Suzanne Amomba Paillé

 

Suzanne Amomba Paillé (c. 1673-1683 – 27 Jenuarị 1755) bụ ohu Africa-Guianan, onye nwe ohu, onye na-akụ ihe ọkụkụ na onye na-enyere ndị mmadụ aka.

Ebe ọ bụ ohu Africa tọhapụrụ onwe ya, ya na di ya kwakọbara nnukwu ala na French Guiana. Mgbe ọ ketara ala ahụ mgbe ọ nwụsịrị, ndị ọchịchị colonial gbochiri alụm di na nwunye ọzọ iji mee ka ala ya ghara irite uru di nke abụọ ma ọ lụgharịa. Ha họpụtakwara onye nlekọta na-elekọta ihe onwunwe ya n'ihi na onye bụbu ohu apụghị ịchịkwa ihe omume ya. Mgbe ọ gbasịrị gọọmentị akwụkwọ ma wepụrụ ọrụ nlekọta ahụ, o nyefere ala ya maka ọrụ ebere iji kụziere ụmụaka obodo ahụ.

Ndụ mbido

Obere ihe ka a maara banyere akụkọ ihe mere eme mbụ nke Amomba. Ihe ndekọ ọnụ ọgụgụ mmadụ dị n'ebe ndebe ihe ochie nke Guyana na-egosi na a mụrụ ya n'agbata afọ 1673 na 1683. Aha mbụ ya n'Africa na-egosi mmalite ya na Gulf of Guinea, aha baptizim ya bụ Suzanne.[1] A kpọbatara ya na Guiana nke France ka ọ bụrụ ohu Lieutenant François de la Mothe Aigron, onye mechara mebie ya.[2] Na 29 Juun 1704, ọ lụrụ n'okpuru usoro nke Code Noir, onye agha Jean Paillé, [3] onye France sitere na Pont-Saint-Martin na Basse Marche [fr].[1] Ọ nọ ọdụ n'ogige ndị agha Cayenne ma bụrụkwa onye isi na-arụ ọrụ dị ka onye na-agba nkume nke Cathédrale nke Saint-Sauveur de Cayenne. N'oge ndụ ya, a maara ya dị ka "Suzanne Amomba, free negress" ma ọ bụ "Suzanne Amomba, nwunye Jean Paillé".

Ọrụ

Mgbe a hapụsịrị di ya, di na nwunye ahụ nwetara ala na Macouria na 1709.[3] Ihe onwunwe ha n'oge ahụ bụ égbè, ndị ohu isii, otu ehi mmiri ara ehi, na ihe ọkụkụ nke manioc na ji. Ka ọ na-erule 1737, ha abawanyela njide ha nke ukwuu inwe otu mma agha, égbè abụọ, ohu iri isii na asaa, ehi iri anọ na isii, ihe ọkụkụ nri na ihe ọkụkụ na-ebupụ—annatto, cacao, kọfị na indigo. Ha nwekwara ụlọ obodo dị na Rue des Casernes na Cayenne, na nso ọdụ ụgbọ mmiri ochie na Caserne Loubère (Loubère Barracks), [3] na-eme ka ha bụrụ ụfọdụ ndị na-akụ ihe ọkụkụ kacha baa ọgaranya n'ógbè ahụ.

Mgbe di ya nwụrụ na 1739, ebe ọ bụ na ha enweghị ụmụ, Suzanne Amomba ketara ala ahụ dum. Dị ka nwanyị di ya nwụrụ bara ọgaranya, onye na-amaghị akwụkwọ, na onye agadi, ọ ghọrọ onye ọtụtụ ndị na-achọ ịlụ di na nwunye lekwasịrị anya.[3] Na mgbalị iji chebe ya na uru ọ ga-enweta n'ọdịnihu site na steeti ahụ, ndị nchịkwa nke mba ahụ nyere iwu na 1741 na-egbochi alụmdi na nwunye agbụrụ na mba ahụ. Ndị ọchịchị họpụtakwara onye nlekọta iji chịkwaa ihe omume ya, na-azọrọ na ọ bụ onye agadi ma na-ajụ ma ọ bụrụ na dị ka onye bụbu ohu, a ga-ekwe ka o mee mkpebi banyere ojiji nke ihe onwunwe ya.[2]

N'afọ 1742, Suzanne Amomba gbara akwụkwọ maka ikike ịchịkwa azụmahịa nke ya wee depụta akwụkwọ ikike na-egosi na ọ ghọtara ụkpụrụ nke imepụta ihe arịrịọ ya. Ruo afọ abụọ, ọ nọ na-echere mkpebi ma mesịa nye ya ikike ịchịkwa ihe onwunwe ya na 1744.[2] Na 30 Eprel 1748, Paillé nyere ihe ubi ya na ihe onwunwe ya, gụnyere ndị ohu iri ise na ise, nye otu ọrụ ebere raara onwe ya nye inye ụmụ nwoke ma ọ bụ nwanyị ọzụzụ ọzụzụ.[2][3] O debere iji ihe onwunwe ya mee ihe maka oge ndụ ya.

Ọnwụ na ihe nketa

Paillé nwụrụ na 27 Jenụwarị 1755 na Cayenne ma lie ya n'ụbọchị na-esote na Cathédrale nke Saint-Sauveur de Cayenne . [1] Mgbe ọ nwụrụ, e jikọtara ihe onwunwe ya na nke François de la Mothe Aigron, onye bụbu nna ya ukwu, iji kwado ụlọ akwụkwọ dị na Cayenne.[2] Ụfọdụ ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme kwenyere na a manyere onyinye ya, ebe ndị ọzọ ahụla onyinye ahụ dị ka nkwupụta Suzanne Amomba nke uche ya, na-eme ihe tupu ndị ọchịchị enwee ike imebi ọchịchọ ya. [2][4] N'afọ 1898, obodo Cayenne gwara Minista Colonial ka ọ gbanwee aha okporo ámá iji sọpụrụ ya. A họpụtara okporo ámá ahụ, Rue de Madame Payé ma mee akara oge mbụ Suzanne Amomba jikọtara ya na aha nna di ya.[3][4]

Hụkwa

• Ana Gallum
• Anna Kingsley
• Elisabeth Samson