Asụsụ Fwe

Asụsụ Fwe

asụsụ, modern language

obere ụdị nke	Botatwe
mba/obodo	Namibia
ụmụ amaala ka	Zambezi Region
Ọkwa asụsụ Ethnologue	6a Vigorous

 

Fwe, ma ọ bụ Chifwe, bụ Asụsụ Bantu nke mmadụ 10,000 na-asụ n'akụkụ Osimiri Okavango na mpaghara Zambezi nke Namibia na Western Province na Zambia. Ọ nwere njikọ chiri anya na Kuhane, ọ bụkwa otu n'ime ọtụtụ asụsụ Bantu nke Okavango nke nwere ụdaume pịa.

Ọ bụ ezie na n'okpuru nrụgide nke Lozi na Kuhane (Subiya), ndị na-asụ Fwe na-enwekarị àgwà dị mma n'ebe Fwe nọ, a na-ewerekwa Fwe dị ka akụkụ dị mkpa nke njirimara mmadụ, wee si otú a na-emesi ike ịdị ike nke asụsụ ahụ.

Mgbanwe nke mpaghara

Isi ọdịiche dị n'etiti Fwe nke Zambia na Namibia, dịka ndị ọkà okwu kwuru ma hụ ya na data:

Fwe nke Zambia	Fwe nke Namibia
ọnwụ nke clicks	idozi clicks
overgeneralization nke /l/	[l] naanị dị ka allophone nke /r/
epenthetic [h] a na-ejikarị eme ihe	epenthetic [h] a na-ejikarị eme ihe

Ọdịiche ọdịdị dị n'etiti Fwe Zambia na Namibia:

	Fwe nke Zambia	Fwe nke Namibia
n'oge gara aga	na-	a-
Reflection	kí-	na-achị ọchị
n'oge gara aga	na-	ọ bụghị-
Ọdịnihu dị anya	na-	(á) rá-
mmalite	sha-	shi-
njikọ	PP - o	PP - a
na-adịgide adịgide	shí-	shí-/- ee-
Ihe na-adịghị mma	ásha-	ásha-
enweghị njedebe	Ọ bụ-	Shea-/-Shai-
subjunctive na-adịghị mma	sha	sha-/-sa-
ọdịnihu dị nso	mbo-/mba-	Mbo

Ọmụmụ ụdaolu

Mkpụrụ okwu Fwe nwere, n'ozuzu ya, ụdaume, glide, na ụdaume.

Mkpụrụ okwu

• A na-ewere plosives /p b d g/ dị ka fonemes dịpụrụ adịpụ, ebe ọ bụ na ha anaghị adịkarị na lexicon. abụghị ngosipụta nke *p, *b, *d na *g dị ka e wughachiri maka Proto-Bantu, mana ha na-apụta na okwu ndị a gbazitere.
• Ọ bụ ezie na e nwere ọtụtụ ọnọdụ ebe /h/ dị iche na efu, ya bụ ebe /h / enweghị ike ịhapụ, a na-ejikarị [h] eme ihe dị ka ụdaume epenthetic, n'ọnọdụ ahụ ọ na-eji [w], [j] na efu. /h/, n'aka nke ọzọ, enweghị ike ịgagharị na glide ma ọ bụ wepụ ya.

Mkpụrụedemede

Fwe nwere ụdaume ise dị iche iche: /ɪ ʊ ɛ ɔ a/. Vowels dị iche iche n'ogologo, dị ka a na-ahụ na obere ụzọ abụọ dị n'okpuru:   

Ụda

Fwe nwere Ụda abụọ dị n'okpuru, elu na ala. 'elu, enwere ike ịkọwa ụda ndị a dị ka ụda dị elu, dị ala, na-ada, ma ọ bụ na-agbadata.

Edensibia

Western Province na Zambia. Ọ nwere njikọ chiri anya na Kuhane, ọ bụkwa otu n'ime ọtụtụ asụsụ

•  
• Gunnink (2022). A grammar of Fwe (pdf), Berlin: Language Science Press. DOI:10.5281/zenodo.6669944. ISBN 9783961103881.