Asụsụ SERER

Serer Seereer
Spoken in:	Senegal, Gambia, Mauritania
Total speakers:	1,410,700
Language family:	Nnijer–Kongo  Atlantic–Congo   Atlantic    Senegambian     Fula–Serer      SererTempleeti:Infobox Language/official
Language codes
ISO 639-1:	none
ISO 639-2:	srr
ISO 639-3:	srr

Serer, Serer-Sine na Serer saloum, bụ asụsụ nke alaeze Sine na Saloum nke obodo Niger-Congo nke nde mmadụ 1.2 na obodo Senegal na 30,000 na obodo Gambia na-asụ site na 2009. Ọ bụ asụsụ bụ isi nke ndị Serer.

Nchịkọta

Serer bụ otu n’ime asụsụ Senegambian, nke a na-akọwa site na mgbanwe ụdaume. Nchịkọta ọdịnala nke asụsụ Atlantic bụ nke Sapir (1971), nke chọpụtara na Serer kacha nso na Fulani. Otú ọ dị, ihe Wilson (1989) na-agụgharịrị nke ọma nke data ahụ gbanwere Serer na Wolof n'amaghị ama. Asụsụ Serer bụ Serer Sine (asụ asụsụ a ma ama), Segum, Fadyut-Palmerin, Dyegueme (Gyegem), na Niominka. Ha na-aghọta ibe ha ma e wezụga Sereer nke a na-asụ n'ebe ụfọdụ gbara obodo Thiès gburugburu.

Ọ bụghị ndị Serer niile na-asụ Serer. Ihe dị ka 200,000 na-asụ asụsụ Cangin. N'ihi na ndị na-asụ ya bụ Serer agbụrụ, a na-echekarị na ha bụ olumba Serer.  Agbanyeghị, ha enweghị njikọ chiri anya, Serer dịkwa nso na obodo Fulani (nke a na-akpọkwa Pulbe, Pulaar, ma ọ bụ Fulbe) karịa ka ọ dị na Cangin.

Ọmụmụ ụdaolu

Mkpụrụ okwu

Ihe ndi na-enweghi olu bụ ụda a na-adịghị ahụkebe.

		Ọnụ	Alveolar	Palatal	Velar	Uvular	Ọkụ
Ụgbọ imi		m	n	ɲ	ŋ
Kwụsị	enweghị olu	p	t	c	k	q	ʔ
	<small id="mwUg">kwuru okwu</small>	b	d	ɟ	ɡ
	<small id="mwXA">Nwanyị na-agba agba</small>	mb	nd	ɲɟ	ŋɡ	Ọdịdị
Implosive	enweghị olu	A na-akpọ ya	Ọ bụ na ọ bụ na ọ dị	Nke a
	<small id="mwcQ">kwuru okwu</small>	ɓ	ka	Ọdịdị
Flap			ɾ
Ihe na-esiri ike		f	s		x		h
Ihe atụ			l	j	w		Akwụkwọ bụ́ Shia

Mkpụrụedemede

	N'ihu	Nlaghachi
N'akụkụ	i iː	u uː
N'etiti	e eː	o oː
Emeghe	a aː

Usoro ide ihe

Mkpụrụ akwụkwọ Serer

A

B

Ọ bụ ndị na-eme ihe ike

C

Ọdịdị

D

Ɗ

E

F

G

H

M

J

Jʼ

K

L

M

N

Ñ

Ŋ

O

P

Ọdịdị

Q

R

S

T

Ọdịdị

U

W

X

Y

Ọ bụ n'ihi na ọ bụ n'oge a ka a na-

ʼ

a

b

ɓ

c

Ọdịdị

d

ka

na

f

g

h

i

j

ʃ

k

l

m

n

ñ

ŋ

o

p

Ọdịdị

q

r

s

t

Òtù ndị ọzọ

u

w

x

na

Nwa bebi

ʼ

Ọnụ ọgụgụ IPA

a

b

ɓ

c

ʄ̊

d

ɗ

e

f

ɡ

h

i

ɟ

ʄ

k

l

m

n

ɲ

ŋ

o

p

ɓ̥

q

r

s

t

ɗ̥

u

w

x

j

ˀj

ʔ

Ekele

A na-ekwu ekele na nzaghachi ndị a n'ọtụtụ mpaghara obodo Senegal nke nwere ndị na-asụ Serer.

• Nam fi'o? ('gịnị ka ị na-eme?')
• Mexe min ('Anọ m ebe a')
• Ta mbind na? ('gịnị ka ezinụlọ ahụ dị' ma ọ bụ karịa n'ụzọ nkịtị 'gịnị ka ụlọ ahụ dị?')
• Awa maa ('ha dị mma' ma ọ bụ karịa n'ụzọ nkịtị 'ha nọ ebe ahụ')

Ịmata ebe dị ezigbo mkpa na Sereer. Dịka ọmụmaatụ, mgbanwe a bụ naanị mgbe ezinụlọ ahụ na-adịghị nso. Mgbanwe ufodụ nke ụtọ asụsụ ga-eme ma ọ bụrụ na a gbanwere ekele n'ụlọ onye na-anabata ka batara:

• Ta mbind ne? ('gịnị ka ezinụlọ / ụlọ [nke dị ebe a] si dị?')
• Awa min ('ha dị mma' ma ọ bụ karịa n'ụzọ nkịtị 'ha nọ ebe a')

Na omenala Sereer nke obodo Senegal dị ka ọtụtụ omenala dị na mpaghara ahụ, ekele dị ezigbo mkpa. Mgbe ụfọdụ, ndị mmadụ ga-etinye ọtụtụ nkeji na-ekele ibe ha.

Hụkwa

• Asụsụ Cangin

Akwụkwọ

• Fall (2013). "The ethnolinguistic classification of Seereer in question.". In Africa: Challenges of Multilingualism, Ds Altmayer, Claus / Wolff, H. Ekkehard, Peter Lang, Frankfurt Am Main, Berlin, Bern, Bruxelles, New York, Oxford: 47–60. 
• McLaughlin (1994). "Consonant mutation in Seereer-Siin". Studies in African Languages 23: 279–313. 
• McLaughlin (2000). "Consonant mutation and reduplication in Seereer-Siin". Phonology 17 (3): 333–363. DOI:10.1017/S0952675701003955. 
•  
• Crétois (1972). Dictionnaire sereer-français (différents dialects) (in fr). Dakar: Centre de Linguistique Appliquée de Dakar. 
• Fal (1980). Les nominaux en sereer-siin: Parler de Jaxaaw (in fr). Dakar: Nouvelles Editions Africaines. 
• Senghor (1994). "L'harmonie vocalique en sérère (dialecte du Dyéguème)" (in fr). Journal de la Société des Linguistes 14: 17–23. 

Njikọ mpụga

 

• Sereer Grammar - Sereer wiki
• Iwu Nọmba 2005-990 nke 21 Ọktoba 2005 gbasara mkpụrụ okwu na nkewa nke okwu na Serer site na ebe nrụọrụ weebụ nke Journal officiel (n'asụsụ French)