 
  2. Aikana Language and the Aikanã Indian Tribe. Native Languages of the Americas website (2008). Archived from the original on 10 May 2009. Retrieved on 2009-05-10.
  3. (2023) in Epps: Amazonian Languages: Language Isolates. Volume I: Aikanã to Kandozi-Chapra. Berlin: Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-041940-5. 
  4. Van der Voort, Hein. 2005. Kwaza in a comparative perspective. International Journal of American Linguistics 71: 365–412.
  5. Müller, André, Viveka Velupillai, Søren Wichmann, Cecil H. Brown, Eric W. Holman, Sebastian Sauppe, Pamela Brown, Harald Hammarström, Oleg Belyaev, Johann-Mattis List, Dik Bakker, Dmitri Egorov, Matthias Urban, Robert Mailhammer, Matthew S. Dryer, Evgenia Korovina, David Beck, Helen Geyer, Pattie Epps, Anthony Grant, and Pilar Valenzuela. 2013. ASJP World Language Trees of Lexical Similarity: Version 4 (October 2013).
  6. 6.0 6.1 Loukotka (1968). Classification of South American Indian languages. Los Angeles: UCLA Latin American Center. Loukotka, Čestmír (1968). Classification of South American Indian languages. Los Angeles: UCLA Latin American Center. Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name "Loukotka" defined multiple times with different content
  7. (2023) in Epps: Amazonian Languages: Language Isolates. Volume II: Kanoé to Yurakaré. Berlin: Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-043273-2. 
  8. Silva, Maria de Fátima dos Santos da. 2012. Dicionário de raízes da língua aikanã. M.A. dissertation, Universidade Federal de Rondônia, Guajará-Mirim campus. (PDF)
  • Alain Fabre, 2005, Diccionario etnolingüístico na nduzi bibliographical nke ụmụ amaala South America: AIKANAAkwụkwọ ọkọwa okwu etnolinguistico na akwụkwọ ntuziaka nke ụmụ amaala South America: AIKANA