Asụsụ Lakon

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Lakon
Lakona, Vure
Nkwupụta []
A mụrụ ya  Vanuatu
Ógbè Gaua
Ndị na-asụ asụsụ ala
800 (2012)[1] 
Koodu asụsụ
ISO 639-3 lkn
Glottolog lako1245
ELP Lakon
A na-ahazi Lakon dị ka Vulnerable site na UNESCO Atlas of the World's Languages in DangerAtlas nke Asụsụ Ụwa Na-anọ n'Ihe Iche Ndụ
Isiokwu a nwere akara ụdaolu IPA. Enweghị nkwado nsụgharị kwesịrị ekwesị, ị nwere ike ịhụ Unicode_block)#Replacement_character" rel="mw:WikiLink" title="Specials (Unicode block)">akara ajụjụ, igbe, ma ọ bụ akara ndị ọzọ kama mkpụrụedemede Unicode. Maka ntuziaka mmeghe na akara IPA, lee Help:IPA.
Asụsụ Lakon
asụsụ, modern language
obere ụdị nkeNorth and Central Vanuatu Dezie
mba/obodoVanuatu Dezie
Ọkwa asụsụ UNESCO2 vulnerable Dezie
Ọkwa asụsụ Ethnologue4 Educational Dezie

Lakon bụ asụsụ Oceanic, nke a na-asụ n'ụsọ oké osimiri ọdịda anyanwụ nke Agwaetiti Gaua na Vanuatu.

Aha[dezie | dezie ebe o si]

[laˈkɔn] asụsụ Lakon [laˈkɔn] na-ezo aka na mbụ n'ógbè ebe a na-asụ ya - ya bụ Lakona Bay, nke kwekọrọ n'ụsọ oké osimiri ọdịda anyanwụ nke Gaua. [lakona] ọzọ Lakona [lakona] sitere n'Asụsụ Mota. Aha ndị a sitere na ụdị Proto-Torres-Banks *laŋgona, nke a na-amaghị ihe ọ pụtara.

[βuˈrɪ] nwere olumba anọ, aha ya bụ Qatareu (Qätärew [k ͡pwætæˈrɛw]), Vure (Vurē [βuˈrɪ]), Toglatareu, na Togla.

Ọmụmụ ụdaolu[dezie | dezie ebe o si]

Mkpụrụ okwu[dezie | dezie ebe o si]

Lakon nwere ụdaume ụdaume iri [2] isii.

Mkpụrụ okwu Lakon
Ebe a na-anọ amụ ihe Bilabial Alveolar Palatal N'azụ Mkpịsị aka
Plosive __ibo__ w" class="IPA" data-mw='{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"IPA link","href":"./Template:IPA_link"},"params":{"1":{"wt":"k͡p"}},"i":0}}]}' data-ve-no-generated-contents="true" id="mwPg" lang="und-fonipa" typeof="mw:Transclusion">k͡p'ihi ya, ọ bụ n'ihi ya ka a na-akpọNkọwaỌdịdị p'ikwu ya n'ụzọ dị otú aNkọwaỌdịdị __ibo__ t'ihi ya, ọ ga-abụrịrị na ọ ga-adịIhe omuma aỌdịdị __ibo__ tʃ'ihi ya, ọ bụ n'ihi ya ka a na-akpọ__ibo__ Ihe omuma di iche icheỌdịdị k'ihi ya, ọ ga-abụrịrị na ọ ga-adịNkọwaỌdịdị
Ụgbọ imi __ibo____ibo__ w" class="IPA" data-mw='{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"IPA link","href":"./Template:IPA_link"},"params":{"1":{"wt":"ŋ͡m"}},"i":0}}]}' data-ve-no-generated-contents="true" id="mwUg" lang="und-fonipa" typeof="mw:Transclusion">ŋ͡m'ihi ya, ọ bụ n'ihi ya ka a na-akpọNkọwaỌdịdị __ibo__ m'ihi ya, ọ bụNkọwaỌdịdị n'ihi ya__ibo__ NkọwaỌdịdị __ibo__ ŋ'ihi ya, ọ bụ n'ihi ya ka a na-akpọNkọwaỌdịdị
Ihe na-esiri ike β'ihi ya, ọ bụ n'ihi ya ka a na-akpọ__ibo__ NkọwaỌdịdị SINAIhe omuma aỌdịdị ɣ'ihi ya, ọ ga-abụrịrị na ọ ga-adịNkọwaỌdịdị __ibo__ N'ih ya, ọ ga-abụrịrị na ọ ga-adịNkọwaỌdịdị
Rhotic __ibo__ Ịnọba__ibo__ NkọwaỌdịdị
N'akụkụ l'ihi ya, ọ bụ n'ihi ya ka a na-akpọNkọwaỌdịdị
Ihe atụ __ibo__ w'ihi ya, ọ ga-abụrịrị na ọ ga-adịIhe omuma ahuỌdịdị

Akwụsị glottal [ʔ] na-apụta naanị n'ihu ụdaume na ọnọdụ mmalite mkpụrụedemede. Ọ bụ ezie na ọ bụghị ụdaume, a na-ahụ ya mgbe ụfọdụ na orthography, na-eji akara.

Mkpụrụedemede[dezie | dezie ebe o si]

Lakon nwere ụdaume ụdaume iri na isii. Ndị a gụnyere 8 mkpirikpi /i ɪ ɛ æ a ɔ ʊ u/ na 8 ogologo ụdaume /iː ɪː ɛː æː aː ɔː ʊː uː/.[2]

Mkpụrụedemede Lakon
  N'ihu Ịlaghachi azụ
Ihe dị nso iːi-ekwu na ọ bụ__ibo__ Ihe omuma di iche icheỌdịdị uː__ibu____ibo____ibo__ O nwere ike ịbụ na o nwere ike ịbụỌdịdị
N'etiti etiti ɪː__ibo____ibo__ ɪ'ikwu ya n'ikwu na n'ikukuỌdịdị Anyanwụ __ibo____ibo__ ʊː'ikwu ya n'ikwu na n'ikuku__ibo__ N'ihi ya, ọ bụỌdịdị
N'etiti oghere __ibo____ibo____ibo__ ỌdịdịIhe omuma ahuỌdịdị Oghere dị n'Oké OsimiriIhe a na-akpọ yaỌdịdị
Ọ fọrọ nke nta ka ọ bụrụ na ọ na-emeghe æː__ibo____ibo____ibo__ æ na-ekwu na A na-akọwa yaAkụkụ a na-akpọỌdịdị  
Emeghe aːa na-akpọ yaIhe omuma di icheỌdịdị

N'akụkọ ihe mere eme, ụdaume nke ogologo ụdaume sitere na nkwụghachi ụgwọ nke ụdaume dị mkpirikpi mgbe alveolar trill /r/ furu efu-n'ikpeazụ. na-ewere nke a dị ka mgbanwe na-adịbeghị anya, ikekwe n'ime narị afọ gara aga, dịka Codrington ka na-egosi mkpụrụedemede trill-n'ikpeazụ. Otú [taˈtaː] dị, Akwụkwọ Ekpere Ọdịdị 'Nna' 1897 na Lakon na-egosi mfu nke trill, dị ka tataa [taˈtaː] "ekpere" (nke a na-asụgharịrị dị ka tata) maka Mota Tatar gosipụtara.

Asụsụ[dezie | dezie ebe o si]

Usoro nnọchiaha onwe onye na Lakon na-emegide clusivity, ma na-eme ka ọnụọgụ anọ dị iche (otu, abụọ, Ikpe, ọtụtụ). [3]

Nkwupụta mpaghara [4] Lakon dabeere na usoro nke geocentric (n'ụzọ zuru oke), nke bụ ihe atụ nke asụsụ Oceanic.

Edensibia[dezie | dezie ebe o si]

nke a dị ka mgbanwe na-adịbeghị anya, ikekwe n'ime narị afọ gara aga, dịka Codrington ka na-egosi mkpụrụedemede trill-n'ikpeazụ. Otú [taˈtaː] dị, Akwụkwọ Ekpere Ọdịdị Nna 1897 na Lakon na-egosi mfu nke trill, dị ka tataa [taˈtaː] "ekpere" (nke a na-asụgharịrị dị ka tata) maka Mota Tatar gosipụtara.

Akwụkwọ[dezie | dezie ebe o si]

  •  
  • - - (2011), "Social ecology and language history in the northern Vanuatu linkage: A tale of divergence and convergence" (PDF), Journal of Historical Linguistics, 1 (2): 175-246, doi:10.1075/jhl.1.2.03fra, hdl:1885/29283, S2CID 42217419. 
  •  
  • François (2015). "The ins and outs of up and down: Disentangling the nine geocentric space systems of Torres and Banks languages", in Alexandre François: The languages of Vanuatu: Unity and diversity, Studies in the Languages of Island Melanesia. Canberra: Asia-Pacific Linguistics, 137–195. ISBN 978-1-922185-23-5. 
  •  
  • François (2022). Presentation of the Lakon language, and audio archive. Pangloss Collection. CNRS. Retrieved on 18 March 2023.

Njikọ mpụga[dezie | dezie ebe o si]

  • Akụkụ nke Akwụkwọ Ekpere A Na-ahụkarị na Lakon site na Project CanterburyỌrụ Canterbury
  • Akwụkwọ akụkọ ọdịnala, otu asụsụ n'asụsụ Lakon (ebe nrụọrụ weebụ nke ọkà mmụta asụsụ A. François)
  • Ndepụta zuru ezu na map nke asụsụ Banks na Torres, na-egosi oke Lakon.
  • Ihe ndekọ ọdịyo n'asụsụ Lakon, na ohere mepere emepe, site na A. François (isi iyi: Pangloss Collection) .
  • Paradisec nwere nchịkọta na ihe ndị dị n'asụsụ Lakon gụnyere Arthur Capell's fieldnotes (AC2) na Digitised microfilm images si Pacific Manuscripts Bureau (PAMBU).