Ahwai language

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Ahwai
indùn, hanyeŋ, ìʃákárá
Spoken in: — 
Region:
Total speakers: 15,000
Language family: Nnijer–Kongo
 Atlantic–Congo
  Benue–Congo
   Plateau
    Ahwai
Language codes
ISO 639-1: none
ISO 639-2:
ISO 639-3: nfd

Àtụ:Infobox ethnonym

Àtụ:Infobox ethnonym Àtụ:Infobox ethnonym Ahwai, nke a na-akpọkwa asụsụ ndị Ndunic (nke bụbu Nandu-Tari), bụ ụyọkọ asụsụ Plateau nke a na'ebe ndịda ọdịda anyanwụ nke Fadan Karshi na Sanga LGA, Kaduna State, Nigeria. Ọtụtụ obodo nta dị na ala Ugwu Ahwai na Kaduna Steeti.[1]

Olumba[dezie | dezie ebe o si]

E nwere olumba atọ a na-aghọta ibe ha:

  • Ndun (Nandu), a na-asụ ya na ndịda ọdịda anyanwụ nke Ugwu Ahwai.
  • Nyeng (Ningon), nke a na-asụ n'ebe ugwu ọdịda anyanwụ nke Ugwu Ahwai. Nke mbụ edere na 2003.
  • Shakara (Tari), nke a na-asụ n'ebe ndịda ọwụwa anyanwụ nke Ugwu Ahwai.

Blench (2008) kewara ha dị ka asụsụ Ndunic dị iche iche. Otú ọ dị, n'otu afọ ahụ, Ethnologue jikọtara ha dị ka otu asụsụ.

Ahwai bụ okwu a na-akọwa onwe ya nke a na-eji egosiputa ndị na-asụ asụsụ Ndunic atọ ahụ.

Ndun[dezie | dezie ebe o si]

A makwaara Ndun site na aha Hausa Nandu. Obodo nta Ndun bụ Ànkpòŋ, Anfufalǐm, Ŋ̀bòk, Ànkàrà, Bányìn, na Ungwar Rimi.[2]

N'ime obodo Nince, Kaduna Steeti, ndị Nadeji (Nince) niile akwagala Ndun. Asụsụ Nadej ka na-enweghị akwụkwọ.[3]

Nyeng[dezie | dezie ebe o si]

Ihe dị ka mmadụ 2,000 na-asụ Nyeng na Adu na obodo nta ndị ọzọ dị na Kaduna Steeti, Naịjirịa. Ndị Nyeng na-ebibu n'ugwu nke siyal n'afọ. Taa, obodo ha bụ:[4]

Aha Nyeng Aha Hausa
Adu Ningon Kirya
Mgbasa ozi Ungwan Giginya
Pok Kyɔ́ Ungwan Dakaci
Ungwan Rimi Ningon Titi

Roger Blench na Barau Kato chịkọtara ndepụta okwu nke Nyeng na 2003.

Shakara[dezie | dezie ebe o si]

Ebe obibi ndị Shakara bụ Jije Fyal, Nggwakum, Akayi, Apɔhɔt, Telehwe, Kobo, Koba, Nggwa Dauda, Nggwa Mangoro, Nggwa Igyan, Barib, na mbụ Nggwa Yiri (nke a na-ebighị ugbu a).[5]

Aha na ebe[dezie | dezie ebe o si]

N'okpuru ebe a bụ ndepụta nke aha asụsụ Ndunic, ọnụ ọgụgụ mmadụ, na ebe sitere na Blench (2019).[6]

Asụsụ Ìgwè Asụsụ ndị ọzọ Aha onwe onye maka asụsụ Nkọwa okwu) Aha ndị ọzọ (dabere na ebe) Aha ndị ọzọ maka asụsụ Ndị ọkà okwu Ebe ndị a nọ
Ìgwè Ndun-Nyeng-Shakara Ndun-Nyeng-Shakara Ahwai [aha a nabatara n'oge na-adịbeghị anya maka asụsụ atọ ahụ]
Ndun Ndun-Nyeng-Shakara Nandu
Nyeng Ndun-Nyeng-Shakara Ningon
Shakara Ndun-Nyeng-Shakara ìShákárá Ogologo oge a. UShákárá Tari Shakara 3000 (Blench est. 2003) Kaduna Steeti, ahịrị obodo nta 7 km. n'ebe ọdịda anyanwụ nke Mayir n'okporo ụzọ Fadan Karshe-Wamba

Ebe e si nweta ya[dezie | dezie ebe o si]

  1. Roger Blench: Ndunic materials
  2. Blench, Roger M. 2007. The Ndun language of Central Nigeria and its affinities.
  3. Blench, Roger M. 2012. Akpondu, Nigbo, Bəbər and Nisam: moribund or extinct languages of central Nigeria Babur.
  4. Blench, Roger M. 2006. The Nyeng language of Central Nigeria and its affinities.
  5. Blench, Roger. 2014. The Shakara (Tari) language of Central Nigeria and its affinities.
  6. Blench (2019). An Atlas of Nigerian Languages, 4th, Cambridge: Kay Williamson Educational Foundation. 

Njikọ mpụga[dezie | dezie ebe o si]

Àtụ:Platoid languages