Asụsụ ndị Daka
| obere ụdị nke | Asụsụ ndị Dakoid  |
|---|
Daka (Dakka, Dekka, anaghị adịkarịghị Deng ma ọ bụ Tikk) bụ otu n'ime asụsụ abụọ ndị Chamba na-asụ na Naịjirịa, nke ọzọ bụ kwa Chamba Leko.
Ụdị dị iche iche
[dezie | dezie ebe o si]Daka bụ ụyọkọ asụsụ. A na-akpọ asụsụ Chamba Daka (ma ọ bụ Samba, Tsamba, Tchamba, Sama, Jama Daka; nakwa Nakanyare) ma bụrụ 90% nke ndị na-ekwu okwu. A na-akpọkwa Chamba Daka Sámá Mūm.[1]
Asụsụ ndị ọzọ bụ Dirim (Dirin, Dirrim), Lamja, Dengsa, na Tola. Dirim na LamjańDengsaʹTola nwere koodu ISO dị iche iche, mana Ethnologue na-ekwu na ha 'dị nso na Samba Daka ma nwee ike ịbụ olumba' ma ọ bụ 'ọ nwere ike ọ gaghị adị iche na Samba daka iji bụrụ asụsụ dị iche', ma n'ezie depụta Dirim dị ka olumba n'okpuru Daka. Blench (2011) depụtara Dirim dị ka onye na-ejikọta ya na ụdị Daka ndị ọzọ: Nnakenyare, Mapeo, Jangani, Lamja, Dirim, na-atụ aro na ọ bụrụ na a na-ewere Lamja na Dirim dị iche iche, dịka na Ethnologue, mgbe ahụ Samba Daka n'onwe ya kwesịrị ka e kewaa ya n'asụsụ atọ ọzọ.
Blench depụtara ụdị ndị a dị ka asụsụ Samba Daka.[2]
- Samba Jangani
- Samba Nnakenyare
- Samba nke Mapeo
Nchịkọta
[dezie | dezie ebe o si]Greenberg debere Samba Daka n'ime atụmatụ Adamawa ya, dị ka otu G3, mana Bennett (1983) gosipụtara na afọ ojuju zuru oke na ọ bụ asụsụ Benuezongo, ọ bụ ezie na a na-arụ ụka banyere ọnọdụ ya n'ime Benuez Congo. Blench (2011) weere ya dị ka Bantoid. Otú ọ dị, Boyd (ms), na-ewere Daka dị ka alaka dịpụrụ adịpụ n'ime Niger Congo (Blench 2008). Blench (2011) depụtara Taram dị ka asụsụ dị iche, ọ bụ ezie na ọ nwere njikọ chiri anya.
Ọmụmụ ụdaolu
[dezie | dezie ebe o si]Mkpụrụedemede
[dezie | dezie ebe o si]| N'ihu | Central | Nlaghachi | |
|---|---|---|---|
| N'akụkụ | i | u | |
| N'etiti etiti | na | ə | o |
| Mepee n'etiti | Ọ bụ | Ọ bụ n'afọ | |
| Emeghe | a |
Mkpụrụ okwu
[dezie | dezie ebe o si]| Ọnụ | Alveolar | Palatal | Velar | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ala dị larịị | egbugbere ọnụ | |||||
| Ụgbọ imi | m | n | ŋ | |||
| Kwụsị | voiceless | p | t | k | k͡p | |
| voiced | b | d | g | ɡ͡b | ||
| prenasal | mb | nt | Okpukpu | Nkwupụta | ||
| Africate | d͡z | |||||
| Ihe na-esiri ike | voiceless | f | s | |||
| voiced | v | (z) | ||||
| prenasal | ns | |||||
| Tap/Trill | Ọdịdị | ɾ ~ r | ||||
| Ihe atụ | lateral | l | ||||
| plain | j | w | ||||
| nasalized | j̃ | w̃ | ||||
- /ɾ/ nwekwara ike ịpụta dị ka trilled [r].
- /d͡z/ nwere ike ịnwe allophone nke [z].[3]
Edensibia
[dezie | dezie ebe o si]- ↑ Chamba-Daka materials from Raymond Boyd
- ↑ Blench (2019). An Atlas of Nigerian Languages, 4th, Cambridge: Kay Williamson Educational Foundation.
- ↑ Boyd. The phonology and tonology of Chamba Daka (Sámá Mūm). Laboratoire Ligérien de Linguistique: Université d’Orléans..
Ịgụ ihe ndi ọzọ
[dezie | dezie ebe o si]- Blench (2008) Prospecting proto-Plateau. Ihe odide.
- [Ihe e dere n'ala ala peeji] 'Ndị otu na usoro dị n'ime Bantoid na ókèala ya na Bantu'. Bantu IV, Mahadum Humboldt, Berlin.