Asụsụ Ngbandi
Asụsụ Ngbandi bụ asụsụ na-aga n'ihu nke ezinụlọ Ubangian nke ọkara nde mmadụ na-asụ na Democratic Republiki of Kongo (Ngbandi n'onwe ya) na Central Afrikan Republiki (Yakoma na ndị ọzọ). Ọ bụ ndị Ngbandi na-asụ ya, nke gụnyere onye ọchịchị aka ike nke a maara dị ka Zaire n'oge ahụ, Mobutu Sese Seko.
Ụdị dị iche iche[dezie | dezie ebe o si]
Mpaghara ugwu Ngbandi bụ isi okwu nke asụsụ azụmahịa Sango, nke nwere ọtụtụ ndị na-asụ ya dị ka Ngbandi na nke ọtụtụ nde ndị ọzọ na CAR nke na asụ ya dị ka asụsụ nke abụọ.
Enwere ike ịsụ asụsụ Ngbandi dịgasị iche iche n'ebe ọwụwa anyanwụ, n'obodo nta DRC nke Kazibati na Mongoba dị nso na Uganda, ruo na ngwụcha narị afọ nke iri abụọ (20), mana ejighị nka n'aka.[2]
Yakoma, nke nwere ọnọdụ dị n'etiti Osimiri Ubangi nke kewara CAR na DRC, nwere ogo nghọta dị elu na ụdị Ngbandi ndị ọzọ niile, ọ bụ ezie na dị ka ọ dị na asụsụ ọ bụla, ọ naghị agbaso na ụdị ndị ọzọ dị anya na-aghọta ibe ha dịka ha na Yakoma.
Gbayi ma ọ bụ Kpatiri bụ asụsụ Ngbandic dị iche iche. O yikarịrị ka ndị na-asụbu asụsụ Zande nabatara Gbayi. Nzakara, a na asụ asụsụ Zande, na-akụkụ Gbayi. Ikekwe ọ bụghị na mberede, Kpatili bụkwa aha asụsụ Zande na- enweghị isi nke enweghị data asụsụ maka ya bụ asụsụ.[3]
Ọmụmụ ụdaolu[dezie | dezie ebe o si]
Phonology nwere ihe ndị a:[4]
Mkpụrụ okwu[dezie | dezie ebe o si]
- Ụda /l/ na /r/ na-agbanwe ibe ha.[5]
| a | b | d | na | Ọ bụ | f | g | h | i | k | kp | l | m | n | ny | o | Ọ bụ n'afọ | p | s | t | u | v | w | na | z |
Ihe odide[dezie | dezie ebe o si]
- ↑ Àtụ:E13;
ca. 250,000 would be expected from the population of Northern Ngbandi cited in 2000 (see next) - ↑ Linguasphere code 93-ABB-ae/af
- ↑ Güldemann (2018). "Historical linguistics and genealogical language classification in Africa", in Güldemann: The Languages and Linguistics of Africa, The World of Linguistics series. Berlin: De Gruyter Mouton, 58–444. DOI:10.1515/9783110421668-002. ISBN 978-3-11-042606-9.
- ↑ Kamanda (1989). La Conjugaison en Ngbandi (Langue non-Bantu). Annales Aequatoria.
- ↑ Boyd (1988). Le kpatiri ou gbayi, une nouvelle langue du groupe ngbandi. Lexique comparatif des langues oubanguiennes: Geuthner.