Luchazi

Luchazi
Ngangela
Chiluchazi
A mụrụ ya	Angola, Zambia
Ndị na-asụ asụsụ ala	431,000 (2010-2014)
Ezinụlọ asụsụ	Niger-Congo? Atlantic-Congo Benue-Congo Southern Bantoid Bantu (Mpaghara K) Chokwe-Luchazi (K.10) Luchazi
Ọnọdụ gọọmentị
Asụsụ ndị ka nta a ma ama na	Angola (dị ka "Nganguela" ma ọ bụ "Ganguela")
Koodu asụsụ
ISO 639-3	lch" rel="mw:WikiLink/Interwiki" title="iso639-3:lch">lch - gụnyere koodu Onye ọ bụla koodu:lch - Luchazinba - Nyemba (Ngangela) mfu - Mbwela
Glottolog	luch1239 Luchazinyem1238 Nyembambwe1238 Mbwela
Koodu Guthrie	K.13, K.12b, K.17

Luchazi (Lucazi, Chiluchazi) bụ Asụsụ Bantu nke Angola na Zambia. Luchazi bụ asụsụ bụ isi nke Ngangela Group . Ngangela okwu nke ndị ahịa Vimbundu na ndị ozi ala ọzọ chepụtara na narị afọ nke 18 iji kọwaa agbụrụ ndị bi n'ebe ọwụwa anyanwụ nke etiti Angola.

Ọmụmụ ụdaolu

Mkpụrụ okwu

Tebụl na-esonụ na-egosi ụdaume niile na Luchazi:

		Labial	Alveolar	Palatal	Velar	Glottal
Nasal		Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink
Plosive	voiceless	Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink Àtụ:IPAlinkÀtụ:Ref	Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink
	prenasalized	Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink
	prenasalized asp.	Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink		Àtụ:IPAlink
Affricate			Àtụ:IPAlink
Fricative	voiceless	Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlinkÀtụ:Ref		Àtụ:IPAlink
	voiced	Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink
Approximant			Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink	Àtụ:IPAlink

Ọ na-apụta obere oge, ọ nwere ike ịdị naanị n'okwu ndị a gbazitere. 

Ọnọdụ nke akụkụ okwu na-emepụta ụdaume dị iche na ọnọdụ ndị e weere na-emepụta ụdị ụda ahụ n'asụsụ Europe. T na D, dịka ọmụmaatụ, dị ala karịa na Bekee mana dị elu karịa na Portuguese. L bụ asụsụ dị larịị karịa na Bekee ma ọ bụ Portuguese. Asụsụ ahụ nwere ọtụtụ ụdaume, gụnyere prenasisated plosives na ụda alveolar sibilant affricate (ụda ts).

Mkpụrụedemede

	N'ihu	Ịlaghachi azụ
N'akụkụ	ɪ iː	ʊ uː
N'etiti	ɛ ɛː	Ọ bụ n'afọ ka a na-akpọ ɔː
Emeghe	a aː
Diphthongs	eɪ   aɪ   au   ia   ie io   iu   ua   ue   ui   uo

Mkpụrụedemede dị nso n'ihu (i), mgbe ọ na-apụta n'ihu ụdaume ọzọ, na-aghọ Ọkara ụdaume ma dee ya y, ọ gwụla ma ụdaume bu ya ụzọ ozugbo, mgbe ọ nọgidere na-abụ m. Ihe atụ: yange, wax.

Mkpụrụedemede nwere ụkpụrụ Continental ma ọ bụ Italian. Ha dị mkpụmkpụ mgbe a na-emeghị ka ha sie ike ma na-agbatị mgbe a na'ime ha okpukpu abụọ ma ọ bụ mgbe a na na-emesi ha ike na njedebe nke okwu.

• Mkpụrụedemede a bụ Ogologo mgbe a na-ekwusi ike, dị ka a na tata, nana.

Ọ dị mkpirikpi mgbe a na-ekwughị okwu ma ọ bụ n'ihu ụdaume abụọ ma ọ bụ y ma ọ bụ s na ngwaa monosyllabic, dị ka tata, paya, asa, hanga. A na-agbatị ya mgbe a na-agbakwunye ya okpukpu abụọ ma ọ bụ na-emesi ya ike na njedebe nke okwu ma ọ bụ nkeji okwu. Ihe atụ: ku laako.

• Mkpụrụedemede e bụ Ogologo mgbe a na-ekwusi ike, dị ka a na heta, seza.

Ọ dị mkpụmkpụ mgbe a na-etinyeghị ya n'ahụ, dị ka ọ dị na Het, seze.Ọ dị mkpirikpi na uru nke e na henga, lenda n'ihu ụdaume abụọ. Ewezuga hembo na membo (n'ihi njikọta nke ụdaume). Ọtụtụ okwu ndị sitere na Portuguese nwere ụdaume dị mkpirikpi ọ bụ ezie na ha anaghị eso ụdaume abụọ. Ihe atụ: pena, papelo, luneta, ngehena, wdg. A na-agbatị ya mgbe a na-ekwusi ike na njedebe nke okwu.

• Mkpụrụedemede m bụ Ogologo mgbe a na-ekwusi ike, dị ka e na tina, sika.

Ọ dị mkpirikpi mgbe a na-ekwughị okwu ma ọ bụ n'ihu ụdaume abụọ, dị ka e na Citi, linga. Na monosyllabi ọ dị mkpụmkpụ, dịka m nọ na ya. Ihe atụ: ni, ndi. A na-eme ka ọ dị ogologo mgbe a na-enwe nrụgide. Ihe atụ: gị, fu.

Edensibia

Nnyocha ndụdaume). Ọtụtụ okwu ndị sitere na Portuguese nwere ụdaume dị mkpirikpi ọ bụ ezie na ha anaghị eso ụdaume abụọ. Ihe atụ: pena,