Jump to content

Asụsụ Bantoanon

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Asụsụ Bantoanon
asụsụ, modern language
obere ụdị nkeBisayan Dezie
A gụrụ ahaBanton Dezie
mba/obodoPhilippines Dezie
ụmụ amaala kaRomblon Dezie
Ọkwa asụsụ Ethnologue5 Na-etolite Dezie

Bantoanon ma ọ bụ Asi bụ Asụsụ Bisayan nke a na-asụ, tinyere Romblomanon na Onhan, na mpaghara Romblon, Philippines. Asi malitere n'àgwàetiti Banton, Romblon ma gbasaa n'àgbè ndị gbara ya gburugburu nke Sibale, Simara, na obodo Odiongan, San Andres na Calatrava na Tablas Island. A na-akpọ Asi a na-asụ na Odionganon, Calatravanhon na Calatrava, Sibalenhon na Concepcion, Simaranhon na Corcuera, na Bantoanon na Banton.

N'ụzọ doro anya, a na-asụ ya n'àgwàetiti ndị a dị na Romblon:

  • Tebụl: obodo Odiongan, San Andres na Calatrava, dị n'akụkụ ọdịda anyanwụ na nke ugwu nke agwaetiti ahụ. Asụsụ Odio nwere mmetụta ndị ọzọ n'èzí ma jiri ya mee ihe n'ọtụtụ akwụkwọ.
  • Banton, nke gụnyere obodo Banton dum
  • Simara, nke gụnyere obodo Corcuera dum
  • Maestre de Campo, nke a makwaara dị ka Sibale, na-agụnye obodo Concepcion dumEchiche

Onye na-asụ asụsụ David Zorc na-ekwu na ndị na-asụrụ asụsụ Bantoanon nwere ike ịbụ ndị mbụ na-asụgharị asụsụ Bisayan na mpaghara Romblon. [1] na-atụkwa aro na Asi nwere ike ịnwe substrate Cebuan nakwa na ọtụtụ n'ime okwu ya nwere ike ịbụ na ọ bụ asụsụ ndị ọzọ dị ka Romblomanon.

Nomenclature

[dezie | dezie ebe o si]

Ọ bụ ezie na Bantoanon bụ aha mbụ na nke a na-ahụkarị n'asụsụ ahụ, a na-ejikarị aha Asi, nke pụtara 'ihe kpatara ya', karịsịa na akwụkwọ iwu na agụmakwụkwọ. Commission on the Filipino Language ma ọ bụ KWF na-enye iwu ka e jiri Ási [2] mee ihe na-ekwusi ike na Á, ọ bụ ezie na ịkpọpụta asụsụ dị nso na Ásì na Á siri ike na ì siri ike. N'iburu n'uche na asụsụ ahụ nwere olumba anọ ndị ọzọ karịa Bantoanon: Odionganon, Calatravanhon, Sibalenhon, na Simaranhon, a na-eji Asi eme ihe mgbe ụfọdụ kama Bantoanon iji mee ka ọdịiche dị n'etiti asụsụ na olumba ya a na-asụ na Banton. Ndị na-asụ olumba ndị gbanwere site na ndị Bantoanon na-ahọrọ Asi, ma ọ bụ naanị aha olumba ha. Otú ọ dị, n'okwu nkịtị, ndị na-asụ asụsụ ahụ na-akpọkarị asụsụ ahụ Bisaya, ka a ghara ịgbagwoju ya anya na asụsụ ndị ọzọ nke Bisayan.


Bantoanon nwere ụdaume iri na isii: /p, t, k, ʔ, b, d, ɡ, s, h, m, n, ŋ, l, ɾ~r, w, j/. E nwere ụdaume atọ: /i, a, u/. Mkpụrụedemede atọ ahụ nwere allophones nke [ɪ, e, ɛ, ə], [ʌ], [o]. A na-eji /i/ eme ihe mgbe niile dị ka [i] mgbe ọ dị na mmalite na etiti nkeji okwu, a na-eji [e, ɛ] eme ihe mgbe ọ dị n'ime nkeji okwu ikpeazụ, [ɪ] mgbe ọ nọ na nkeji okwu na-emeghe, yana dị ka [ə] na nkeji okwu-ikpeazụ na-agbadata n'ihu /ɾ~r/. A na-anụ [ʌ] dị ka allophone nke /a/ mgbe ọ dị na nkeji okwu mechiri emechi. [3] [o] bụ allophone nke /u/, a na-anụkwa ya mgbe niile mgbe ọ dị na nkeji okwu ikpeazụ. Nke a bụ otu n'ime asụsụ ndị Philippines na-adịghị egosi [ɾ]-[d] allophony.

Asụsụ

[dezie | dezie ebe o si]

Aha nnọchiaha

[dezie | dezie ebe o si]
Absolutive Ergative Oblique
1st

person
singular akó nako, ko akò
plural exclusive kami namo amo
inclusive kita nato ato
2nd

person
singular ikaw, ka nimo, mo imo
plural kamo ninro inro
3rd

person
singular sida nida ida
plural sinra ninra inra

Ọnụ ọgụgụ ndị dị mkpa

[dezie | dezie ebe o si]
Otu nọmba
Bekee Tagalog Bantoanon Ihe sitere na Spanish
otu nke a jiri ya mee ihe Otu, otu
abụọ Na-eto eto ruhá Abụọ
atọ tatlo tatl atọ
anọ apat ap-át Idozi
ise Mmanụ ala limá singko
isii anim An-om Amaara
asaa Ọkpụkpụ pitó Udo
asatọ Ọ bụ n'oge a ka a na-akpọ wayó otso
itoolu Samu sidám Nzọụkwụ

Ndị na-asụ Bantoanon na-ahọrọ iji nọmba sitere na Spanish ma ọ bụ Bekee maka ọnọdụ ego.

Ọnụ ọgụgụ abụọ
Bekee Tagalog Bantoanon Ihe sitere na Spanish
iri sampu sampú yọ diyes
iri na otu Tọọlị sampú y na-eji niile
iri na abụọ labindalawa N'ihi ya, ọ bụ n'oge ahụ ka a na-eme ihe nkiri ọgwụgwọ
iri na atọ labintatlo N'ihi ya, ọ bụ n'oge ahụ ka a na-akpọ ya trese
iri na anọ Ịnọpụ akpụkpọ ụkwụ sampú y y y y. Katọlik
iri na ise Ọnọdụ mgbawa N'ihi ya, ọ bụ n'oge ahụ ka a na-eme ihe nkiri Ezinụlọ
iri na isii Tinyeo na-eme ihe sampú y y y y disisais
iri na asaa Labimpito sampú y yọ ndị na-adịghị ahụkebe
iri na asatọ Oge a na-akpọ sampú yoro Ọpụpụ
iri na itoolu labinsiyam sampú yọg disinuwebe
iri abụọ dalawampu Ọ bụ n'oge ochie ka a na-akpọ Baynte
iri abụọ na otu dalawampu't isa Ọ bụ ezie na ọ ga-eji Otu n'ime ha
iri abụọ na abụọ Dalawampu abụghị onye ọ bụla Ọ bụ n'oge ahụ ka a na-eme ya Baynte nke abụọ
iri abụọ na atọ dalawampu't tatlo Ọ bụ n'oge ahụ ka a na-akpọ ya atọ n'ime ha
iri atọ tatlumpu Ọ bụ n'oge ochie ka a na-akpọ iri atọ
iri anọ apatnapu N'ihi ya, ọ ga-abụrịrị na ọ ga-adị kuwarenta
iri ise limampu Ọ dị ọcha Singkuwenta
iri isii animnapu N'ihi ya, n'ihi ya afọ iri isii
Iri asaa pitumpu Ọ bụ n'oge ochie ka a na-akpọ pitómpú afọ iri isii
iri asatọ walumpu wayómpú yyor afọ ole na ole
iri itoolu Samnapu Siddamanapú yọ na-eme ihe

Maka ọnụọgụ 11 ruo 90, ndị na-asụ Bantoanon anaghị eji ọnụọgụ Bantoanon eme ihe, mana kama nke ahụ, ndị ibe ha sitere na Spanish ọbụna n'ọnọdụ ndị na-emetụtaghị ego.

Ọnụ ọgụgụ atọ
Bekee Tagalog Bantoanon Ihe sitere na Spanish
otu narị Ọsọn daan usángos (otu) siento
narị abụọ Ihe osise ruháng gatos abụọ sientos
narị atọ Ọchịchọ a na-eme Katlọn Katlọn atọ sientos
narị anọ apat na run ap-át nakós Ugboro ole na ole
narị ise Amụma limáng catos Kinyentos
narị isii anim na run án-om nakós Amaara ka a na-akpọ sient
narị asaa pitong daan pitong catos Udo na-ehi ụra
narị asatọ walong daan wayóng gatós otso siyentos
narị itoolu Na-eme ihe nkiri sidám nak gatós Yuzbo sientos
otu narị na iri abụọ na atọ isang daan na dalawampu't tatlo usáng gatós ag ruhampúyor ag tatloỌ bụ n'oge a ka a na-akpọ ya Siento Bay'y atọ
Nọmba anọ na n'elu
Ọnụ ọgụgụ Tagalog Bantoanon Ihe sitere na Spanish
1,000 Ibulima usáng líbo (otu) otu puku
2,000 Ịdọrọ ihe ruháng líbo puku abụọ
10,000 sampung libo sampuyòng otu puku na-eri
100,000 isang daang libo usáng gatós nak líbo Otu puku ụmụ
1,000,000 Ọganihu usáng mileón (otu) ọganihu
1,234,567 Ọ na-eme ka ndị mmadụ na-agba ọsọ na-agba mbọ na-agba ịnyịnya na-agbapụ na-agba chaa chaa usáng mileón ruhámpúyòng gatós ag tatlómpúyòng ap-át nak líbo limáng gatós ag an-óm nak púyor ag pitó (otu) ha ga-eme ka ha nwee ike ịrụ ọrụ n'ụzọ dị nro, ha ga-arụ ọrụ n'oge na-adịghị anya.

Ọnụ ọgụgụ Ordinal

[dezie | dezie ebe o si]
Bekee Tagalog Bantoanon Ihe sitere na Spanish
nke mbụ otu Nke mbụ Nke mbụ
nke abụọ pangalawa,

Kalaba

pangaruhá, ikaruhá nke abụọ
nke atọ pangatlo, ikatlo pangatlo, ikatatlo N'oge na-adịghị anya
nke anọ pang-apat, ika-apat pang ap-át, ikaap-át Kuwarto
nke ise panlima, ikalima panlima, ika-limá kinto
nke isii pang-anim, ikaanim pang-an-óm, ika-an-òm seksto
Nke asaa pampito, ikapito pampito, ikapitó nke asaa
nke asatọ pangwalo, ikawalo pangwayó, ikawayó oktabo
nke itoolu pangsiyam, n'afọ pangsidám, ikasidám nobeno
Nke iri pangsampu, ikasampu pangsampúyor desimo

Akụkọ ifo

[dezie | dezie ebe o si]

Na italiki = a na-ejikarị eme ihe na / ma ọ bụ wughachi ya dabere na okwu na ụtọ asụsụ dị ugbu a.

Ihe Nlereanya

[dezie | dezie ebe o si]
Okwu Ndị Bụ́ Isi
Bekee Tagalog Bantoanon Kinaray-a
Ee Oo Ó Huód
Mba Hindi Indî - a na-ajụ ma ọ bụ jụ.

Bukô - eji eme ihe mgbe ị na-agọnahụ ihe.

Indi na Bëkën
Hello / Olee otú ị dị? Kumusta ka? Kumusta ka? Kumusta kaw?
Anọ m nke ọma, olee otu ị ga-esi mee ya? Mabuti naman, ka? Kaị, kaị? Ka ị gaa n'ihu?
Gịnị bụ aha gị? N'ihi ya, ọ bụ ihe a na-akpọ ọ̀ bụ ọ̀ bụ n'ihi ya? Nio ka imo ngayan? Ònye aha ya bụ aha ya?
Aha m bụ... / Abụ m... Ako ma ọ bụrụ na... Ako ma ọ bụrụ na... Ako ma ọ bụrụ na...
Ogologo oge ole ka ị dị? Yụla ya na? Piláng túigey ka? Pira kaw ka nku?
Adị m afọ iri abụọ na anọ. Bente-kuwatro Years na ako. Báynte-kuwátro ányosey akó. Baynte-kwatro Yearsọọ.
Biko Pakiusap Palihog Palihog
Ekele maka gị Salamat Salamat Salamat
Ekele dị ukwuu maka gị N'ihi ya, ọ bụ n'oge ahụ ka a na-akpọ Salamat Maramong Salamat,

Salamat nak gador

Rakë nga salam.
Amaghị m Hindi ko alam.

Ewan

Bukô náko ayám

Ilam

Ọ bụ mgbe a na-akpọ ya.
Enyemaka! Tulong! Tábang! Tabang!
Nyere m aka! Tulungan n'yo 'ko! Tabángi akó! Buligi ako!, Tabangi ako!
Ebee ka ụlọ mposi ahụ dị? Nasaan po ang CR? Hariin kag CR? Diin ang kasilyas?
Olee otú nke a dị? Magkano po ito? Tigpíla kalí? Tagpira dya?
Olee oge ọ bụ? Ọ bụ oge? Ọ̀ Bụ Ọ dịghịkwa Ọkà? Ọ̀ bụ mgbe a na-eme ihe?
Naanị otu nkeji! Sandali lang! Ánay yang! Danay lang/lamang!

Edensibia

[dezie | dezie ebe o si]

Ndị na-asụ Bantoanon na-ahọrọ iji nọmba sitere na Spanish ma ọ bụ Bekee maka ọnọdụ ego.Ndị na-asụ Bantoanon na-ahọrọ iji nọmba sitere na Spanish ma ọ bụ Bekee maka ọnọdụ ego.

  1. Zorc (1977). The Bisayan Dialects of the Philippines: Subgrouping and Reconstruction, Pacific Linguistics, Series C, No. 44. Canberra: Australian National University. DOI:10.15144/PL-C44. ISBN 0-85883-157-0. 
  2. Ási - Repositoryo ng Wika at Kultura ng Pilipinas. kwfwikaatkultura.ph.
  3. Kilgour (1992). Bantoanon phonology, 111–136. 

Njikọ mpụga

[dezie | dezie ebe o si]

Àtụ:Visayan languagesÀtụ:Philippine languagesÀtụ:Austronesian languagesÀtụ:Languages of the Philippines