Asụsụ na-atụ egwu

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Aweer
Spoken in: Kenya 
Region: Coast Province, North-Eastern Province
Total speakers: 7,600
Language family: Tafrusyawit
 Cushitic
  Lowland East Cushitic
   Omo-Tana
    East Omo-Tana
     Aweer-Garre
      AweerÀtụ:Infobox Language/script
Language codes
ISO 639-1: none
ISO 639-2:
ISO 639-3: bob 
Eastern-Omo-Tana.jpg

Aweer (Aweera), nke a makwaara dị ka Boni (Bon, Bonta), bụ Asụsụ Cushitic nke Eastern Kenya. [1][2] Aweer, ndị a maara site na aha mkparị "Boni," bụ ndị na-achụ nta na ndị na-achịkọta ihe n'akụkọ ihe mere eme, na-ebi ndụ site na ịchụ nta, ịnakọta, na ịnakọta mmanụ aṅụ. [3] nna [4] dị n'ụsọ oké osimiri Kenya site na mpaghara Lamu na Ijara ruo na mpaghara Badaade nke Southern Somalia.

Dị ka Ethnologue si kwuo, e nwere ihe dị ka ndị na-asụ Aweer 8,000. Aweer nwere myirịta na Asụsụ Garre, [5] [6] [7] Otú ọ dị, ndị na-asụ ya dị iche na ndị na-ekwu okwu Garre. [8]

Ọnọdụ akụkọ ihe mere eme[dezie | dezie ebe o si]

E nwere aro na ndị na-asụ asụsụ Aweer bụ ihe fọdụrụ na ndị na'oge mbụ na-achụ nta na ndị na na-achịkọta ndị bi n'Ebe Ọwụwa Anyanwụ Afrịka; ọ bụ ezie na nke a abụghị n'enweghị arụmụka n'etiti ndị ọkachamara na n'adịghị ka ndị agbata obi na-asụrụ asụsụ Dahalo, ọ nweghị ihe akaebe doro anya nke asụsụ nke mgbanwe site na asụsụ gara aga; a na-ekwu nke ọma na ohere nke mgbanwe a dabere na echiche banyere ọnọdụ ha dị ka ndị na-eri nri karịa ihe akaebe asụsụ nke otu ụdị ahụ dị na asụsụ dị na asụsụ ndị agbata obi. Dị ka e kwuru na Heine (1982:141), arụmụka banyere ọnọdụ nke ma ndị Aweer agbanweela ma ọ bụ na ha esighị n'asụsụ gara aga bụ nke a: [9]

  1. Ndị bi n'ọhịa ahụ bụ ndị na-asụ asụsụ na-abụghị Sam (= nke na-abụghị East Omo-Tana), bụ ndị, n'ihi mmekọrịta ha na ndị na-azụ anụ Sam n'akụkụ ọhịa ahụ, nabatara asụsụ Sam. Nke a ga-apụta na mmekọrịta Boni na ndị Sam bụ naanị asụsụ; a ga-achọ mmalite ọdịbendị ha na ndị na-achụ nta na ndị na'achịkọta ndị bi n'oké ọhịa tupu ọbịbịa nke Eastern Sam.
  2. Akụkụ nke Eastern Sam, ya bụ, ndị nna nna nke Boni, banyere n'oké ọhịa dị n'ụsọ oké osimiri wee nabata ndụ onye na-achụ nta na onye na-achịkọta ihe. O yikarịrị ka ọ bụ agha, mwakpo anụmanụ ma ọ bụ nsogbu gburugburu ebe obibi kpatara mmepe dị otú ahụ, na-amanye otu ndị ahụ ịhapụ akụ na ụba anụ ụlọ ha.

Tosco (1994) [7] kwuru na Heine kwenyere na akụkọ ihe mere eme nke abụọ, dịka Tosco (1994:155) gara n'ihu kwuo:   N'otu akwụkwọ ahụ, Tosco na-ekwu na e nwere omenala ọnụ n'etiti ndị agbụrụ Aweer nke ha nwere n'otu oge nwere ehi ma, n'ihi na ha furu ha (na ikekwe ọnọdụ ha), aghọwo ndị na-eri nri. Enwere ike ịchọta echiche yiri nke ahụ na Stiles (1988:41-42), [10] na nkwekọrịta zuru oke bụ na ọ bụ ezie na a maghị mmalite nke Aweer na asụsụ ha n'ezie, o yikarịrị ka ha abụghị ndị na-eri nri n'otu oge. Tosco (1994:159) wepụtara echiche na-asọ mpi, ma eleghị anya nke yiri nke mbụ Heine, nke jikọtara mpụta nke Aweer na mgbasawanye nke ndị na-ekwu okwu Garre site n'ebe ugwu ọwụwa anyanwụ:   Ọ na-ekwu na n'ime ọrụ na-abịanụ a ga-ebipụta, Tosco (1992), <sir- about="#mwt73" class="mw-ref reference" data-cx="{}" data-mw='{"name":"ref","attrs":{},"body":{"id":"mw-reference-text-cite_note-14","html":"Tosco, Mauro. 1992. The classification of Dahalo: another perspective. In Banti, Giorgio (ed.), Proceedings of the 2nd international symposium on Cushitic and Omotic languages, Turin, 16–18 November 1989. Naples: Istituto Universitario Orientale."}}' id="cite_ref-14" rel="dc:references" typeof="mw:Extension/ref">[./Aweer_language#cite_note-14 [1]] na e nwere mgbazinye ego nke East Omo-Tana (ma ọ bụ n'okwu ya, "Somali") sitere na Dahalo nke enwere ike ịgbazinye ma ọ bụ Aweer ma ọ bụ Garre, dị ka ngwaa šir- (IPA: [ʃir-]) 'ịdị n'ebe ahụ, ịdị adị' nke na-egosi mgbanwe ụda *k > [ʃ] /_i na ngwaa na-achọghị- (I PA: [ʔunneːd]) 'to eater] nke na ụda N'aka nke ọzọ, ndị a nwekwara ike ịbụ mgbazinye ego site na Aweer gaa na Dahalo. Enwere ike ịchọta echiche yiri nke ahụ [11] Nọọsụ (2019). [1]

Ọmụmụ ụdaolu[dezie | dezie ebe o si]

Ndepụta ụdaume e wughachiri maka Proto-Aweer (ọkwa ikpeazụ a na-ahụkarị n'asụsụ Aweer niile) dị ka ndị a:

Mkpụrụ okwu
Akpụkpọ ahụ Ezé / Alveolar
Palato- (alveolar)
Velar Uvular Mkpịsị aka
Ụgbọ imi m n ɲ
Plosive enweghị olu p t c k q ʔ
kwuru okwu b d ɟ g
ejective
implosive ka Ọdịdị Ihe a na-akpọ China
Ihe na-esiri ike f s ʃ h
Ihe atụ l j w
Rhotic r, r̪

Edensibia[dezie | dezie ebe o si]

  1. Stiles (2001). "Hunter-Gatherer Studies: The Importance of Context". African Study Monographs. Supplementary Issue 26: 41–65. DOI:10.14989/68408. 
  2. Biber (1984). "The Waata Dialect of Oromo: Grammatical Sketch and Vocabulary". Language 60 (4). DOI:10.2307/413828. ISSN 0097-8507. 
  3. Prins (1963). "The Didemic Diarchic Boni". The Journal of the Royal Anthropological Institute 93 (2): 174–85. 
  4. Prins (1960). "Notes on the Boni, a Tribe of Hunters in Northern Kenya". Bulletin of the International Committee on Urgent Anthropological and Ethnological Research 1 (3): 25–27. 
  5. Raymond G. Gordon Jr., ed. 2005. Ethnologue: Languages of the World. 15th edition. Dallas: Summer Institute of Linguistics.
  6. Ethnologue - Garre language
  7. 7.0 7.1 Tosco (1994). "The Historical Reconstruction of a Southern Somali Dialect: Proto-Karre-Boni". Sprache und Geschichte in Afrika 15: 153–209.  Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
  8. Ethnologue - Aweer language. Archived from the original on 2014-07-14. Retrieved on 2014-09-17.
  9. Heine (1982). in Heine: Boni Dialects, Language and Dialect Atlas of Kenya. Berlin: Dietrich Reimer. 
  10. Stiles (1988). "Historical interrelationships of the Boni with pastoral peoples of Somalia and Kenya". Kenya Past and Present 20: 38–45. 
  11. Nurse (2019). "When Northern Swahili met southern Somali", in Emily Clem: Theory and Description in African Linguistics. Berlin: Language Science Press, 649–665. DOI:10.5281/zenodo.3367193. ISBN 978-3-96110-205-1. 

Njikọ mpụga[dezie | dezie ebe o si]

  • AWEER E debere Wayback Machine

Ịgụ ihe ọzọ[dezie | dezie ebe o si]

Àtụ:Languages of Kenyaosimiri wee nabata ndụ onye na-achụ nta na onye na-achịkọta ihe. O yikarịrị ka ọosimiri wee nabata ndụ onye na-achụ nta na onye na-achịkọta ihe. O yikarịrị ka ọosimiri wee nabata ndụ onye na-achụ nta na onye na-achịkọta ihe. O yikarịrị ka ọosimiri wee nabata ndụ onye na-achụ nta na onye na-achịkọta ihe. O yikarịrị ka ọÀtụ:Cushitic languages