Jump to content

Ebe ịchụàjà ndị nna nna Benin

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Benin ancestral altars
altar
Oba Akenzua II’s ancestral altars, 1936
Kemgbe narị afọ nke 18, ma ọ bụ ikekwe tupu mgbe ahụ, e ji ụzọ abụọ nke enyí a kpụrụ akpụ chọọ ebe ịchụàjà oba mma, na-egosipụta mmụba nke ọnụ ahịa ọdụ́ n’oge ahụ. Akwụkwasịrị ùkwù ndị ahụ n'isi ihe ncheta ọla. Ụcha ọcha nke Ivory na-eme ka ndị Edo nwee nkwekọ nke mmụọ; ya mere, ọnụnọ ya na-eme ka ebe ịchụàjà dị nsọ. Ọrụ dị mkpa nke Ivory dị ka ngwa ahịa nke ndị oba na-achịkwa mekwara ka ọ mara mma iji mee ihe n'ebe ịchụàjà eze.
A ga-enyerịrị isi ihe nkedo a, nke sitere na nchịkọta ihe ngosi nka nke Brooklyn maka ebe ịchụàjà eze na Benin. Ọdịdị ọdịdị ya na elu na-egbuke egbuke na-eme ka ọ mara mma ma na-atụ egwu, àgwà kwesịrị ekwesị maka eze dị ike. Okpueze na olu akwa coral na-anọchi anya akwa akwa nke obas na-achị na-eyi.
Ihe atụ a nke onye na-afụ opi, bụ́ nke sitere ná nchịkọta nke Ụlọ ihe mgbe ochie nke Brooklyn, nwere ike guzo n’elu ebe ịchụàjà nke a raara nye eze, ma ọ bụ oba nwụrụ anwụ. Okpu conical ya na uwe mwụda ya nke a kechiri nke ọma nke nwere ntụle n'akụkụ aka ekpe na-egosi na ọ bụ onye ọrụ ụlọikpe. Ọ bụ naanị ndị dike na-eyi ihe olu eze agụ owuru. Ekwenyere na mpi a nwere mgbe ọ bụ ụdị a na-akpọ erere, nke a na-afụ mgbe a na-achụ àjà emume. Otu ihe dị n’ihe e ji akọwa kilt nke ọnụ ọgụgụ ahụ nke na-egosi enyí, nke ogwe ya na-ejedebe n’aka nri mmadụ, na-akọwa ọrụ a na ọchịchị oba Esigie, bụ́ nke e chere na ọ chịrị malite n’afọ 1504 ruo 1550.

A na-eji ụfọdụ ọmarịcha ihe atụ nka si n'alaeze Benin nke ndịda etiti Nigeria chọọ ebe ịchụàjà ndị nna nna Benin mma.

Ọrụ nke ebe ịchụàjà ndị nna ochie na omenala Benin[dezie | dezie ebe o si]

Dị ka ndị ọkà mmụta gbasara mmadụ bụ Kulcher na Melion si kwuo, ihe nka ma ọ bụ ihe onyonyo a na-ahụ anya abụghị nanị na-edobe ebe nchekwa kama na-akpalite ụdị ncheta. [1] Ebe ịchụàjà nna nna Benin bụ ebe a na-ewu ebe nchekwa. Nzube ya bụ iji guzobe n'ụzọ kacha adịgide adịgide na onye ahụ nwụrụ anwụ emezuwo ọdịnihu ya nke ọha mmadụ ma ọ bụ akhonmioto . [2] Ya mere, ọrụ nke ihe ndị dị n'elu ebe ịchụàjà ndị nna ochie bụ ịmepụta ebe nchekwa na ịkwado njirimara ọha mmadụ. [2] Tụkwasị na nke ahụ, ebe ịchụàjà na-eje ozi dị ka ebe onye ndu dị ndụ na-esi n'isi ncheta nke ikpeazụ kwurịta okwu na nna nna ya. Ebe ịchụàjà ndị nna ochie na-eme ka ọ dịgide na-aga n'ihu ma na-akwado n'ihu n'ihu n'echiche nke onye ndu.

Ebe ịchụàjà ndị nna nna, aru erha, nwere ebe a na-ekpo ọkụ apịtị awụlitere n'elu mgbidi. Usoro osisi elongated mkpara, ukhurhe, zuru ike megide mgbidi. Akụkụ elu nke ndị ọrụ na-agbapụta ma nwee ihe mgbaka n'ime nke nwere ike ịkụda mgbe a na-akụ osisi ndị ahụ n'ala, ihe ngosi nke a na-eme iji kpọọ ndị nna ochie. A na-ekewa ahụ nke ndị ọrụ na-anọchi anya ukhurhoho, osisi ọhịa nke nwere obere alaka na-agbaji mgbe ha ruru ogologo ogologo. N'ihi ya, ndị ọrụ na-anọchi anya otu ndụ ndụ, dị ka e si akọwa n'ilu Edo: "Ọ bụrụ na ukhurhoho erubeghị ụbọchị e kwere ná nkwa nke akara aka [ụbọchị ọnwụ], ọ gaghị agbaji." [2]

Iwu nchikota na-achịkwa ọdịdị na nhazi nke ebe ịchụàjà ndị nna ochie, na-achọ ndịiche dị n'etiti ndị nkịtị, ndị isi na ndị eze. Ntụnyere ụdị ebe ịchụàjà atọ a ga-egosi na mmụba nke ọnọdụ akụ na ụba na mmekọrịta ọha na eze jikọtara ya na mmụba n'ịkọwapụta ebe ịchụàjà. [2]

Ebe ịchụàjà ndị nna ochie[dezie | dezie ebe o si]

Ebe ịchụàjà nke ndị nkịtị bụ akụkụ anọ apịtị nke e ji ogologo ahịrị osisi rattle gbara ya gburugburu, bụ́ nke na-egosipụta ọrụ nke ọgbọ nke ụmụ nwoke. Ngwucha ndị ọrụ na-egosi onye isi nna ochie, enweghị akara ọ bụla. A na-etinye otu mgbịrịgba ọla ma ọ bụ karịa n'etiti etiti ebe ịchụàjà ka a na-apịa na mmalite nke ememe. Mgbe ụfọdụ, nwa nwoke toro eto ga-agbakwunye ihe ịchọ mma nke metụtara ndụ nna ya ozugbo. [2]

Ebe ịchụàjà nke ndị nna ochie[dezie | dezie ebe o si]

Ebe ịchụàjà ndị nna ochie nwere ọdịdị yiri nke ebe ịchụàjà ndị nna ochie mana a na-achọkarị ya mma. Kpọmkwem maka ebe ịchụàjà nke ndị nna ochie bụ isi ihe ncheta osisi, ma ọ bụ uhunmwun elao, nke na-anọchite anya onye isi site n'igosipụta nke ọma nke ọkwa ya.

Ebe ịchụàjà ndị nna ochie[dezie | dezie ebe o si]

Iji hụ na ọ na-aga n'ihu na-aga n'ihu, Oba arụnyere ọhụrụ bụ ọrụ maka ịmepụta ebe ịchụàjà nke a raara nye nna ya na onye bu ya ụzọ. Ebe ịchụàjà ahụ nwere ihe ndị e nyere ọrụ ịkwanyere onye ndú a na-echeta, si otú ahụ na-eji nri ma ọ bụ ọbara anụmanụ chọọ ya mma ma na-arụ ọrụ mgbe nile. Oba na-emekwa nne ya otu ihe ahụ ma ọ bụrụ na o nweta aha iyoba, ma ọ bụ eze nwanyị

Ebe ịchụàjà eze dị iche na nke ndị nkịtị ma ọ bụ ndị isi. Ha dị okirikiri, ọ bụghị akụkụ anọ. E ji ụrọ kpụọ ọcha rụọ elu ya, bụ́ nke e jikwa mkpara ndị na-agbapụta agbawa, mgbịrịgba, sel nkume, ihe a kpụrụ akpụ nke ọla dị iche iche, na ihe ndị ọzọ e ji eme ememe.

Ebe a na-edobe mgbịrịgba na mgbịrịgba n'elu ebe ịchụàjà ndị nna ochie niile, a na-eme ọdụm na isi ọla ncheta maka ebe ịchụàjà eze. Ejikọtara ya na ahia, ọdụm na ọla na-adịte aka ma baa uru, na agba ha - na-acha ọcha dị ka ụrọ kaolin dị nsọ na uhie dị ka ọkụ na coral beads - metụtara ike eze. Ihe oyiyi dị na tusks na-anọchi anya ndị eze mbụ, ndị isi agha, ndị agha, ndị na-ejide ihe na anụmanụ ihe atụ. [3]

Ọkpụkpọ ọ bụla a kpụrụ akpụ na-akwado ya site na nnukwu pedestal dị arọ n'ụdị isi okpueze nke Oba nke ejiri ọla na-enwu gbaa. Ọkpụkpụ ahụ na-esi n'etiti okpueze ahụ pụta elu. N'ime akụkọ ntolite Edo niile, a na-ahụta ọla ọla kọpa dị oke ọnụ ahịa karịa ọla edo. Tupu afọ 1897, iwu nchịkọchị gbochiri iji nnukwu ihe awụsara na ọla kọpa na alloys, brass na bronze, nye Oba na otu n'ime ndị isi ya kachasị elu. [4]

Altar tableaus[dezie | dezie ebe o si]

E dobere ya n’etiti ebe ịchụàjà ndị nna nna Benin, ndị isi ndị nna ochie na-akwado ọdụ́ ọdụ́ a pịrị apị, na ndị mkpara, mgbịrịgba ọla, na ihe ndị ọzọ gbara ya gburugburu, n’obere okpokoro ọla nke ihe atụ nke guzo n’elu akụkụ anọ. Tebụl ebe ịchụàjà ndị a ( aseberia ) na-egosi oba gbara ndị ụlọikpe, ndị isi na ndị ọrụ ndị ọzọ na-akọwa ọnọdụ ha. [5]

Akụkọ banyere ebe ịchụàjà ndị nna ochie[dezie | dezie ebe o si]

Nrụpụta ebe ịchụàjà ndị nna ochie malitere n'ụbọchị mbụ nke Alaeze Benin . Ebe ịchụàjà na-asọpụrụ onye ahụ nwụrụ anwụ ma na-echeta ihe ndị ha rụzuru. Ha bụkwa ngwá ọrụ dị mkpa maka ịnọgide na-enwe nkwurịta okwu n'etiti ndị dị ndụ na ndị nwụrụ anwụ. Dị ka eze Chineke, oba adịghị ahapụ mmetụta ya mgbe ọ ga-apụ n'ụwa a. Ebe ịchụàjà ndị nna ochie so n’ụzọ bụ́ isi oba dị ndụ na-esi agafe n’elu ụwa iji soro ndị bu ya ụzọ kwurịta okwu maka ọdịmma nke alaeze ahụ.

N'afọ 1897, ndị Briten meriri ala-eze Benin wee weba n'ime obodo Britain nke mechara bụrụ mba Nigeria nke oge a. A na-akpọ ihe omume a dị ka njem nlegharị anya ntaramahụhụ nke 1897 . Oba Ovonramwen, onye e chiri okpueze na 1888 dị ka onye ọchịchị iri atọ na ise n'usoro ọmụmụ ya, ezigara n'ime ndọkpụ n'agha nke ndụ ya niile. [6] Ndị Briten weghaara ihe niile dị na Benin City nke ha jikọtara ya na ọchịchị Chineke, ma zighachi ha London ka ha ree ya. Ọnweghị ndekọ edekọghị ebe mbụ ha nọ, okirikiri ma ọ bụ nwe ha. N'ụzọ dị otú a, e wepụrụ ọtụtụ puku ihe osise dị mgbagwoju anya na Benin ma gbasasịa n'ụlọ ngosi ihe mgbe ochie na mkpokọta nzuzo.

Tupu agha Briten, ogige oba bụ ebe a na-eme ememe na nsọpụrụ ya. Ndị agha Britain kọrọ akụkọ ebe ịchụàjà 18 a raara nye ndị obas gara aga mgbe ha weghaara obí ahụ na 1897. [7] Taa, ebe ịchụàjà eze niile guzoro n'otu ogige. [8]

Ntụaka[dezie | dezie ebe o si]

  1. ↑ Susanne Kuchler (1991). Images and Memory: On Remembering and Representation. Washington DC: Smithsonian Institution Press. 
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 Ben Amos (2007). in Barbara Plankensteiner: Benin, Kings and Rituals: Court Art from Nigeria. Vienna: Snoeck Publishers, 150–60.  Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name "Ben Amos 2007" defined multiple times with different content
  3. ↑ Blackmun (1992). in Doran Ross: Elephant: The Animal and its Ivory in African Culture. Los Angeles: Fowler Museum of Culture History, University of California, 162–183. 
  4. ↑ Blackmun (1997). "Icons and Emblems in Ivory: An Altar Tusk from the Palace of Old Benin". Art Institute of Chicago Museum Studies 23 (2): 148–163+197–198. DOI:10.2307/4104381. 
  5. ↑ Ezra (1992). Royal Art of Benin: The Perls Collection in The Metropolitan Museum of Art. New York: The Metropolitan Museum of Art. 
  6. ↑ admin (2016-12-05). History: How Oba Ovonramwen Nogbaisi Of Benin Was Exiled To Calabar (en-US). CrossRiverWatch. Retrieved on 2022-08-13.
  7. ↑ The estimated number of altars in the palace in 1897 varies, as recorded by members of the British forces who took part in the conquest. Compare, for example, Charles H. Read and 0. M. Dalton, Antiquities from the City of Benin (London, 1899), p. 8; and Henry Ling Roth, Great Benin: Its Customs, Art and Horrors (Halifax, 1903), p. 184.
  8. ↑ Benin- Kings and Rituals: Court Arts from Nigeria. The Art Institute of Chicago.

Njikọ mpụga[dezie | dezie ebe o si]

  • Royal Art of Benin: The Perls Collection, ihe ngosi ihe ngosi sitere na The Metropolitan Museum of Art (nke zuru oke na ntanetị dị ka PDF), nke nwere ihe dị na Benin ebe ịchụàjà ndị nna ochie.
Ewepụtara na https://ig.wikipedia.org/w/index.php?title=Ebe_ịchụàjà_ndị_nna_nna_Benin&oldid=169639