Asụsụ Aklanon

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ

 

Asụsụ Aklanon
asụsụ, modern language
obere ụdị nkeAklanon Dezie
mba/obodoPhilippines Dezie
ụmụ amaala kaAklan, Antique, Capiz Dezie
usoro ederedeLatin script Dezie
Ọkwa asụsụ Ethnologue4 Educational Dezie
Koodu asụsụ Wikimediaakl Dezie

'Aklan' (Akeanon), nke a makwaara dị ka Bisaya/Binisaya nga Aklanon/Inaklanon ma ọ bụ naanị Aklan, bụ Asụsụ Austronesian nke Ndị Aklanon na-asụ na mpaghara Aklan na agwaetiti Panay na Philippines. Akụkụ ya pụrụ iche n'etiti asụsụ Bisayan ndị ọzọ bụ ụdaume na-adịghị agba gburugburu [ɤ] nke na-apụta dị ka akụkụ nke diphthongs ma jiri mkpụrụedemede a na-ede ya dịka na aha ndị dị n'otu Akean na Akeanon. Otú [1] dị, ụdaume a dịkwa n'asụsụ ndị ọzọ ma ọ Dị Nsọ'ebe dịpụrụ adịpụ na asụsụ Philippine, ya bụ Itbayat, Isneg, Manobo, Samal na Sagada.

Asụsụ Malaynon yiri Aklanon [2]% ma jigide ụda "l", nke a na-akpọkarị "r" n'ebe ndị ọzọ.

Ọmụmụ ụdaolu[dezie | dezie ebe o si]

Aklanon nwere ụdaume iri abụọ na otu. E nwere ụdaume iri na asaa: p, t, k, b, d, g, m, n, ng, s, h, l, r, w, y, nkwụsị glottal ʔ, na ụda olu velar fricative ɣ. [1] nwere ụdaume isii: ụdaume atọ i, a, na u, nke bụ ihe atụ maka ndepụta ụdaume Bisayan, e na o ọzọ maka okwu ndị a gbazitere na aha ndị a na-ahụkarị, na ụdaume dị iche iche nke Zorc (2005) kwuru na ọ bụ ụdaume dị nso n'etiti azụ [ɤ].

Mkpụrụedemede[dezie | dezie ebe o si]

Ndepụta ụdaume nke Aklanon
N'ihu Central Ịlaghachi azụ
Enweghị gburugburu Gburugburu
N'akụkụ i u
N'etiti Ọ bụ Ihe omume o
Emeghe a ~ ɐ

Mkpụrụ okwu[dezie | dezie ebe o si]

[ɫ]/t͡ʃ, d͡ʒ/ site na okwu ndị a gbazitere agbazitere ka a na-anụ ya dị ka nkwụsị ọnụ [c, ɟ]. /l/ nwekwara ike ịnụ dị ka [X] ma nwee ike ịgbanwere na [d].

Okwu ndị a na-ahụkarị[dezie | dezie ebe o si]

Akeanon Malaynon Bekee
Hay Hay Hi/Hello
Mayad-ayad nga agahon Mayad nga agahon Ụtụtụ Dị Mma
Mayad-ayad nga hapon Mayad nga hapon Ezigbo ehihie
Mayad-ayad nga gabi-i Mayad nga gabi-i Ezigbo abalị
Mayad-ayad nga adlaw Mayad nga adlaw Ụbọchị Dị Mma
Saeamat Salamat Ekele
Mayad man Mayad man Anọ m mma
Pangabay Pangabay Biko
Hu-o Hu-o Ee
Bukon/ayaw/indi Bukon/indi Mba
Owa Owa Enweghị
Paalin? Paiwan? Olee otú?
Hin-uno? San-o? Olee mgbe?
Siin Diin Ebee ka ọ dị?
Sin-o Sin-o Ònye?
Ano? Iwan? Gịnị ka ọ ga-eme?
Alin? Diin? Gịnị?
Ham-an? Basi? N'ihi gịnị?
Kamusta ka eon? Kamusta kaw eon? Olee otú ị dị?
Ano ing pangaean? Ano imong ngaean? Gịnị bụ aha gị?
Siin ka gaadto? Diin ‘kaw maayan? Ebee ka ị na-aga?
Hin-uno ka gapanaw? San-o ‘kaw mapanaw? Olee mgbe ị na-apụ?
Anong oras eon? Anong oras eon? Olee oge ọ bụ?
Tig-pila ea? Tag-pila dya? Olee otú nke a dị?
Man-o ra?/Pila daya?/Pila raya? Pila dya? Gịnị bụ ọnụahịa ya? (ego)
Bak-eon ko raya Bakeon ko dya Aga m azụta nke a
Kagwapa ka gid-ing Inay nga gwapa guid imo Ị mara mma
Kagwapo ka gid-ing Inay nga gwapo guid imo Ị mara mma
Kabuot ka gid-ing Kabuoton guid imo Ị dị obiọma
Maalam ka gid-ing Inay nga aeam guid imo Ị maara ihe
Ta eon Mus ta Ka anyị gaa
Dalia/Bakasa/Dasiga Dasiga Mee ngwa ngwa
Balik eon kita Balik 'ta eon Ka anyị laghachi
Uwa tang kaeobot Uwa takon kaeubot Achọghị m
Owa tang kasayud Uwa takon kasayud Amaghị m
Gusto ko ro maeamig nga tubi Ila akon it tubi nga eamig Ọ ga-amasị m mmiri oyi
Gutom eon ako Gutom akon Agụụụụ na-agụ m
Taeon ma kaon Kaon taeon Ka anyị rie nri
Kanami eo pagkaon Sadya ang pagkaon Nri ahụ dị ụtọ
Owa ako't kwarta Uwa akon it kuarta Enweghị m ego
Kaumangon kat ing Umang kat imo Ị bụ onye ara
Gahinibayag ka gid-ing Gahibayag imo Ị na-achị ọchị
Magamit ko it banyo Pagamit bi ko it kasilyas Ọ dị m mkpa iji ụlọ mposi
Mapanaw eon kita Panaw ta eon Anyị na-aga
Si-in dapit ing baeay? Diin imong baeay? Ebee ka ụlọ gị dị?
Si-in ka gatinir? Diin imo gauli? Ebee ka ị nọ?
Mag dahan ka Andam imo Kpachara anya

Ilu Mba Philippines[dezie | dezie ebe o si]

Nke [3] bụ ilu mba Philippines n'asụsụ dị iche iche.

  • Tagalog:Ang hindi marunong lumingon sa pinanggalingan ay hindi makararating sa paroroonan.
  • Akeanon: Ro uwa' gatan-aw sa Aban ginhalinan hay indi makaabut sa Aban ginapaeangpan.
  • Malaynon: Ang indi kausoy magbalikid sa anang hinalinan hay indi makaabut sa anang paayanan..
  • Hiligaynon:Ang maka maka maka maka гаbalikid sang iya ginhalinan, indi makaabot sa iya padulungan.
  • Bekee: Onye na-eleghị anya azụ ebe o si bịa, agaghị eru ebe ọ na-aga.

Ọnụ ọgụgụ[dezie | dezie ebe o si]

Ọnụ ọgụgụ Akeanon/Malaynon Hiligaynon Tagalog Bekee
1 Isaea/Isya (Malaynon) Isá Isa Otu
2 Daywa Duhá Dalawa Abụọ
3 Tatlo Tátlo Tatlo Atọ
4 Ap-at Ápat Apat Anọ
5 Li-má Limá Lima Ise
6 An-om Ánum Anim Isii
7 Pitó Pitó Pito asaa
8 Waeo Waló Walo Asatọ
9 Siyám Siyám Siyam Iri na Abụọ
10 Púeo Pulò/Napulò Sampu Iri

Akwụkwọ[dezie | dezie ebe o si]

Rịba ama: Ọ bụ Melchor F. Cichon, onye na-ede uri Aklanon dere uri ndị a niile.

  • "Agbụ abụọ". [Ihe e dere n'ala ala peeji]
  • "Ụlọ Mberede". The Aklan Reporter, December 7, 1994, p. 10 
  • "Eva, Si Adan!" (Finalist Sa Unang Premyo Openiano A. Italia Competition, Jenụwarị 1993, Duenas, Iloilo)
  • "Ham-at Madueom Ro Gabii Inay?" Philippine Panorama, March 27, 1994, peeji nke 29.   (Abụ Aklanon mbụ e bipụtara na Philippine Panorama), nakwa na The Aklan Reporter, Eprel 6, 1994, p. 8. 
  • "Hin-uno Pa". The Aklan Reporter, February 23, 1994, peeji nke 8.  Ọzọkwa na Ani December 1993, p. 44 
  • "N'oge na-adịghị anya". Philippine Collegian, October 4, 1973, p. 3 (Abụ Aklanon mbụ na Philippine Collegio)  
  • "Limog ya Idaeom". Ani December 1993, peeji nke 48 
  • "Mamunit Ako Inay". The Aklan Reporter, December 28, 1994, p. 10 
  • "Manog-Uling". The Aklan Reporter July 29, 1992, peeji nke 9.  Ọzọkwa na Ani December 1993, p. 50 
  • "Owa't Kaso", Saeamat. Mantala 3:97 2000
  • "Ro Bantay". The Aklan Reporter, September 6, 1995, peeji nke 7 
  • "Asọmpi", March 13, 1998, UPV Auditorium, Iloilo City
  • "Sa Pilapil It Tangke". Ani December 1994, peeji nke 46 
  • "Toto, Pumailaya Ka". 'Pagbutlak' (Aklanon Mbụ na Pagbutlak)
  • "Welga". Mantala 3:99 2000

Ihe mmụta[dezie | dezie ebe o si]

  • "Ụmụ ise Dictionary (Panay Island) " , 2003 Roman dela Cruz Kalibo, Aklan 
  • "A grammar nke Aklan". 1971. Chai, Nemia Melgarejo. Ann Arbor: UMI. (Nkwupụta doctoral, Philadelphia: Mahadum Pennsylvania; xiv+229pp.)
  • "Aklanon". 1995. [Ihe e dere n'ala ala peeji] Na Darrell T. Tryon (ed.), Comparative Austronesian dictionary: a introduction to Austronesian studies: Berlin and New York: Mouton de Gruyter. peeji nke 359-362.
  • "A study of the Aklanon dialect" / Ndị edemede: Beato A. de la Cruz, R. David Paul Zorc, Vicente Salas Reyes, & Nicolas L. Prado; Public Domain 1968-1969; Kalibo, Aklan
    • "Vol.I Grammar" Smithsonian Institution Libraries call# 39088000201871 (Ihe odide zuru ezu na ERIC)
    • 'Mpịakọta.II A Dictionary (nke okwu mgbọrọgwụ na derivations) Aklanon to English" Smithsonian Institution Libraries call# 39088000201889 (Ihe odide zuru ezu na ERIC)
  • "Ọrụ nke 'hay' na Aklanon akụkọ okwu". 1990. Brainard, Sherri na Poul Jensen.
  • "Nnyocha mbido nke ngosipụta na akụkọ Aklanon". 1992. Jensen, Kristine na Rodolfo R. Barlaan.

Edensibia[dezie | dezie ebe o si]

  1. ↑ 1.0 1.1 Beato A. de la Cruz (1968). A Study of the Aklanon Dialect. Volume 1: Grammar. Washington, DC: Peace Corps. Beato A. de la Cruz; R. David Paul Zorc (1968). A Study of the Aklanon Dialect. Volume 1: Grammar (PDF). Washington, DC: Peace Corps. Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name "aklgrammar" defined multiple times with different content
  2. ↑ Malaynon, A language of the Philippines. Ethnologue. Archived from the original on 5 January 2008. Retrieved on 2007-12-16.
  3. ↑ The Philippine National Proverb. Archived from the original on 11 December 2007. Retrieved on 2007-12-16.

Njikọ mpụga[dezie | dezie ebe o si]

 

Àtụ:Visayan languagesÀtụ:Philippine languagesÀtụ:Austronesian languagesÀtụ:Languages of the Philippines

Ewepụtara na https://ig.wikipedia.org/w/index.php?title=Asụsụ_Aklanon&oldid=151742