Asụsụ Mato

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Mato
Spoken in: Papua New Guinea 
Region: Morobe
Total speakers: 580
Language family: Tustrunizit
 Malayo-Polynesian
  Oceanic
   Western Oceanic
    Ngero–Vitiaz
     Roinji–Nenaya
      Mato
Language codes
ISO 639-1: none
ISO 639-2:
ISO 639-3: met

Mato bụ obere Asụsụ Austronesian nke ugwu Papua New Guinea [1] n'ime Morobe Province. [1] na-akpọkwa Mato Nenaya, Nengaya, na Nineia. Asụsụ Mato nwere obere ọdịiche abụọ, Tabares na Remuk, a na-asụkwa ọdịiche abụọ ahụ n'ime obodo atọ dị iche iche. Ọ bụ ezie na ọtụtụ asụsụ ndị ọzọ gbara Mato gburugburu, nke a enweghị mmetụta na mgbanwe ụtọ asụsụ n'ime ókèala Mato. [2] asụsụ ahụ kwụsiri ike, n'ihi akụkụ nkewa nke ndị Mato.

Asụsụ[dezie | dezie ebe o si]

Tabares na Remuk na-egosi ọdịdị yiri nke 96% ma n'etiti cognates enwere ọdịiche phonetic na-eme mgbe niile na velar fricative; ma ọ bụghị ya, a na-akpọkarị okwu cognate otu. Asụsụ dị n'etiti olumba anaghị adị iche; mgbe ọ dị iche, ndị bi n'ógbè Mato kwuru na enwere ike ịkpọpụta okwu n'ụzọ ọ bụla nakwa na ọ dabere na mmasị nke onye na-ekwu okwu. [2] obere ọdịiche nke na-ekewa ọdịiche ndị a bụ ụdaume /x/ .

(1) /xɑlux/ → 'ọnụ ụzọ' (Tabares ọkà okwu)

/xɑlux/

Àtụ:North New Guinea languagesÀtụ:Austronesian languagesÀtụ:Languages of Papua New Guinea

→ 'ọnụ ụzọ' (onye na-ekwu okwu naamuk)

(2) /buxu/ → 'ezì' (Onye na-ekwu okwu na Tabares)

/buxu/ → 'ezì' (onye na-ekwu okwu na Ramuk)

(3) [»bɑ.ɣ˞i] nowrap" data-mw='{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"IPA","href":"./Template:IPA"},"params":{"1":{"wt":"/bɑxi/"},"lang":{"wt":"met"}},"i":0}}]}' data-ve-no-generated-contents="true" id="mwMQ" lang="met-Latn-fonipa" title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" typeof="mw:Transclusion">/bɑxi/ → 'ọgwụ' (Tabares ọkà okwu)

/bɑxi/ → 'ọgwụ' (onye na-ekwu okwu naamuk)

Ndị na-asụ asụsụ Ramuk na-akpọ /x/ dị ka [ʔ] na gburugburu ebe niile. [2]'asụsụ Tabares, a na-ahapụ /x/ dị ka [x] na mbido na [ɣ] (olu) intervocalically, ma e wezụga mgbe ụdaume dị elu n'ihu /i/ sochiri ya, ebe a na-agbakwa ya [ɣː].

[ɛ] na-akpọkarị ụdaume dị n'etiti /e/ n'ihu [ɛ] na mkpụrụedemede dị arọ nke okwu, mana a na-akpọ ya [e] n'ebe ọzọ.

[ɔ] na-akpọ ụdaume /o/ n'azụ [ɔ] na mkpụrụedemede mechiri emechi n'okwu ole na ole mana a na-akpọ [o] n'ebe ọzọ.

[3] na-akpọkarị diphthong /ɑi/ [e] n'okwu ngwa ngwa, a na-akpọkwa diphthong/ɑu/ [o] n'asụsụ ngwa ngwa.

Mkpụrụ okwu ndị na-esote ya[dezie | dezie ebe o si]

Ndepụta ụdaolu[dezie | dezie ebe o si]

dịdị[3]

Ụdị ahịrịokwu bụ isiokwu-okwu-ihe (SVO). [1]

Edensibia[dezie | dezie ebe o si]

  1. 1.0 1.1 1.2 Lewis. "Mato". Ethnologue. Retrieved on 21 September 2016.  Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name "Mato" defined multiple times with different content
  2. 2.0 2.1 2.2 Stober (September 2005). "Mato Dialect Survey" (Survey). SIL. Retrieved on 7 October 2016.  Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name "Dialect Survey" defined multiple times with different content
  3. 3.0 3.1 Stober (2005). "Mato Organised Phonology Data". SIL. Retrieved on 17 October 2016.  Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name "Mato Organised Phonology Data" defined multiple times with different content