Ibrahim Dasuki

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Ibrahim Dasuki
Mmádu
ụdịekerenwoke Dezie
mba o sịNaijiria Dezie
aha n'asụsụ obodoIbrahim Dasuki Dezie
Aha enyereIbrahim Dezie
Ụbọchị ọmụmụ ya31 Disemba 1923 Dezie
Ebe ọmụmụNaijiria Dezie
Ụbọchị ọnwụ ya14 Novemba 2016 Dezie
Ebe ọ nwụrụNaijiria Dezie
Ọrụ ọ na-arụonye ọchụnta ego Dezie
Ọkwá o jiSultan of Sokoto Dezie
ebe agụmakwụkwọBarewa College Dezie
okpukpere chi/echiche ụwaOkpukpere Alakụba Dezie

Àtụ:Infobox royalty Ibrahim Dasuki (31 Disemba 1923 - 14 Nọvemba 2016) bụ Sultan nke iri na asatọ nke Sokoto, onye a chụpụrụ na 1996 n'oge ọchịchị ndị agha nke Sani Abacha.[1] Tupu ọ bụrụ Sultan, o nwere aha ọdịnala nke Baraden Sokoto. Dasuki bụ Sultan mbụ sitere n'usoro Buhari nke ụlọ Dan Fodio.[2] Ọ bụ ezigbo enyi Ahmadu Bello, enyi Abubakar Gumi[3] ma nwee mmetụta na ntọala Jama'atu Nasril Islam.

Mbido ndụ na ọrụ gọọmentị[dezie | dezie ebe o si]

A mụrụ Dasuki na Dogon Daji, Sokoto. Ọ bụ nwa Haliru Ibn Barau onye nwere utu aha Sarkin Yamma na onye bụ onye isi distrikti nke Dogon Daji. Ọ malitere agụmakwụkwọ kor'an na 1928. N'afọ 1931, ọ gara Dogondaji Elementary School tupu ọ gaa Sokoto Middle School n'afọ 1935. Ọ gụsịrị akwụkwọ sekọndrị ya na Barewa College na nkwado sitere na Sokoto Native Authority. Mgbe ọ gụsịrị akwụkwọ sekọndrị na 1943, ọ rụrụ ọrụ dị ka odeakwụkwọ n'ọfịs akụ nke Sokoto Native Authority dịka ọ bụ omenala na Northern Nigeria maka ndị na-anata onyinye ka ha rụọ ọrụ maka ndị na - ndị na-akwado ha, ndị Native Authorities. Otú ọ dị, n'afọ 1945, ọ malitere ọrụ na Gaskiya Corporation, ụlọ obibi akwụkwọ nke na-ebipụta akwụkwọ akụkọ Hausa kwa ụbọchị, Gaskiya Ta Fi Kwabo. N'afọ 1953, mgbe Ahmadu Bello kpọrọ ụmụ amaala Northern Nigeria ka ha were ọrụ na ọrụ gọọmentị mpaghara, ọ sonyeere ọrụ ahụ dị ka onye isi ọrụ. Otu afọ mgbe e mesịrị, ọ ghọrọ odeakwụkwọ onwe onye nke Ahmadu Bello.[4] N'afọ 1957, ọ mejupụtara ọkwa osote odeakwụkwọ nke kansụl mpaghara ma otu afọ ka e mesịrị, e zigara ya Jeddah dị ka onye ọrụ njem ala nsọ nke Naijiria. N'agbata afọ 1960 na 1961, ọ rụrụ ọrụ n'ụlọ ọrụ nnọchiteanya Naijiria na Khartoum, Sudan ma mesịa bụrụ onye Ahmadu Bello weghachiri Naijiria ka ọ rụọ ọrụ dị ka onye bi na Jos, mgbe e mesịrị, ọ ghọrọ odeakwụkwọ na-adịgide adịgide na Ministry of Local Government. Dasuki mechara gbanwee gaa na Ministry of Commerce na 1965 dị ka odeakwụkwọ ya na-adịgide adịgide.

Ọrụ ya mgbe e mesịrị[dezie | dezie ebe o si]

Ọrụ azụmahịa[dezie | dezie ebe o si]

Site na 1965 ruo mgbe e chiri ya eze, Dasuki lekwasịrị anya n'ụzọ dị ukwuu n'ọrụ azụmahịa ya. N'afọ 1966, ọ bụ onye isi oche nke Northern Nigeria Produce Marketing Board, otu otu na-ahụ maka ire ahịa na mbupụ nke groundnut na nkesa nke mkpụrụ na kemịkal. Site na 1967 ruo 1977, ọ bụ onye nduzi ma mesịa bụrụ onyeisi oche nke Nigerian Railway Corporation. Site na 1979 ruo 1989, ọ bụ onye nchoputa na onye isi oche nke alaka Naijiria nke BCCI. Ọ bụkwa onye mmekọ Nessim Gaon na APROFIM, ụlọ ọrụ ahụ na-etinye aka na itinye ego na akụrụngwa, mmepụta ngwaahịa, ịzụta na mbupụ.[5]

Ọrụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị[dezie | dezie ebe o si]

N'afọ 1984, a họpụtara ya ka ọ bụrụ onyeisi oche afọ iri na ise nke Kọmitii maka Nnyocha nke Nchịkwa Obodo na Naịjirịa. E nyere gọọmentị ọrụ iji tụọ aro echiche banyere otu esi egbochi atụmatụ nke gọọmentị steeti na ihe omume gọọmentị ime obodo na otu gọọmentị mpaghara nwere ike isi kwalite mmepe ime obodo. Otu n'ime aro ndị isi nke kọmitii ahụ bụ nguzobe kọmitii gọọmentị ime obodo. Agbanyeghị, gọọmentị jụrụ echiche ahụ.[6] Dasuki bụkwa onye nwere mmetụta na 1988 Constituent Assembly, ọ bụ onye a họpụtara na nzukọ ahụ ma hụ ya dị ka ebe nnọkọ maka isi ugwu.[7] O nyere mkpali maka njikọ na-enweghị isi a maara dị ka otu nkwekọrịta / otu onye ndọrọ ndọrọ ọchịchị na Nzukọ Iwu mana mgbe Shehu Musa Yar'Adua onye nkwado nwere mmetụta si n'òtù ahụ pụta, ike gwụrụ otu ahụ.

Sultan[dezie | dezie ebe o si]

Mgbe ọnwụ Abubakar Siddique, Sultan nke iri na asaa nke Sokoto na 1 Nọvemba 1988, Dasuki so n'ime ndị isi na-azọ ịghọ Sultan ọhụrụ. Ụfọdụ n'ime ndị na-emegide ya gụnyere Shehu Malami na onye ga-abụ Sultan, Muhammadu Maccido. Maccido bụ nwa Abubakar Siddique Otú ọ dị, Dasuki nọ nso na nchịkwa nke General Ibrahim Babangida na nhọrọ nke ndị eze Sokoto Na 6 Disemba 1988, a mara ọkwa ya dị ka Sultan ọhụrụ nke mere ka ụfọdụ ndị na Sokoto nwee nkụda mmụọ.[8] Nkwupụta ahụ dugara n'ọgba aghara ụbọchị ise nke mmadụ iri nwụrụ na ya.[9] A na-ewere ya dị ka onye nke oge a megide ọchịchọ nke ụfọdụ ndị chọrọ onye na-akwado ọdịnala, Maccido.[10] Dị ka Sultan, Dasuki gbalịrị ime ka ndị obodo Sokoto hụ onwe ya n'anya. O wuru ụlọ akwụkwọ Quaranic iri na 1990 ma guzobe klas agụmakwụkwọ ndị okenye. Ọ bụkwa onye isi nke iwu ụlọ alakụba Abuja National na ndị ọzọ. Dasuki gbakwara mbọ ijikọ ndị Alakụba site na ịhazigharị Jama'atu Nasril Islam na Kansụl Kasị Elu nke Naịjirịa maka Ihe Ndị Alakụba (NSCIA). O nyere nkwado maka nhọpụta Lateef Adegbite, onye ghọrọ odeakwụkwọ ukwu Yoruba mbụ nke NSCIA.

N'afọ 1996, a kpọrọ Dasuki n'ọfịs onye nchịkwa ndị agha nke Sokoto, Yakubu Muazu ma gwa ya na a chụpụrụ ya dị ka Sultan. E bugara ya Yola wee kpọga ya Jalingo ebe a chụgara ya. Muazu nyere ụfọdụ ihe kpatara nchụpụ ahụ dịka Dasuki bụ onye ọgbara ọhụrụ na onye nweere onwe ya, na-eleghara ntụziaka gọọmentị anya ma na-agagharị na mpụga ngalaba ya na-enweghị nkwenye ma ọ bụ ọkwa gọọmentị.[11] Otú ọ dị, ụfọdụ kwenyere na e wepụrụ ya n'ihi nsogbu onwe onye dị n'etiti ya na General Sani Abacha. Di nwa Dasuki, Aliyu Dasuki bụ nwa klas Sani Abacha nakwa onye mmekọ azụmahịa ya. Aliyu nwụrụ na 1992 ma Ibrahim Dasuki na-ahụ maka ihe onwunwe ya dịka iwu ndị Alakụba rịọrọ Abacha ka ọ nye ihe akaebe mgbe ọ nwụsịrị maka ịkwụ ụgwọ ọ bụla. Abacha enweghị ahụ iru ala na nke a ma mesịa bụrụ onye iro siri ike megide Dasuki.

Ọ nwụrụ na Mọnde 14 Nọvemba 2016 na Ụlọ Ọgwụ Turkey dị na Abuja mgbe ọ rịasịrị ọrịa ogologo oge. Ndị nwunye ya na ụmụ ya a ma ama n'etiti ha bụ Col. Sambo Dasuki bụbu onye ndụmọdụ nchekwa mba (NSA) nye onye isi ala Jonathan.[12][13]

Ihe odide[dezie | dezie ebe o si]

  1. "Deposition, banishment of Sultan Dasuki", National Mirror, 6 January 2013. Retrieved on 8 August 2015.
  2. Details - The Nation Archive. www.thenationonlineng.net. Archived from the original on 2016-03-04. Retrieved on 2016-07-28.
  3. Loimeier (1997). Islamic Reform and Political Change in Northern Nigeria. Indiana University Press. ISBN 9780810113466. Retrieved on 2015-08-08. 
  4. Loimeier p139
  5. William Reno. Old Brigades, Money Bags, New Breeds, and the Ironies of Reform in Nigeria. Canadian Journal of African Studies Vol. 27, No. 1 (1993), pp. 66-87
  6. Larry Diamond, Anthony Kirk-Greene, Oyeleye Oyediran. Transition without End: Nigerian Politics and Civil Society under Babangida. Lynne Rienner. p 198
  7. Larry Diamond, Anthony Kirk-Greene, Oyeleye Oyediran, 1997, p. 172
  8. Lomeier p315
  9. "Profile : The Sultan of Sokoto Bridges Two Worlds in Nigeria", Los Angeles Times, 14 May 1991. Retrieved on 8 August 2015.
  10. Kenneth Noble. A Sultan With His Feet Planted in Two Worlds. The New York Times, 11 March 1989
  11. National Mirror
  12. The Jokolo interview: Abacha deposed Dasuki over Swiss money - OnlineNigeria.com. nm.onlinenigeria.com. Archived from the original on 20 November 2016. Retrieved on 2016-07-28.
  13. Maier (29 April 2009). This House Has Fallen: Nigeria in Crisis. Basic Books. ISBN 9780786730612. Retrieved on 2015-08-08.