Asụsụ Fwe
| obere ụdị nke | Botatwe  |
|---|---|
| mba/obodo | Namibia |
| ụmụ amaala ka | Zambezi Region |
| Ọkwa asụsụ Ethnologue | 6a Vigorous |
Fwe, ma ọ bụ Chifwe, bụ Asụsụ Bantu nke mmadụ 10,000 na-asụ n'akụkụ Osimiri Okavango na mpaghara Zambezi nke Namibia na Western Province na Zambia. Ọ nwere njikọ chiri anya na Kuhane, ọ bụkwa otu n'ime ọtụtụ asụsụ Bantu nke Okavango nke nwere ụdaume pịa.
Ọ bụ ezie na n'okpuru nrụgide nke Lozi na Kuhane (Subiya), ndị na-asụ Fwe na-enwekarị àgwà dị mma n'ebe Fwe nọ, a na-ewerekwa Fwe dị ka akụkụ dị mkpa nke njirimara mmadụ, wee si otú a na-emesi ike ịdị ike nke asụsụ ahụ.
Mgbanwe nke mpaghara[dezie | dezie ebe o si]
Isi ọdịiche dị n'etiti Fwe nke Zambia na Namibia, dịka ndị ọkà okwu kwuru ma hụ ya na data:
| Fwe nke Zambia | Fwe nke Namibia |
|---|---|
| ọnwụ nke clicks | idozi clicks |
| overgeneralization nke /l/ | [l] naanị dị ka allophone nke /r/ |
| epenthetic [h] a na-ejikarị eme ihe | epenthetic [h] a na-ejikarị eme ihe |
Ọdịiche ọdịdị dị n'etiti Fwe Zambia na Namibia:
| Fwe nke Zambia | Fwe nke Namibia | |
|---|---|---|
| n'oge gara aga | na- | a- |
| Reflection | kí- | na-achị ọchị |
| n'oge gara aga | na- | ọ bụghị- |
| Ọdịnihu dị anya | na- | (á) rá- |
| mmalite | sha- | shi- |
| njikọ | PP - o | PP - a |
| na-adịgide adịgide | shí- | shí-/- ee- |
| Ihe na-adịghị mma | ásha- | ásha- |
| enweghị njedebe | Ọ bụ- | Shea-/-Shai- |
| subjunctive na-adịghị mma | sha | sha-/-sa- |
| ọdịnihu dị nso | mbo-/mba- | Mbo |
Ọmụmụ ụdaolu[dezie | dezie ebe o si]
Mkpụrụ okwu Fwe nwere, n'ozuzu ya, ụdaume, glide, na ụdaume.
Mkpụrụ okwu[dezie | dezie ebe o si]
- A na-ewere plosives /p b d g/ dị ka fonemes dịpụrụ adịpụ, ebe ọ bụ na ha anaghị adịkarị na lexicon. abụghị ngosipụta nke *p, *b, *d na *g dị ka e wughachiri maka Proto-Bantu, mana ha na-apụta na okwu ndị a gbazitere.
- Ọ bụ ezie na e nwere ọtụtụ ọnọdụ ebe /h/ dị iche na efu, ya bụ ebe /h / enweghị ike ịhapụ, a na-ejikarị [h] eme ihe dị ka ụdaume epenthetic, n'ọnọdụ ahụ ọ na-eji [w], [j] na efu. /h/, n'aka nke ọzọ, enweghị ike ịgagharị na glide ma ọ bụ wepụ ya.
Mkpụrụedemede[dezie | dezie ebe o si]
Fwe nwere ụdaume ise dị iche iche: /ɪ ʊ ɛ ɔ a/. Vowels dị iche iche n'ogologo, dị ka a na-ahụ na obere ụzọ abụọ dị n'okpuru:
Ụda[dezie | dezie ebe o si]
Fwe nwere Ụda abụọ dị n'okpuru, elu na ala. 'elu, enwere ike ịkọwa ụda ndị a dị ka ụda dị elu, dị ala, na-ada, ma ọ bụ na-agbadata.
Edensibia[dezie | dezie ebe o si]
Western Province na Zambia. Ọ nwere njikọ chiri anya na Kuhane, ọ bụkwa otu n'ime ọtụtụ asụsụ
- Gunnink (2022). A grammar of Fwe (pdf), Berlin: Language Science Press. DOI:10.5281/zenodo.6669944. ISBN 9783961103881.