Asụsụ Mangbetu

Mangbetu
Nemangbetu
Region	Congo (DRC)
Ethnicity	Mangbetu people
Native speakers	(660,000 cited 1985–1993)
Language family	Nilo-Saharan? Central Sudanic Eastern Mangbetu–Asoa Mangbetu
Language codes
ISO 639-3	Either: mdj – Mangbetu lmi – Lombi
Glottolog	mang1394  Mangbetu lomb1254  Lombi

Mangbetu, ma ọ bụ Nemangbetu, bụ otu n'ime asụsụ ndị kacha nwee ọnụ ọgụgụ mmadụ n'asụsụ Central Sudan. Ndị Mangbetu nke ugwu ọwụwa anyanwụ Congo na-asụ ya. A makwara ya, ma ọ bụ ndị na-asụ ya, dị ka Amangbetu, Kingbetu, Mambetto. Asụsụ kachasị ọtụtụ mmadụ, na nke a kacha ghọta, a na-akpọ Medje. Ndị ọzọ bụ Aberu (Nabulu), Makere, Malele, Popoi (Mapopoi). Nke kachasị dị iche bụ Lombi; Ethnologue na-emeso ya dị ka asụsụ dị iche. Ihe dị ka ọkara nke ndị bi na ya na-asụ Bangala, asụsụ azụmahịa yiri Lingala, na mpaghara ndịda ụfọdụ na-asụrụ Swahili.

Ndị Mangbetu na ndị Asua Pygmies bi na njikọ aka, asụsụ ha nwekwara njikọ doro anya.

Olumba

Olumba Mangbetu na ebe dị ka Demolin depụtara (1992):

• A na-asụ Mangbetu n'ụzọ ziri ezi n'ebe ugwu Isiro, na mpaghara Haut-Uele na n'ebe ndịda Osimiri Bomokandi. A na-ahụta ya na Nangazizi na Rungu na mpaghara Azanga, Ganga na mpaghara Okondo, Tapili na mpaghara Mangbetu, Medanoma na mpaghara Mangbele, na mpaghara Ndei n'ebe ugwu Isiro, na mpaghara Mboli dị nso na Goa.
• A na-asụ Medje n'ebe ndịda Isiro, gburugburu Medje na Mongomassi na Medje collectivités, nakwa na agbụrụ Mangbetu collectivités nke Azanga na Ndei.
• A na-asụ Makere gburugburu Zobia na mpaghara Bas-Uele.
• A na-asụ Malele na Poko Territory - n'ógbè Balele, Niapu, na Kisanga.
• A na-asụ Mapopoi na Panga na Osimiri Aruwimi.
• A na-asụ Nabulu na Bafwasamoa, 15 kilomita n'ebe ugwu Nia-Nia.
• A na-asụ Lombi na Bafwasende Territory - na Barumbi gburugburu Osimiri Opienge, na Maiko National Park.

Ọmụmụ ụda

Ụdaume

	+ATR			-ATR
	N'ihu	Central	Nlaghachi	N'ihu	Central	Nlaghachi
N'akụkụ	i		u	ɪ		ʊ
N'etiti	na		o	Ọ bụ		Ọ bụ n'afọ
Emeghe		a			a

Mgbochiume

		Ọnụ	Alveolar	Retroflex	Postalv./Obodo	Velar	Akpụkpọ ahụ<br id="mwhQ"><br><br><br>	Ọkụ
Ụgbọ imi		m	n		ɲ	ŋ
Kwụsị/Affricate	voiceless	p	t	Akwụkwọ bụ́ Shia	t͡ʃ	k	k͡p	ʔ
	voiced	b	d	ɖr	d͡ʒ	g	ɡ͡b
	prenasalized	mb	nd	ɳɖr		ŋɡ	ŋmɡ͡b
	implosive	ɓ	ka		Ọdịdị
Ihe na-esiri ike	voiceless	f	s					h
	voiced	v	z
	prenasalized	Ọ bụ ya ka ọ dị	nz
Ihe na-atọ ụtọ	voiceless	Ọdịdị
	voiced	Ọdịdị
	prenasalized	na-adị
Tap		Ọdịdị
Ihe atụ			l		j		w

A na-akpọ mgbochiume retroflex dị ka [[[ɖr], [ɳɖr].

Njirimara ọzọ

Otu ihe pụrụ iche nke Mangbetu bụ na ọ nwere ma ụdaolu na ụdaolu na-enweghị ụda olu yana flap egbugbere ọnụ.

[nóʙ̥ù] "ị wepụta"

[nóʙù] "iku"

[nómʙù] "imechi"

[nóⱱò] "inyu nsị"

[nóʙò] "ibu ibu"

A naghị ejikọta ụdaume azụ ma ọ bụ nke eji imi na-eme ka ha nwee ọganihu n'asụsụ ụfọdụ nke America.

[éʙ̥ì] "ịwụ dịka agụ"

[nɛʙàʙá] "dịka inwe ụkpụrụ"