The African Church
Chọọchị Afrịka bụ òtù Ndị Kraịst nke e guzobere n'ógbè ndị Britain na-achị nke ga-emesị ghọọ Naịjirịa na 1901. E guzobere ya mgbe nnukwu esemokwu bilitere n'etiti ndị ndu Europe nke Chọọchị Anglican na ndị ndu Afrịka. Mgbe etinyere Bishop Samuel Ajayi Crowther (otu n'ime ndị isi ojii Africa kachasị na Chọọchị Anglican na onye nsụgharị Bible n'asụsụ Yoruba) dị ka onye isi Chọọchị Naịjirịa, ọtụtụ ndị ụkọchukwu Afrịka nwetara agụmakwụkwọ na-aga n'ihu nke na-apụghị ịsụgharị ọganihu na idu ndú nke Chọọchị. Nke a dugara na nkewa nke mesịrị duga n'ịmepụta Chọọchị Africa.[1] Akwụkwọ ukwe chọọchị Africa Yoruba mpaghara E bipụtara ya
Akụkọ mmalite[dezie | dezie ebe o si]
A na-echeta Chọọchị Afrịka mgbe niile maka iduzi mgbanwe. N'afọ 1901, otu okenye bụ Jacob Kehinde Coker onye a na-akpọ mgbe ahụ People's Warden, duuru ụfọdụ ndị mmadụ pụọ na ụka Anglican iji mee mkpesa maka mmeso ọjọọ a na-emeso ndị Afrịka na chọọchị ndị ọcha. Ndị nnupụisi a mere mkpesa banyere ụzọ ofufe, nke na-enweghị nchebara echiche banyere ngwá egwú ndị Afrịka na eziokwu ahụ bụ na ndị mmadụ ga-eyi uwe Europe ma na-abụ naanị ukwe ọdịda anyanwụ.
Chọọchị ahụ mere ozi mbụ ya n'abalị iri na asaa nke onwa Ọktoba afọ 1901 site n'aka J.K Coker na otu ndị ụkọchukwu na-ekwenyeghị na ndị isi Chọọchị Anglican Europe nke Bishop Turgwell duziri mgbe ahụ nke St. Paul's Church. Chọọchị ahụ zutere na Rose Cottage, Marina maka ozi mbụ ya (nke a bụ ebe Leventis Stores dị ugbu a, Marina)
N'ịkọwa ahụmahụ ofufe mbụ na ụka a na-eto eto na afọ 1901, Pa Coker na akụkọ ndụ ya a na-ebipụtaghị ebipụta dere, sị:
Na Sọnde, n'ụbọchị iri abụọ n'ọnwa Ọktoba, n'afọ 1901, e mere ozi nsọ mbụ na Rose Cottage n'okpuru okpokoro. E mere atụmatụ na n'etiti ndị ofufe narị isii na narị asatọ na gbakọtara na Rose Cottage maka ozi a a na-agaghị echefu echefu. Ụfọdụ n'ime ndị guzobere ụka ahụ rụrụ ọrụ dị ka ndị ukwe na ndị nguputa ozi ọma D. A. J. Oguntolu kwusara ozizi mbụ ya dị ike na-ewere ederede ya site na Song of Solomon isi mbụ amaokwu nke isii: "Elegharala m anya n'ihi na anwụ na-acha m, - ụmụnne m were iwe ma mee ka m rụọ ọrụ n'ubi vaịn. Enweghị m oge ilekọta onwe m". (R.S.V) Maazị Oguntolu kwusiri ike na ndị Afrịka anọwo na-efe Kraịst ofufe dị ka ndị Europe na-ele, na-eche ma na-eduzi omenala ha, nkwenkwe na ụzọ ofufe mgbe ha leghaara nke ha anya. O mesiri ike na Kraịst nye ndị Europe bụ onye Europe na ndị Afrịka ọ kwesịrị ịbụ onye Afrịka. O kwusiri ike na a kụziiri ha nke ọma iji mara na Iso Ụzọ Kraịst kwesịrị ịghọ okpukpe Afrịka ugbu a. [Tinye edensibịa]
Chọọchị ahụ n'akụkọ ihe mere eme mbụ ya chere mkpagbu ihu n'aka gọọmentị na-achị ala na Lagos n'okpuru mmetụta nke CMS Church (Anglican) nke ọ hapụrụ. N'ihi enweghị ike inweta ala, ọ malitere ịgbazite ala site n'aka ndị otu nwere mmetụta ruo afọ ise ma site na usoro a e wuru ụlọ ụka mbụ ya na Lagos, Chọọchị Betel nke B. A. Roberts, A. E. Coates na D. A. J. Oguntolu gbazitere n'okporo ámá Balogun. E wuru ụlọ ụka ahụ na ụbọchị iri abụọ na asatọ na pound narị atọ na iri ise iji nwee ike ịnabata ndị otu narị isii a. A mehere ya na n"abalị iri abụọ na abụọ nke ọnwa Disemba afọ 1901 site n'aka Rev. J. S. Williams, vicar nke St. Jude's Church, Ebute-Metta (onye mechara bụrụ Primate). Chọọchị nke abụọ a maara dị ka Chọọchị Africa, e mechara tinye Salem iche ma duzie mbọ mgbasawanye iche iche. Njikọ nke akụkụ Salem na Betel nke Chọọchị ahụ mechara mee ka o kwe omume n'okpuru aha, African Church Incorporated. Otú ọ dị, ọganihu iji tinye Chọọchị Africa ndị yiri ya (karịsịa, United Native African Church (U.N.A.) na United African Methodist Church (U.'A.) ) fọrọ nke nta ka ọ banye Chọọchị Afrịka na nsogbu dị n'ime n'etiti afọ 1927 na 1937. Ọ bụ J.K Coker duziri mgbalị a, nwoke bara ọgaranya nke a na-elekarị anya dị ka nna nke Ụlọ ụka nke African Independent. Isi ihe kpatara esemokwu ahụ bụ ịlụ karịa otu nwanyị, nke Chọọchị Afrịka machibidoro ndị ụkọchukwu mana chọọchị ndị ọzọ a kwere ka ọ bụrụ. Njikọ ahụ kwụsịrị ma chọọchị ndị a lanarịrị n'ụzọ dị iche na Chọọchị Afrịka. Chọọchị Africa n'adịghị ka Chọọchị Anglican (nke ụbọchị ndị ahụ) mere ụmụ nke ndị na-alụ karịa otu nwanyị baptizim ma kwe ka ndị otu ya were utu aha ọdịnala.[1]
Ntọala na nhazi[dezie | dezie ebe o si]
Onye isi Chọọchị Afrịka bụ onye isi ya, Dr. Emmanuel Udofia na-eduzi ugbu a ọ bụ ezie na Achịbishọp Julius Olayinka Osayande Abbe n'ụzọ iwu na-akwadoghị na n'ụzọ na-enweghị isi na-anọkwasị n'ocheeze dị ka onye isi nke Chọọchị Africa kpọmkwem na Sọnde, abalị iri abụọ na abụọ nke ọnwa Machị afọ 2020 site n'aka onye isi nke Church, Onye isi ya, Abraham Onadotun Olumuyiwa Onanuga na The African, Arch Cathedral, na nọmba iri ise na itoolu nke ogbe Broad na Lagos, National Headquarters nke Chọọchi a katọrọ nke a site na iwu ndị òtù uka na iwu na-eduza usoro ahụ.[2][3]
Ọdịdị Chọọchị Afrịka nwere Primate nke na-eje ozi dị ka onye isi ime mmụọ ma bụrụkwa onye isi nke ndị ụkọchukwu, na Onye isi ala Lay nke bụ onye isi nke otu nguputa ozi ọma.Mkpebi ndị dị mkpa na-emetụta Chọọchị bụ ndị ụkọchukwu na ndị nkịtị na-eme. Òtù na-achịkwa kachasị elu bụ Nzukọ. Kemgbe afọ 1983, a na-azụ ndị ụkọchukwu na African Church College of Theology, nke kemgbe afọ 1992 na Mahadum Ibadan ruo n'oge na-adịbeghị anya. Chọọchị ahụ enweela ọtụtụ ndị isi n'oge gara aga, ọ gbasara na Naijiria niile na mpaghara asaa nwere Dioceses iri anọ na asaa na mpaghara ọ bụla nke mba ahụ.
Ọnụ ọgụgụ ndị otu ụka dị ihe dị ka nde abụọ na iri asatọ . O nwere ndị ụkọchukwu narị ise na iri asatọ na dioceses iri anọ na asaa, karịsịa na Naịjirịa. Parishes ya n'otu n'otu nwere ọnụ ọgụgụ narị asaa na iri abụọ. Ndị otu ụka dara ka ịrị elu nke ụka Pentikọstal nke ụbọchị ọhụrụ na-ama uka ndị ochie nọ na Naịjirịa aka.
Chọọchị ahụ na-elekọta ọtụtụ ụlọ akwụkwọ, ụlọ ọgwụ abụọ na ụfọdụ ebe mmekọrịta mmadụ na ibe ya na ọrụ mmepe. Ọ na-ebipụta akwụkwọ ntuziaka maka ịgụ Bible kwa ụbọchị (n'asụsụ Bekee na Yoruba). Chọọchị ahụ na-ewu ewu n'ọtụtụ obodo ndị dị na mpụga Lagos, ọkachasị na Oyo, Ijebu, Ekiti, Ondo, Osun, Kwara, Kogi, Akwa Ibom, Cross River, Rivers, Benue na mpaghara ndị ọzọ. Chọọchị ahụ nwere isi ụlọ ụka ya na Lagos, Steeti Lagos ; na-esonye na ọrụ nke Christian Association of Nigeria na World Council of Churches.
Ozizi[dezie | dezie ebe o si]
World Council of Churches na-akọwa ozizi nke ụka dị ka ndị a na ebe nrụọrụ weebụ ya.
Na ozizi ya na liturgy Chọọchị Afrịka anọgidewo na-anọ nso na ọdịnala Anglican. Nkwupụta ebumnuche ya kwuru:
Chọọchị Afrịka na-anabata ma nabata akwụkwọ nsọ dị ka ụkpụrụ nke okwukwe ya. Ọ nabatakwara Agba Ochie na Agba Ọhụrụ dị ka akwụkwọ, ma zuo ezu maka nzọpụta. Ọ na-anabata ma kwere na Nna nke Chineke na Atọ n'Ime Otu dị nsọ.
Chọọchị ahụ na-eme sakramenti nke baptizim na oriri nsọ.
Ịdị n'otu[dezie | dezie ebe o si]
Mgbalị nke njikọ ụka site na mkparịta ụka ịdị n'otu [mgbe?] n'etiti Anglican Communion na Naịjirịa (Church of Nigeria) nke onye isi ya, The Most Revd. Peter Akinola na Chọọchị Afrịka n'ihi ọnọdụ akụkọ ihe mere eme / orthodox ha na-ekwekọ na ikike nke ndị ikom na-abụghị ndị na-alụbeghị di na nwunye na ndị ụkọchukwu emeela. Otú ọ dị, chọọchị abụọ ahụ dị iche na ozizi nke alụmdi na nwunye, olili ndị nwụrụ anwụ, ndị isi ndị ozi na ikike nke ndị ụkọchukwu. Ndị nnọchiteanya asatọ sitere na chọọchị ọ bụla gụnyere ndị bishọp, ndị ụkọchukwu na ndị nkịtị n'ụzọ doro anya na abali abụọ nke ọnwa Ọgọst. [mgbe?] na Ibadan maka mkparịta ụka gbasara okwu metụtara njikọta ahụ ka a kọrọ na [mgbe?[Ihe e dere n'ala ala peeji] Kansụl ahụ tụlere akwụkwọ akpọrọ Anglican-African Conversations, nke ndị isi ụka abụọ ahụ jikọrọ aka kwado.[4]
Edensibia[dezie | dezie ebe o si]
- ↑ 1.0 1.1 Coker, Jacob Kehinde, Nigeria, African Church of Nigeria. Dacb.org. Archived from the original on 2013-05-24. Retrieved on 2013-04-09.
- ↑ The African Church "Heaven's Light Our Guide" ... Official Website. Theafricanchurch.org. Archived from the original on 2012-07-28. Retrieved on 2013-04-09.
- ↑ [1]
- ↑ 01. Anglican Church. World Council of Churches Online: Relations with the Roman Catholic Church. Retrieved on 2020-01-22.