Diploma nke Froa

Eze Béla nke Atọ na-enye iwu ka e jiri ihe ndekọ edere ede, ihe osise nke Andor Dudits na-ese n'ime ụlọ isi nke National Archives of HungaryIhe Ncheta Mba nke Hungary

Diploma nke Froa (Hungarian ) bụ Akwụkwọ ikike nke eze nke Eze Béla nke Atọ Onye Hungary nyere na 1181, nke ọ kwadoro azụmahịa n'etiti mmadụ abụọ ọ na-achị. Akụkọ ihe mere eme nke Hungary tụlere ogologo oge na eze nyere iwu ka ewebata agụmakwụkwọ ndị odeakwụkwọ na arenga (okwu mmalite) nke akwụkwọ ahụ, nke e guzobere chancellery na-adịgide adịgide n'ụlọ eze.

Ọdịdị

Diploma bụ 35.5 × 25.5 cm Nordic parchment e bepụrụ n'ụdị rectangular, jiri akara kwụ ọtọ mee ka ọ sie ike, ma dee ya n'ụzọ kwụ ọtọ. Ọ bụ asambodo ememe, nke, Otú ọ dị, enweghị akara ngosi ọ bụla ma e wezụga 'Q' mbụ, edere ederede ya na ink ojii na edemede Gothic mbụ. N'ahịrị mbụ ya, dị ka ọ na-adịkarị maka diplọma ndị ọzọ na-achọ mma, e nwere mkpụrụedemede dị ogologo (sciptura longior). Banyere nhazi ya, dị ka onye na-edebe ihe ochie László Fejérpataky si kwuo, diplọma ahụ na-ego ụdị mbụ, nke a na-emepebeghị emepe: "A na-ewebata ya site na arenga; mgbe usoro iwu ahụ gasịrị, eze na-ekwu okwu (ego). Na njedebe, enwere ike ịgụ anathema siri ike, akụkụ dị mma nke asambodo site na mmalite nke ọchịchị Béla nke Atọ".[1]

Ihe ndị dị na ya

Lady Froa bụ nwanyị di ya nwụrụ nke otu onye isi Marcellus. Dị ka ọkọ akụkọ ihe mere eme László Koszta si kwuo, utu aha ya egosighi ọnọdụ ụka (ọ bụ ezie na Ịlụ di ma ọ bụ nwunye abụghị ihe zuru ụwa ọnụ n'etiti ndị ụkọchukwu na Hungary, dị ka Popu Alexander nke Atọ mere mkpesa), kama, ọ nwere ike ịbụ onye ọrụ eze n'isi mpaghara ma ọ bụ onye isi nke obodo hoses (onye si mba ọzọ). Akwụkwọ ikike ahụ na-akọ na nwanyị Froa bu n'obi inye ala ya Szeles (ma ọ bụ Szőlős) na Baranya County (ụlọ na ala ndị gbara ya gburugburu nke dị n'ókèala Pécsudvard nke oge a) n'ụlọ ọgwụ Pécs, mana ọ gbanwere obi ya wee rịọ Eze Béla nke Atọ maka ikike ire ala ahụ na Palatine Farkas Gatal maka akara 120. Béla gakwuuru ndị ndụmọdụ ya, ndị bishọp Makar nke Pécs, Peter nke Eger na notary Paul nke Transylvania, ma nye ikike azụmahịa ahụ.[1]

Akwụkwọ ahụ na-ekwu na Farkas Gatal "bụ onye aha ọha na eze ya weere dị ka nwa iwu kwadoro na onye nkuzi nke eziokwu, onye na-anaghị eji ike nweta ihe ọ bụla, kama ọ na-eji ego iwu nwetara iji nweta ihe ọ nwere ike inweta na ọnụahịa site n'ebe ọ bụla". Paragraf na-esote depụtara mmadụ iri abụọ na asaa nweere onwe ha na-arụ ọrụ n'ụlọ ahụ site na aha, na mgbakwunye na ókèala nke ala Szeles. N'etiti ndị akaebe n'oge usoro ahụ bụ Gilbertus, onye isi ụlọ ọgwụ Pécs, ndị otu katidral dị n'ógbè ahụ na ndị isi obodo. Ọ bụ Paul (nke bụkwa bishọp nke Transylvania) dere akwụkwọ ikike eze. Akwụkwọ ahụ mechiri na usoro ọbụbụ ọnụ nke oge ahụ.[2]

arenga na akụkọ ihe mere eme ya

"Ebe ọ bụ na, n'ihi ezughị oke nke ọdịdị mmadụ, na oge na-agafe, ichefu na-abanye n'ime ncheta nke ihe ndị gara aga, ọ bara uru idekọ ma kwado n'ide ihe niile bụ eziokwu nke nkwekọrịta n'etiti ndị na-etinye aka na azụmahịa iwu, ka ike ha wee bụrụ ihe a na-apụghị imebi emebi n'ihi ike ngosi nke ederede na akaebe nke ndị nwere ikike a, yana iburu n'uche ọdịmma nke Eze m kwesịrị ịghọ, na ihe niile a, na-adịghị mma, na-ekwu maka ọdịnihu, na-enweghị isi ike, m kwesịrị ịbịa, na-eche na ihe niile m kwesịrị ịbịarute,

Nkwupụta (arenga) nke akwụkwọ ikike eze Béla (1181) [3]

Ihe ndekọ oge ochie - Simon nke Kéza's Gesta Hunnorum na Hungarorum na Illuminated Chronicle - na-akọ na Béla nke Atọ " webatara otu ụdị nke ịza arịrịọ dịka ọ dị n'ụlọ ikpe Rom na nke eze ukwu", nke na-egosi na Royal Chancery malitere ịrụ ọrụ dị ka ọfịs dị iche n'oge ọchịchị ya. N'ụzọ dị iche, Roger nke Torre Maggiore kwusiri ike n'ọrụ ya Carmen miserabile na Béla nke Anọ (r. 1235-1270) bụ eze ahụ, onye nyere iwu ka ndị a ma ama "enweghị ike imeghe uwe ha n'ụlọ ikpe ya ma gwa ya okwu n'onwe ya, mana ha ga-arịọ ndị chancellor arịrịọ ma tụọ anya ikpe n'okwu ha".[4]

Ọ bụ Philipp Ernst Spiess, onye na-edebe ihe ochie nke Alexander, Margrave nke Brandenburg-Ansbach bipụtara diplọma nke Froa na 1783. Ọ bụ onye na-edebe ihe ochie na Hungary bụ György Pray wepụtara data ahụ. Njikọ a na-eche n'etiti 'arenga' nke akwụkwọ ikike na "mmeghe nke usoro arenga" - na-ewere okwu nke arenga n'ụzọ nkịtị - pụtara na mbụ na ederede nke dọkịta József Pólya sitere na akwụkwọ ọkọwa okwu Közhasznu esmeretek tára (1833). Na ọkara nke abụọ nke narị afọ nke 19, ọtụtụ ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme nwekọrọ echiche a, dịka ọmụmaatụ, Mihály Horváth, Imre Hajnik na Árpád Kerékgyártó. Onye ọkà mmụta nke ikpeazụ bụ onye mbụ, onye ọ bụghị naanị na ọ kpọtụrụ aha iwebata usoro mkpesa, kamakwa o kwuru na Béla nyere iwu ka e dee ihe ndị a tụlere n'ihu ya na arenga nke akwụkwọ ikike eze ya site na 1181. László Fejérpataky (na 1885) jụrụ iwebata usoro mkpesa banyere ọchịchị Béla nke Atọ, mana ọ nọgidere na-enwe njikọ n'etiti arenga na "iwebata agụmakwụkwọ ndị odeakwụkwọ". [4]Mgbe nke ahụ gasịrị, ihe a na-akpọ "topos agụmakwụkwọ" gbasara akụkọ ihe mere eme nke Hungary (dịka Elemér Mályusz, László Mezey na Bernát L. Kumorovitz), mgbe ahụ kwa na nka mara mma (ihe osise fresco-secco nke Andor Dudits sere) na agụmakwụkwọ sekọndrị na nke dị elu na akụkọ ihe mere na narị afọ nke 20.[5]

Ewezuga ụfọdụ okwu na-enwe obi abụọ na nke na-enweghị mgbagha (dịka ọmụmaatụ, László Erdélyi na Imre Szentpétery), "topos agụmakwụkwọ" nọgidere na-enweghị mmegide ruo n'afọ 1960 na 70. Onye Slovak na-akọ akụkọ ihe mere eme Richard Marsina (1965) kewara arenga na ụdị oblivio memoria, nke na-emegide mgbanwe nke ncheta mmadụ na ịdịgide adịgide nke ederede ma gbasaa na akwụkwọ ikike eze nke Hungary na mmalite nke narị afọ nke 12 na 13, mana enwere ike ịchọta ndị yiri ya na France na Denmark site n'otu oge ahụ. [6][7]Onye na-akọ akụkọ ihe mere eme nke Hungary bụ András Kubinyi kwuru na 1975 ya na, na ndepụta nke ndị akaebe, ọ bụ naanị ndị isi obodo na-apụta, ọ bụghị ndị nwere ùgwù mba, nke a ga-atụ anya ya ma ọ bụrụ na mgbanwe zuru oke. Na mgbakwunye, oge dị ogologo - ọtụtụ ọnwa ma ọ bụ afọ - gafere n'etiti mkparịta ụka (actum) na ederede (datum) nke ikpe ahụ, nke a kwadoro n'ụzọ bụ isi n'eziokwu ahụ bụ na onye dere akwụkwọ ahụ, Paul, onye bụbu notary, edepụtarala dị ka bishọp nke Transylvania na akwụkwọ ikike eze. Kubinyi nyekwara ihe atụ site na arenga nke diplọma sitere na mba ndị gbara ya gburugburu. Dị ka ọkọ akụkọ ihe mere eme si kwuo, ọ dịghị mkpa ịchọ ihe dị n'ime ederede nke na-ekwu maka ide iwu onwe onye, ebe ọ bụ na arenga nwere ike isi nweta site na omume nke usoro diplọma Europe, ọ pụkwara ọbụna izo aka na ncheta nke onye ụkọchukwu Walloon-nke sitere na Pécs site n'ala nna ya. [8]N'ịgbaso ọmụmụ Kubinyi, akụkọ ihe mere eme nke Hungary gara n'ihu na ntụziaka nke "topos obi abụọ" n'ime iri afọ ndị sochirinụ.[7][9]

Nnyocha

Chyrography na-egosi na e mere diplọma ahụ na mbipụta abụọ mbụ. O kwere omume na isi katidral nke Pécs debere akwụkwọ nke abụọ. A na-ewere omume ahụ dị na akwụkwọ ahụ dị ka azụmahịa onwe onye, nke, Otú ọ dị, chọrọ nkwenye eze dịka iwu nke Coloman, Eze Hungary si dị na ngwụcha narị afọ nke iri na otu. Ọkọ akụkọ ihe mere eme János Halász kwuru na ọ bụrụ na chancellery nke eze enweghị akwụkwọ nke ya, ọ na-emegide ebumnuche nke iwu edere, ebe ọ bụ na "ihe ncheta nke ihe ndị gara aga na-ekpuchi ngwa ngwa", na-enweghị akwụkwọ, ọ gaghị ekwe omume ịkọwa mkpebi ya. Dị ka László Fejérpataky si kwuo, Paul bụ onye na-ahụ maka ikpe ahụ, n'ihi na ọ ka na-arụ ọrụ dị ka notary mgbe edere eziokwu iwu dị na diplọma ahụ, yabụ ọ ka na'ahụ maka ndebanye aha "egbu oge" n'akwụkwọ n'oge nke actum, ọbụlagodi dị ka bishọp nke Transylvania. Nke a pụtara na ọrụ dị iche iche na ngwụcha narị afọ nke iri na abụọ anaghị ejikọta ya na ọnọdụ ahụ, kama na onye ahụ. Paul maara ikpe ahụ n'onwe ya, ya mere o wepụtara akwụkwọ ahụ na iwu nke Béla nke Atọ.[10]

Ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke ndị akaebe na-egosi na ndị a kpọtụrụ aha sonyere na ọkwa dị iche iche nke iwu (agba akaebe, ịgafe ókèala, wdg). E wepụtara akwụkwọ ahụ mgbe ihe ahụ gasịrị (ma eleghị anya ọtụtụ afọ ka e mesịrị) ma eleghị anya ọ bụghị n'ihu eze. ọ ga-ekwe omume na isi Pécs nyere diplọma ahụ kama ịbụ chancellery nke eze. Dị ka ọkọ akụkọ ihe mere eme László Koszta si kwuo, onye nwụrụ anwụ Marcellus na nwunye ya di ya nwụrụ Froa sitere na obodo ahụ nke ndị ọbịa ("ndị ọbịa") nke Walloon, Flemish ma ọ bụ Lorrain, bụ ndị biri na Pécs na mpaghara ndị gbara ya gburugburu na 1160-1170s. N'ọtụtụ ọnọdụ, akwụkwọ ahụ na-egosipụta mmetụta French, nke nwekwara ike igosi ebe ọmụmụ Paul nọ na mba ofesi, ọ pụkwara ịbụ n'ihi ndị na-asụ asụsụ ka ọ ghọrọ onye e dere maka ikpe ahụ.[10]

 

Ebe e si nweta ya

 ọgụgụ dị ukwuu nke ndị akaebe na-egosi na ndị a kpọtụrụ aha sonyere na ọkwa dị iche iche nke iwu (agba akaebe, ịgafe ókèala, wdg). E wepụtara akwụkwọ ahụ mgbe ihe ahụ gasịrị (ma eleghị anya ọtụtụ afọ ka e mesịrị) ma eleghị anya ọ bụghị n'ihu eze. ọ ga-ekwe omume na isi Pécs nyere diplọma ahụ kama ịbụ chancellery nke eze. Dị ka ọkọ akụkọ ihe mere eme László Koszta si kwuo, onye nwụrụ anwụ Marcellus na nwunye ya di ya nwụrụ Froa sitere na obodo ahụ nke ndị ọbịa ("ndị ọbịa") nke Walloon, Flemish ma ọ bụ Lorrain, bụ ndị biri na Pécs na mpaghara ndị gbara ya gburugburu na 1160-1170s. N'ọtụtụ ọnọdụ, akwụkwọ ahụ na-egosipụta mmetụta French, nke nwekwara ike igosi ebe ọmụmụ Paul nọ na mba ofesi, ọ pụkwara ịbụ n'ihi ndị na-asụ asụsụ ka ọ ghọrọ onye e dere maka ikpe ahụ.[10]