Ihe osise dị n'elu ugwu Mandara
| mountain range | Mandara Mountains  |
|---|---|
| kọntinent | Eluàlà |
| mba/obodo | Kameroon, Naijiria |
| nhazi ọnọdụ | 10°28′6″N 13°35′16″E |
Mandara Plateau mosaic, nke a makwaara dị ka Mandara Platea woodlands, bụ ala ahịhịa na-ekpo ọkụ, savanna, na mpaghara ahịhịhịa dị na Ugwu Mandara nke ugwu Naịjirịa na Cameroon.
Ọdịdị ala
[dezie | dezie ebe o si]Mpaghara ecoregion a na-ekpuchi Ugwu Mandara, nke dị n'ókè dị n'etiti ugwu Naịjirịa na ugwu Cameroon. Ugwu kachasị elu bụ Mont Oupay na Cameroon, nke ruru mita 1,494 n'ịdị elu. Ihe ka ukwuu n'ógbè ahụ dị n'agbata mita 1000 na 1200 n'ịdị elu. Mpaghara ahụ gụnyere ala dị larịị, ala dị larịrị karịa mita 1200 na ugwu ndị dị elu.
E ji granite oge ochie mee ugwu ndị ahụ. Ala na-enwekarị ihe na-edozi ahụ na nke na-adịghị amị mkpụrụ.
Ndagwurugwu nke Osimiri Benue dị n'ebe ndịda, na ndị na-eso ya na-agbanye mmiri n'akụkụ ndịda nke ugwu ndị ahụ. Akụkụ ugwu na-asọba n'ebe ugwu n'ime Ọdọ Mmiri Chad.
Ọnọdụ ihu igwe
[dezie | dezie ebe o si]Mpaghara ahụ nwere ihu igwe savanna na-ekpo ọkụ, nke ịdị elu na-eme ka ọ dị mma. Nkezi mmiri ozuzo kwa afọ dịgasị iche site na 800 ruo 1000 mm dabere na ebe. Ọtụtụ mmiri ozuzo na-ada n'oge ogologo oge mmiri ozuzo site na Mee ruo Ọktoba, na oge ndị ọzọ n'afọ na-akpọnwụ.
Flora
[dezie | dezie ebe o si]Osisi ndị mepere emepe, nke osisi Isoberlinia doka jupụtara na ya, bụbu obodo osisi kachasị na mpaghara ecoregion, mana n'ozuzu ya, ebe ndị e kewara ekewa na ebe ndị mebiri emebi ka dị. N'ime ọhịa ndị a na-emetụtaghị nke ọma, osisi na-eru mita 12 ruo 18 n'ịdị elu, osisi na nkezi 50% ma ọ bụ karịa. Ahịhịa, gụnyere ụdị Andropogon na Beckeropsis, bụ ndị kachasị n'ala na ala.
Ebe ndị kachasị elu, site na mita 1,200 ruo 1,494 dị elu, bụ ebe ngwakọta nke ala dị ala (Sudanian) na ugwu na submontane (Afromontane), gụnyere ụfọdụ ndị dị ụkọ na ndị a na-ahụkarị. Ụdị osisi ndị dị elu gụnyere nnukwu osisi dị ka Euphorbia desmondi na osisi Olea hochstetteri na Pittosporum viridiflorum.
Anụmanụ
[dezie | dezie ebe o si]Ụmụ anụmanụ ndị a mụrụ n'ugwu ndị ahụ gụnyere ugwu ugwu reedbuck (Redunca fulvorufula adamauae) na ndị na-amụ ụmụ nke Rüppell's griffin vulture (Gyps rueppelli) na Egyptian vulture (Neophron percnopterus).
Ugwu ndị ahụ nwere anụ atọ na-akpụ akpụ, Mount Lefo chameleon (Trioceros wiedersheimi), Mabuya langheldi, na mgbidi mgbidi Africa (Tarentola ephippiata).
Ndị mmadụ
[dezie | dezie ebe o si]Ugwu Mandara na-enwe ọnụ ọgụgụ buru ibu nke ndị mmadụ, n'agbanyeghị ọdịdị ala na ala dara ogbenye. N'akụkọ ihe mere eme, ugwu ndị ahụ bụ ebe mgbaba maka ndị na-eguzogide mmeri ma ọ bụ ịgba ohu site na steeti ndị gbara ya gburugburu, ugwu ndị a na-enwekwa ọtụtụ asụsụ na okpukpe ọdịnala. Ndị obodo mepụtara usoro ọrụ ugbo siri ike nke gụnyere iwu ala na usoro iji chekwaa ma melite ala. A na-azụ atụrụ, ewu, na ehi ma na-enye ha nri n'ụlọ n'oge oge a na-akụ ihe ọkụkụ, a na-etinyekwa nsị ha n'elu ala mgbe owuwe ihe ubi ọ bụla gasịrị. A na-ekwe ka ụmụ anụmanụ na-eri nri n'elu ahịhịa ahịhịhịa mgbe owuwe ihe ubi gasịrị iji hụ na nsị ahụ na-eme ka ubi ahụ na-amị mkpụrụ. A na-eji ihe mkpofu ụlọ, mmadụ, na osisi eme ihe iji melite ala na terraces. Mgbanwe nke ihe ọkụkụ n'etiti sorghum, millet, na legumes na-eme ka ala na-eme nri ma na-ebelata ụmụ ahụhụ. A na-eji osisi eme ihe maka ndò, nri, na nsị akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ. Khaya senegalensis na Akasia albida bụ ndị kachasị mkpa, tinyere ihe dị ka ụdị 30 ndị ọzọ.[1]
Egwu na nchekwa
[dezie | dezie ebe o si]Nsogbu ndị na-eche mpaghara ahụ ihu sitere na ọrụ ugbo siri ike ma gụnyere ịta ahịhịa siri ike, nchịkọta nkụ, na ọkụ, nke kpochapụrụ ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ mpaghara niile.[2]
Ebe ndị a na-echebe
[dezie | dezie ebe o si]Ogige Ntụrụndụ Mozogo-Gokoro na Mayo-Louti Forest Reserve na Cameroon na-ekpuchi akụkụ dị ala nke ugwu. Ugwu ndị dị elu, nke nwere mmasị kachasị ukwuu na ihe ndị dị ndụ, anaghị echebe ha.
Ogige Ntụrụndụ Mozogo-Goroko nwere mpaghara nke 14.0 km. 2[2]Gọọmentị French Colonial họpụtara ya dị ka ebe nchekwa ọhịa na 1932, ma họpụta ya dị ka ogige ntụrụndụ mba site na Republic of Cameroon na 1968. A na-egbochi ọkụ na ịta nri n'ime ogige ahụ ruo ọtụtụ iri afọ, a na-ekpuchikwa ya na oke ọhịa kpọrọ nkụ, oké ọhịa gallery n'akụkụ mmiri oge, na ahịhịa. Osisi ndị a ma ama gụnyere Senegalia ataxacantha, Anogeissus leiocarpa, Tamarindus indica, Psorospermum senegalense, Clerodendrum capitatum, na Celtis toka. Ogige ntụrụndụ ahụ na-akwado ụdị dị iche iche dị elu n'agbanyeghị obere nha ya, ya na ụdị osisi 110 sitere na 46 genres na ezinụlọ 30, na ụdị anụmanụ 114 na-enye nwa ara, nnụnụ, anụ na-akpụ akpụ, na anụ na-ebi n'ala. Osisi ndị ahụ bụ ụdị Sahelian na-adịghị mmiri ozuzo, mana ha gụnyekwara ụdị Sudan na Guinea nke na-egosi mpaghara ndị ọzọ na-ekpo ọkụ.[3]
Mayo-Louti Forest Reserve (60km) dị na mbara ala dị elu n'ebe ọwụwa anyanwụ nke nnukwu ugwu. 2Osimiri Mayo-Louti mejupụtara ókèala ọdịda anyanwụ nke ebe nchekwa ahụ, na Osimiri Mayo - Wanday mejupụtara ọwụwa anyanwụ. Ogige ahụ bụkarị ọhịa savanna kpọrọ nkụ nke nwere ụdị Isoberlinia, Piliostigma, Crossopteryx, na osisi Cussonia, na Khaya senegalensis na-eto n'akụkụ osimiri atọ na-aga n'ebe ugwu nke na-ejikọta ma ọ bụ gafee ogige ahụ.[4]
Ụfọdụ n'ime obodo ndị dị n'ógbè ahụ na-echekwa mpaghara ọhịa dị ka osisi dị nsọ, nke iwu ọdịnala dị ka totems, taboos, na akụkọ ifo na-egbochi mmegbu mmadụ. Nnyocha nke oké ọhịa dị nsọ dị nso n'obodo Mouhour, otu kilomita n'ebe ndịda Mokolo, chọpụtara na oké ọhịa ahụ nwere ụdị osisi dị iche iche dị elu, carbon stock, na mkpuchi osisi.[5]
Ihe odide
[dezie | dezie ebe o si]- ↑ Riddell, James C., and David J. Campbell.
- ↑ 2.0 2.1 "Mozogo Goroko".
- ↑ Sandjong Sani, R.C., Ntoupka, M., Toua, V. et al. Phytoecological valorization attributes of Mozogo-Gokoro National Park (Cameroon).
- ↑ BirdLife International (2021) Important Bird Areas factsheet: Mayo-Louti Forest Reserve.
- ↑ Kemeuze, V.A., Mapongmetsem, P.M., Sonwa, D.J., Fongnzossie, E. and Nkongmeneck, B.A. 2015.