Asụsụ Oropom
Oropom (Oworopom, Oyoropom, Oropoi) bụ Asụsụ Afrịka, ikekwe ụgha na, ọ bụrụ na ọ bụ eziokwu, ọ fọrọ nke nta ka ọ bụrụ na a kwụsịrị. A na-ekwu na Ndị Oropom na-asụ asụsụ ahụ n'ebe ugwu ọwụwa anyanwụ Uganda na n'ebe ndịda ọdịda anyanwụ Kenya n'etiti Osimiri Turkwel, Ugwu Chemorongit, na Ugwu Elgon.
Akụkọ banyere nyocha[dezie | dezie ebe o si]
Enwere naanị otu isiokwu nwere nyocha ọ bụla gbasara asụsụ ahụ, Wilson (1970), nke naanị isiokwu ole na ole ndị ọzọ na-atụle. Isiokwu John G. Wilson nyere naanị ndepụta okwu dị mkpirikpi, e dekwara ya n'oge asụsụ ahụ, ma ọ bụrụ na ọ dị, fọrọ nke nta ka ọ kwụsị. Isiokwu ahụ dabeere n'ụzọ bụ isi na ncheta nke ụmụ nwanyị abụọ meworo agadi, otu "nwa nke otu n'ime ezinụlọ Oropom fọdụrụnụ nke fọdụrụ mgbe nkewa nke Oropom ebe a (Matheniko county) " onye "chetara okwu ole na ole nke asụsụ ahụ", onye nke ọzọ bụ agadi nwanyị a na-akpọ Akol "nke sitere na ndị mkpọrọ Karimojong weghaara na Turkwel" onye "nwere ọtụtụ okwu Oropom". N'okpuru ọnọdụ ahụ, ọ bụ naanị nkọwa zuru oke nke Oropom ka a ga-achọpụta.
Na ndabere a, Wilson kwubiri na ọ ga-enwerịrị ma ọ dịkarịa ala asụsụ abụọ: otu a na-asụ gburugburu mpaghara Turkwel, nke nwere ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke okwu Luo, na ụfọdụ okwu Bantu, na otu a na'asụ gburugburu obodo Matheniko na okwu Luo ole na ole. Ha abụọ nwere okwu mgbazinye Kalenjin. [citation needed]
Nchịkọta[dezie | dezie ebe o si]
Wilson kwuru na ọ bụ Ndị Khoisan, nke yiri ka ọ dabere naanị n'ọdịdị anụ ahụ ya; mana njirimara a abụghị ihe a pụrụ ịdabere na ya; Harold C. Fleming kọwara ya dị ka "atụ aro nzuzu". Elderkin (1983) na-ekwu na "Ihe ndekọ Oropom nke Wilson (1970) na-egosi ihe ụfọdụ yiri Kuliak, ụfọdụ n'ime ha nwere ike ịbụ site na Nilotic, nke o yiri ka ọ nwere ihe yiri ya (F. Rottland, nkwurịta okwu onwe onye)... E nwere ọtụtụ ihe yiri ya na Hadza na naanị ọnụ ọgụgụ dị nta na Sandawe. " Ọ hotara okwu 8 nwere ike ịdị ka Oropom na Hadza, na 4 n'etiti Oropom. Harold Fleming kwukwara na "nnyocha mbụ na-egosi ụfọdụ ihe jIk ọnụ" n'etiti Oropom na Asụsụ Kuliak, ma eleghị anya otu ihe ncheta Nilo-Sahara nke a hụrụ na Northern Uganda n'etiti agbụrụ ndị dị ka Ik. Otú ọ dị, n'enweghị ọrụ ọzọ, Oropom ka bụ Asụsụ a na-amaghị aha ya. [citation needed]
Obi abụọ[dezie | dezie ebe o si]
[1]Bernd Heine, onye nyochara mpaghara ahụ n'ihe na-erughị afọ iri mgbe Wilson nwụsịrị ma ọ nweghị ihe ọ bụla hụrụ asụsụ ahụ, gosipụtara obi abụọ na ọ dị ma ọlị. [1] Lionel Bender na Roger Blench ekwuola na e mepụtara asụsụ ahụ dị ka ihe ọchị. [1] (2004) depụtara ọtụtụ ihe mere ndị Wilson ji mepụta asụsụ ahụ, ma kwuo na ọbụna n'isiokwu ya, Wilson kwuru na ọ ga-emeso "ndị aghụghọ" ozugbo okwu pụtara na ọ na-achọ onye ọ bụla maara asụsụ ahụ.
Ndepụta okwu[dezie | dezie ebe o si]
Ndepụta okwu a, nke e si na ihe mgbakwunye nke Wilson (1970), dabere na ncheta Akol (ya mere Wilson weere ya dị ka nke "asụsụ Turkwell"). Ọ na-ekwu na ọ chịkọtara okwu sitere na olumba ọzọ, mana o doro anya na o bipụtaghị ha. Ndepụta ahụ nwere ihe na-erughị otu narị okwu, nke nwere ike ịbụ okwu niile a ga-ama banyere asụsụ ahụ.
Akwụkwọ[dezie | dezie ebe o si]
- J. G. Wilson "Nchọpụta mbido banyere ndị Oropom nke Karamoja, Ọnọdụ Agbụrụ ha, Ọdịbendị, na Mmekọrịta a na-eche na ha na ndị nke Oge Nkume Ọgwụ". The Uganda Journal, 34, 2, 1970. peeji nke 125-145.
- Elderkin, E. D. (1983) 'Ndị Tanzania na ndị Uganda nọpụrụ iche'. Na ọmụmụ Nilotic: usoro nke nnọkọ mba ụwa na asụsụ na akụkọ ihe mere eme nke ndị Nilotic, Cologne, Jenụwarị 4-6, 1982 mpịakọta. 2 / Rainer Vossen, Marianne Bechhaus-Gerst (ed [nkọwa dị mkpa]), mpịakọta. 2, peeji nke 499-521.
- Harold C. Fleming (1983) 'Kuliak External Relations: Nzọụkwụ Mbụ'. Na ọmụmụ Nilotic: usoro nke nnọkọ mba ụwa na asụsụ na akụkọ ihe mere eme nke ndị Nilotic, Cologne, Jenụwarị 4-6, 1982 mpịakọta. 2 / Rainer Vossen, Marianne Bechhaus-Gerst (ed [nkọwa dị mkpa]), mpịakọta. 2, peeji nke 429.
- [Ihe e dere n'ala ala peeji] "Ndị African pygmies bụ akụkọ ifo nke ethnographic?" Ndị na-achụ nta na ndị na-achịkọta ihe n'etiti Afrịka n'echiche dị iche iche: ihe ịma aka na-adịghị ahụkebe, peeji nke 41-60. Nke Karen Biesbrouck, Stefan Elders & Gerda Rossel dezigharịrị. Research School of Asian, African and Amerindian Studies (CNWS), State University ofLeiden Leiden
- [Ihe e dere n'ala ala peeji] "Nke a na-eme n'oge na-adịbeghị anya na African Language Classification" The Archaeology of Africa: Food, Metals and Towns ( ), nke Thurstan Shaw dezigharịrị, peeji nke 135.
Edensibia[dezie | dezie ebe o si]
he si n'ihe odide a, na nkọwa otu peeji nke ụtọ asụsụ ya "dị ka ihe na-adọrọ mmasị karịa ka ihe akaebe nke ụdị okwu dị ugbu a", ebe ọ bụ na "ọ gaghị ekwe omume ịlele izi ezi ya" n'ihi enweghị ihe atụ ndị ọzọ.[2]: 75-77 Ọ na-ewere asụsụ nke ederede a dị ka ụdị Nepali, mana o nwere ihe ụfọdụ yiri Kumaoni a na-asụ n'ebe ọdịda anyanwụ na India.: 18, 75
- ↑ 1.0 1.1 1.2 2004, Mostafa Lameen Souag, Oropom Etymological Lexicon: Exploring an extinct, unclassified Ugandan language
- ↑ Àtụ:Cite LSI
Njikọ mpụga[dezie | dezie ebe o si]