Ansar Ud Deen
| Oge/afọ mmalite | 1923  |
|---|---|
| mba/obodo | Naijiria |
Ansar-ud-Deen Society of Nigeria bụ òtù ndị Alakụba guzobere maka ebumnuche nke mmepe agụmakwụkwọ nke ndị Alakụb nakwa dị ka ahụ iji bulie omume ọma na mmepe mmekọrịta nke ndị Alakọba na Lagos.[1] E guzobere ya na afọ 1923 dị ka òtù agụmakwụkwọ na-abụghị nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị, ọ bụ ezie na enwere obi abụọ banyere ọnọdụ ya na-abụghị ndọrọ ndọrọ ọchịchị.[2]
Ndị otu ahụ malitere dị ka nzaghachi maka ọbịbịa nke otu klas nke ndị isi ndị Kraịst a zụrụ azụ n'Ebe Ọdịda Anyanwụ n'isi obodo Lagos nakwa itinye aka n'ịkwalite echiche na mmepe nke ndị na-eme mgbanwe na obodo ndị Alakụba nke Lagos na mgbe e mesịrị na Naịjirịa. Otú ọ dị, otu ahụ gbasiri mbọ ike na Islam na-eme mgbanwe nwere ike ịdị na ihe ọhụrụ na echiche ọdịda anyanwụ n'enweghị iwepụ ụkpụrụ na ụkpụrụ ndị Alakụba. Site na ụlọ alakụba ya gafee mba ahụ, nzukọ ahụ na-eduga n'ịgbasa ozi udo nke Islam site na iji kor'an na Sunnah nke onye amụma ahụ - Ka udo na ebere nke Allah dịrị ya)
Ihe ndị mere n'oge gara aga[dezie | dezie ebe o si]
Ka ọ na-erule mmalite nke narị afọ nke iri abụọ, otu ndị isi obodo nke Ndị Kraịst na-apụta apụtawo na ọ bụ onye a ma ama ma na-appụta dị ka ikike na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na mmekọrịta mmadụ na ibe ya na Lagos. Nke a bụ n'ihi mgbalị nke ndị ozi ala ọzọ na-akwalite agụmakwụkwọ ọdịda anyanwụ, nke dugara n'ịmepụta ọtụtụ ndị gụsịrị akwụkwọ na ngalaba ọkachamara dị iche iche. Ndị isi ọhụrụ ahụ kwalite iji okwu Yoruba mee ihe iji kwalite otu mmekọrịta mmadụ na ibe ya na agbụrụ dị n'otu na Southwestern Nigeria; n'etiti ìgwè ọhụrụ ahụ bụ Samuel Johnson, onye ọsụ ụzọ na-akọ akụkọ ihe mere eme na Naijiria. Ìgwè ahụ pụtara n'oge obodo na obodo ndị dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ Naịjirịa na-ejupụta n'ihi ọdịmma alaeze ukwu nke Great Britain. Ha wee kpebie ịkpụpụta ụzọ iji lekọta ma bulie mmepe mmekọrịta mmadụ na ibe ya na ọdịbendị na steeti Yoruba nke oge a dị ka nzaghachi maka ọdịmma alaeze ukwu nke Great Britain. Otú ọ dị, n'eziokwu, ọtụtụ n'ime ndị isi ọhụrụ ahụ na-arụkọ ọrụ ọnụ na ọrụ Britain iji jikọta obodo Naijiria.
A na-eche na ọrụ na mmetụta na obodo ndị Alakụba nke Lagos nke mmegharị ahụ na-aga n'ihu dị ka ụzọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị na mmekọrịta mmadụ na ibe ya dị mma. N'ụzọ dị otú a, a nabatara echiche nke nnagide n'etiti ndị Alakụba na ndị ọzọ nọ na Lagos, na-akpata ọha mmadụ dị iche iche dị iche iche dịka ndị isi ọhụrụ na-akwalite. Otú ọ dị, mmata banyere esemokwu na-apụta n'etiti ndị isi Ndị Kraịst na gọmentị na-achị ala karịsịa na Lagos na ọrụ agụmakwụkwọ ọdịda anyanwụ rụrụ na mpụta nke ndị isi mere ka ọtụtụ ndị Alakụba chepụta ụzọ isi kụziere obodo ha. A na-ejikọta òtù ndị a na-eme mgbanwe na òtù ndị Yoruba a na-akpọ, Egbe (òtù ndị ọkachamara) ma nwee mmetụta dị iche iche na mmegharị dị iche iche n'ime obodo ndị Alakụba dị ka mmegharị Ahmadiyya na Lagos na ndị ọkà mmụta Arabic na-agagharị agagharị.[3]
Akụkọ ihe mere eme nke Ansar Ud Deen[dezie | dezie ebe o si]
N'afọ 1923, mgbe e guzobere ụlọ ọrụ Ansar Ud Deen, a na-akpọ ya Young Ansar Ud Дин na mbụ ma malite na Lagos, azụmahịa cosmopolitan na etiti osimiri na ndị ahịa mba ọzọ na ndị ahịa obodo na-agbakọta na ngwaahịa azụmahịa. Ọtụtụ ndị otu ndị Alakụba nke Lagos bụ ndị dị mkpa na ndị na-azụ ahịa na Lagos ma kpughere ha na ndị otu azụmahịa mba ụwa na nke alaeze ukwu na echiche ndị na-abụghị azụmahịa ha wetara. Ndị Alakụba malitere na mbụ na obodo ndị na-akwaga mba ọzọ nke agbụrụ Hausa, Nupe na Kanuri yana ikike enyere na afọ 1841, nke nyere ohere ikpe ekpere n'ihu ọha.[4] Otú ọ dị, na 1908, esemokwu pụtara na obodo ndị Alakụba nke Lagos na mmeghachi omume na ọnụego mmiri ọhụrụ nke ndị nchịkwa ọchịchị na-achị. Ihe ka ọtụtụ n'ime obodo ahụ megidere ọnụego ahụ ebe Chief Imam kwadoro mmegharị gọmentị. N'etiti ọtụtụ n'ime ndị na-eto eto nọ n'ọkwá dị elu nke guzobere Ansar Ud Deen bụ ndị otu kwadoro Chief Imam; ụfọdụ bụkwa ndị mmadụ hapụrụ òtù Ahmadiyya na Lagos. Otu ìgwè ọhụrụ nke ndị Alakụba gụrụ akwụkwọ, ndị sitere n'akụkụ ndị kwadoro Chief Imam na Lagos, bụ ndị otu Juvenile Muslim Society. Ha abụọ jikọtara ọnụ n'ịchọta ụzọ iji gbochie ọgba aghara n'ime obodo na, nke dị mkpa, ịkwado ụlọ akwụkwọ ndị Alakụba dịka agụmakwụkwọ ọdịda anyanwụ na Lagos. E nwere usoro nzukọ na Nọvemba na Disemba, na afọ 1924 iji kwurịta okwu banyere okwu ndị a kpọtụrụ aha n'elu na ịmepụta njikọ. Na 21 Disemba, na afọ 1924, e guzobere Young Ansar Ud Deen ma duzie ya site na kọmitii nke ụmụ nwoke iri anọ na abụọ. Ọtụtụ n'ime ndị otu mbụ ya jikọtara ya na Saros na Lagos, na-ebu aha dịka Savage, Carew na Williams. Ndị a ma ama n'òtù ahụ bụ Y.k. Gbajabiamila, Hussein Carew, M.A. Okunnu, Hafiz Abu na Yesufu Tairu.[5]
Ọdịdị mmekọrịta mmadụ na ibe ya[dezie | dezie ebe o si]
Ọdịdị na-achị achị[dezie | dezie ebe o si]
Njikọ ọhụrụ ahụ na kọmitii nke ụmụ nwoke iri anọ na abụọ chepụtara otu ndị isi nke onye isi ala na-eduzi ma bụrụ nke osote onye isi ala kwadoro iji sonye n'ihe omume nchịkwa nke ọha mmadụ, na afọ 1926, e wepụtara iwu iji guzobe iwu omume. N'afọ 1927, a nabatara òtù ahụ dị ka òtù na-abụghị nke gọmentị ma meghee ọnụ ụzọ ya maka ndị niile nọ n'òtù ndị Alakụba ma ndị ikom ma ndị inyom. Otú ọ dị, n'afọ ndị mbụ ya, ọrụ nke otu ahụ gosipụtara myirịta na òtù ndị na-emeziwanye ihe na òtù ndị ozi ala ọzọ dị na Yorubaland. Isiokwu ọha na eze nke mgbasa nke Islam site na ntụgharị nke ọrụ Islam na ịkwalite akwụkwọ na ọgụgụ isi n'etiti ndị otu na n'etiti obodo ndị Alakụba n'ozuzu ya yiri echiche ndị ọkà mmụta nke ọtụtụ egbe (òtù ndị ọkachamara) na mpaghara ahụ.
Òtù ndị ozi ala ọzọ[dezie | dezie ebe o si]
N'afọ 1926, ụlọ ọrụ ahụ malitere otu ụlọ ọrụ ozi nke nwere ndị otu abụọ a ma ama, Mustafa Ekemode (onye mechara bụrụ Chief Imam na onye isi ozi) na MA Okunnu. E nyere ụlọ ọrụ ahụ ọrụ ịhazi ihe omume metụtara okpukpe dị ka ikpe ekpere n'èzí, ememe ụbọchị ndị dị mkpa nke Islam, ememe aha ụmụaka na ọrụ nchịkọta ego. N'ihe banyere ọrụ mmekọrịta ya, dị ka alụmdi na nwunye na emume aha ụmụaka, otu ahụ webatara ụzọ ọgbara ọhụrụ maka ihe omume ahụ.[6]
Ka ọ na-erule afọ 1940, otu ahụ agbasaala n'ime obodo na obodo ndị ọzọ Yoruba na nsogbu na-apụta nke ịhazi mgbasa ahụ bilitere. A kpọrọ Mustafa Ekemode ka ọ bụrụ onye isi ozi ala ọzọ nke ụlọ ọrụ ahụ na-akwụ ụgwọ. Ọ bụ onye mbụ a na-akwụ ụgwọ n'òtù ahụ. Na mbido afọ 1940, otu ahụ ji nwayọọ nwayọọ pụọ na nzukọ na ekpere na Lagos Central Mosque, wee malite ekpere Fraịdee nke ya n'akụkụ ụlọ akwụkwọ nke ya. Otú ọ dị, na afọ 1954, ìgwè ahụ jikọtara onwe ya na ọtụtụ kọmitii nke Central Mosque na mkparịta ụka banyere ụfọdụ ụbọchị ndị dị mkpa nke kalenda Islam. Ka ọ na-erule mgbe ahụ, otu ahụ apụtawo dị ka ikike okpukpe nwere onwe ya kpamkpam n'ime Lagos na obodo ndị Alakụba. N'afọ 1955, Ekemode sonyeere ụlọ ọrụ mgbasa ozi nke Naịjirịa, ma tinye aka na mmepụta na igosi mmemme redio mgbe ọ na-ekwu okwu na redio n'ụdị pụrụ iche na recitations koranic. Ọtụtụ ndị Yoruba nwere mmasị n'ụdị ahụ n'oge ahụ.
Ọrụ ụmụ nwanyị[dezie | dezie ebe o si]
N'afọ ndị mbụ ya, ụmụ nwanyị rụrụ ọrụ dị mkpa na ego nke ụlọ ọrụ ahụ na onyinye ha ka njikọ ahụ kwuru na akwụkwọ akụkọ mbụ ya bipụtara na afọ 1924.[7] Ndị Ansar Ud Deen na-ewebata iwu nnwere onwe banyere ọrụ ụmụ nwanyị na obodo ma jụ nnọpụiche nke ụmụ nwanyị. Ọ bụ ezie na, ndị inyom kachasị arụsi ọrụ ike bụ ndị nwunye ndị isi nke ọha mmadụ ahụ, ngalaba ụmụ nwanyị ahụ dọtara ụmụ nwanyị bara ọgaranya na-enye ego, ụfọdụ n'ime ha wuru ụlọ alakụba na ụlọ akwụkwọ maka ọha mmadụ ahụ.
Ọrụ agụmakwụkwọ[dezie | dezie ebe o si]
Ndị otu ahụ, ndị isi ebumnache ha bụ ịkwalite nchụso ọgụgụ isi nke ụmụaka nke ndị nne na nna Alakụba, meghere ụlọ akwụkwọ praịmarị mbụ ya na Alakoro na afọ 1931. E guzobere ụlọ ọrụ agụmakwụkwọ na afọ 1933-1934 iji chịkwa mmemme agụmakwụkwọ nke ọha mmadụ na iji jikwaa ụlọ akwụkwọ ọhụrụ ahụ. N'afọ ndị afọ 1930, ụlọ akwụkwọ praịmarị riri ọtụtụ n'ime ego ụlọ ọrụ ahụ mana nke a egbochighị mgbasawanye ọzọ. N'afọ 1942, a malitere atụmatụ agụmakwụkwọ afọ iri nke kpebiri iguzobe ụlọ akwụkwọ praịmarị ndị ọzọ, ụlọ akwụkwọ sekọndrị maka ụmụ nwoke na ụmụ nwanyị na ụlọ akwụkwọ ọzụzụ ndị nkuzi. Ụlọ akwụkwọ ndị ahụ ga-emesi nkuzi nke ihe ndị dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ ike, ọ bụ ezie na nkuzi Arabic nwekwara mmetụta n'ebe ha nọ, dịka onye nkuzi ọsụ ụzọ a ma ama bụ Arab na asụsụ Arabic bụ isiokwu dị mkpa. Ụlọ akwụkwọ ọzụzụ ndị nkuzi meghere na afọ 1946, na ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke ndị nkuzi Ndị Kraịst na ụmụ akwụkwọ Alakụba si n'obodo na obodo ndị ọzọ Yoruba. Ka ọ na-erule n'oge a, ọha mmadụ amalitela ịgbasa n'obodo ndị ọzọ Yoruba site na mgbalị nke ya na imekọ ihe ọnụ na ndị otu ndị Alakụba dị n'ógbè ahụ, ọtụtụ n'ime ha ahụla ịdị irè nke ọrụ Ansar Ud Deen ma chọọ aka mmụta n'ịchịkwa ụlọ akwụkwọ na mpaghara ha. Ka ọ na-erule n'afọ 1955, ụlọ akwụkwọ ahụ na-ahazi ihe gbasara agụmakwụkwọ nke ụlọ akwụkwọ praịmarị iri asatọ na mba ahụ. Ihe ịga nke ọma kachasị mkpa nke Society bụ imekọ ihe ọnụ ya na Gọmentị Ọdịda Anyanwụ nke Naịjirịa na-eme atụmatụ agụmakwụkwọ praịmarị zuru ụwa ọnụ na afo 1955. Atụmatụ gọọmentị ahụ chepụtara iwu ụlọ akwụkwọ ka ndị ọrụ afọ ofufo na-arụ ọrụ, ma webata Ansar Ud deen iji mee ihe ka ọtụtụ n'ime nkwenye agụmakwụkwọ enyere ndị Muslim Volunteer Agencies.
N'afọ ndị afọ 1960, ndị otu ahụ sonyere n'ịmepụta ụlọ akwụkwọ sekọndrị na Grammar nke oge a, dịka nyocha nyocha si kwuo, na afọ 1964, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ 30% nke ndị Alakụba Yoruba sonyere na Ansar Ud Deen Society na ihe dị ka 43% nke ụmụaka ndị Alakụga Yoruba gara ụlọ akwụkwọ nke ụlọ ọrụ Islamic Volunteer na-elekọta.
Otú ọ dị, site n'etiti afọ ndị afọ 1970, Gọmentị Federal nke Federal Republic of Nigeria weghaara ụlọ akwụkwọ ndị otu afọ ofufo na-achịkwa, gụnyere ndị Ansar Ud Deen na-achị.
Mmetụta n'ala Yoruba[dezie | dezie ebe o si]
Ihe ịga nke ọma nke mmemme agụmakwụkwọ nke ụlọ ọrụ ahụ na nkwado ya maka mgbanwe Islam na Naịjirịa dọtara uche ọtụtụ ndị isi Yoruba na ndị otu obodo. Egbes, ma ọ bụ òtù ndị a haziri ahazi, nke ndị Alakụba n'obodo ole na ole dị ka Ofa sooro ọha mmadụ rụọ ọrụ n'ịmepụta ụlọ akwụkwọ praịmarị. A na-amalite ọrụ ndị a n'ihi ihe ọmụma nke ndị otu banyere ọrụ nke ọha mmadụ na Lagos ma mee ka ọrụ ọha mmadụ mara ndị ọrụ ndị ọzọ. Na Ibadan, ọha mmadụ toro site na mgbalị nke Baale Alesinloye, onye webatara ma weta ọha mmadụ na Ibadan. Na mbụ, ndị otu ahụ chere mmegide siri ike site n'aka ndị isi ụlọ alakụba Ibadan Central ihu, mana site na nguzobe ụlọ akwụkwọ na afọ p1951, nnabata nke ndị otu ahụ toro. Ka ọ na-erule mgbe ahụ, ọ nwere onye otu ama ama na Humani Alaga, onye isi ahịa nwanyị a ma ama.[8] Ọtụtụ njikọ, dị ka Young Nawair Ud Deen nke sitere na obodo ndị Alakụba na Abeokuta, mechara soro ụkpụrụ nke Ansar Ud Deen na iwu ya nke mgbasawanye agụmakwụkwọ.
Ihe odide[dezie | dezie ebe o si]
- ↑ Stefan Reichmuth. 'New Trends in Islamic Education in Nigeria: A Preliminary Account', Die Welt des Islams, New Ser., Bd. 29, Nr. 1/4, 1989. p 42.
- ↑ Reichmuth, Education and Growth p 374.
- ↑ Reichmuth, Education and Growth p 366-367.
- ↑ Reichmuth, Education and Growth, p 368
- ↑ Reichmuth, Education and Growth p 370-375.
- ↑ Reichmuth, Education and Growth p 376.
- ↑ Reichmuth, Education and Growth p 379.
- ↑ Stefan Reichmuth. 'Education and the Growth of Religious Associations among Yoruba Muslims: The Ansar-Ud-Deen Society of Nigeria', Journal of Religion in Africa > Vol. 26, Fasc. 4 (Nov., 1996), pp. 365-405.