Igwe nke alaeze Nnewi

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Igwe nke alaeze Nnewi
ruler
obere ụdị nkemonarch Dezie

Ọchịchị Nnewi bụ ihe nketa ọdịnala nke ocheeze dabere na nna na ihe nketa nwa.[1] Na Nnewi, a na-akpọ eze ọdịnala Igwe. A na-amụ Igwe ma ọ bụghị nke a na-eme ma ọ bụ họpụta, na ntọala nke ihe nketa bụ ikike ọdịnala na ihe ùgwù primogeniture. Ọnọdụ ahụ abụghị nke a na-ebufe ma ọ bụ nke a na'ikwu okwu.

E nweela ndị eze 20 nke Alaeze Nnewi (lee Ndepụta nke Ndị Eze nke Nnewi). E guzobere alaeze Nnewi n'ihe dị ka 1498 na ebe obibi mbụ nke Mmaku, nna nna Nnewi.[1] Onye eze na-achị ugbu a bụ Igwe Orizu nke Atọ bụ onye eze nke iri abụọ n'agbụrụ Nnofo Royal.[2]

Igwe nke Nnewi[dezie | dezie ebe o si]

"igwe" bụ eze, n'ụzọ bụ isi, nke a bụ utu aha a na-eji eme ihe mgbe niile n'ebe ugwu niile na-asụ asụsụ Igbo.[3] A na-ejikọta okwu ahụ na chi eluigwe, na-ezo aka na ọnọdụ dị elu nke eze - yana ido ya nsọ / itinye ya dị ka chi n'ụwa.[1] Igwe nke Nnewi ga-abụ eze nke mmụọ nke Nnewi; chi pụtara mmụọ ma ọ bụ ike ndụ. Okpukpe bụ isi nke ọtụtụ obodo Igbo ndị dị n'ebe ugwu bụ nke Ana / Ani (chi nwanyị ala), a na-ewerekwa chi dị ka mmụọ nke mmadụ. Otú ọ dị, okwu chi bụ akụkụ nke otu n'ime chi ndị isi nke ugwu, Chineke - ike okike buru ibu nke a na-ejikọkarị na Ani. (A na-ekwu mgbe ụfọdụ na Ani lụrụ Igwe - ụwa na mbara igwe. A na-ekwukwa banyere alụmdi na nwunye chi a n'ọtụtụ usoro ndị eze Igbo nke ugwu.)

Ndị Igbo na-asụ Bekee na-ejikarị utu aha nke ndị eze Bekee ("His Royal Highness") na-ezo aka na ndị ọchịchị ha. Ihe bụ isi a ga-echeta bụ na ndị eze na-ekere òkè na chi dị iche iche n'ógbè a ma bụrụ ndị na-eme ememe dị mkpa; Igwe ọ bụla bụkwa onyeisi ofufe nke eze - a na-akpọkwa ndị nna nna ya maka obodo ahụ dum. Otú ọ dị, ọtụtụ ndị eze Igbo nke ugwu abụghị ihe nketa n'echiche dị mfe. E nwere agbụrụ ndị eze nke ndị ikom ruru eru ịbụ ndị eze, mgbe ahụ e nwere agbụrụ na-eme eze, ndị okenye ha nwere ọrụ "ịchọpụta" eze ọhụrụ n'oge interregnum. Nke a bụ usoro nke bụ akụkụ-ịgba afa - na Ofos nwere ike itinye aka - na akụkụ siri ike nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị ụmụ amaala (30 Nov 2002).[4]

Mana na Nnewi, ọchịchị bụ ọchịchị ọdịnala na nke nketa nwere usoro tetrarchy ebe ụzọ anọ n'ụzọ anọ nke Nnewi nwere Obi nke nwere ikike onwe ya na nkeji iri na ise ya naanị.[1] Mana Igwe bụ Isi obi (isi Obis) ya mere Igwe, nke a na-asụgharị n'ụzọ nkịtị dị ka onye dị elu ma ọ bụ onye dị elu dịka ọ bụ onye nwe Ofo, ihe nnọchianya okpukpe na ndọrọ ndọrọ ọchịchị. A mụrụ ya ma ọ bụghị nke a họpụtara ma ọ bụ họpụta ya, usoro ihe nketa bụ ikike na ihe ùgwù ọdịnala. Ọ bụkwa Obi. Obi bụ utu aha ndị isi na-achị achị nwere; ọ bụ ihe yiri onye isi n'etiti ndị isi.

Igwe nke Nnewi ugbu a[dezie | dezie ebe o si]

Ruo ugbu a, ụlọ na-achị Otolo nke bụkwa nke Nnewi dum dị n'ezinụlọ Nnofo na Otolo, Nnewi.[1] N'ime ụzọ atọ n'ụzọ anọ nke Nnewi, a na-enwekwa mmetụta ya ọ bụ ezie na e nwere Obi na Uruagu, Umudim na Nnewichi.[5] Onye nọ ugbu a Kenneth Onyeneke Orizu nọchiri nna ya dị ka Igwe Orizu nke Atọ na 1963 mgbe nna ya Igwe Josiah Orizu nke Abụọ nwụsịrị. Ọ gụrụ akwụkwọ na Hope Waddell College, Calabar. Tupu e chie ya eze, Kenneth rụrụ ọrụ dị ka onye nnọchi anya akwụkwọ akụkọ Eastern Nigerian Outlook Group, na mpaghara Eastern Region nke Nigeria. Ọ bụkwa onye ọchụnta ego nwere ihe ịga nke ọma na Kano.

Nke ọ bụla n'ime aka anọ ahụ nwere isi ọdịnala a na-akpọ Obi. Ebe ọ bụ na Otolo bụ aka mbụ, Obi nke Otolo bụkwa Igwe nke Nnewi: ọ na-eduga kama ịchị. N'ime ogwe aka anọ ahụ, e nwekwara obodo nta, n'ime obodo nta ahụ, e nwere umunna ma ọ bụ nnukwu ezinụlọ. Ọkwa ọ bụla nwere obi dị ka isi ọdịnala ya. Ọnọdụ nke obi ọ bụla bụ ihe nketa site na primogeniture. Ọ bụrụ na obi anwụọ n'enweghị nwa nwoke, nwanne ya nwoke nke okenye na-anọchi ya. Omenala a adịla kemgbe oge ochie. Ọ dịghị onye na-eme atụmatụ ịghọ obi ma ọ bụ Igwe. Ọ bụrụ na nwa mbụ ahụ nwere ikpe maka ịwụfu ọbara ma ọ bụ ihe ndị ọzọ, ọ gaghị eketa ocheeze nna ya. N'ihi na ocheeze anaghị emeghe maka asọmpi, ọ enyerela aka hụ na udo dị n'obodo ahụ ruo ọtụtụ ọgbọ.

Ọrụ eze[dezie | dezie ebe o si]

Ọrụ onye eze ahụ na-arụ bụ naanị n'akụkụ anọ nke Nnewi, ọ nweghịkwa òkè na ọchịchị nke Anambra State. Onye eze na ndị ezinụlọ eze na-arụ ọrụ dịgasị iche iche, ọrụ na-abụghị nke gọọmentị na ọrụ nnọchiteanya ndị ọzọ n'ime Nnewi, Naijiria na mba ofesi.[3]

Obi anọ nke Nnewi[dezie | dezie ebe o si]

E nwere Obis n'ime agbụrụ anọ mejupụtara Nnewi. Obi kachasị elu na nke kachasị elu bụ Obi nke Otolo, onye bụkwa Igwe nke Nnewi. Chief Nnamdi Obi, Obi Bennett Okafor na Obi George Onyekaba bụ ndị bishọp nke Uruagu, Umudim, na Nnewichi ugbu a, n'otu n'otu. Ndị bishọp atọ a na Igwe Orizu, III dị ka onyeisi oche mejupụtara Igwe-in-Council ma ha na-atụle ihe ime mmụọ, ọdịnala, na obodo, na Nnewi.[1]

Njikọ na ụlọ nsọ Ofo[dezie | dezie ebe o si]

"Ofo" na-ezo aka n'otu ụdị mkpara (yana osisi e ji mee ya) nke ndị okenye na-eburu - ọkachasị ndị ụkọchukwu patrilineage na ụfọdụ masqueraders. Christopher Ejizu, n'akwụkwọ ya bara uru ma bụrụ nke dị omimi, Ofo: Igbo Ritual Symbol (Enugu: Fourth Dimension 1986), gwara anyị na e nwere otu ndị na-eme ihe ọchị na mpaghara Nnewi a na-akpọ Ofo-Anunu-Ebe ma mesịa jikọta otu ndị na omume nke "iziga" mmụọ nke ndị omempụ.[2] Ekwenyere m na enwere ike iketa ya site na nna, nakwa na a na-ejikọkwa ya na ọrụ nke ụfọdụ ndị na-agwọ ọrịa (ndi dibia) na ịgba afa (afa). Nke a bụ ememe dị mgbagwoju anya, ị na-ahụkwa ọtụtụ ọdịiche - dịka ọtụtụ ememe Igbo - site n'obodo ruo n'obodo (30 Nọvemba 2002).

Omenala nke ido onwe ya nsọ nke ọkwa dị elu nke Ofo, ọkachamara na ụlọ ọrụ Ofo, bụ mmega ahụ dị mgbagwoju anya n'ọtụtụ akụkụ nke Igboland. Ihe ndị a na-ejikarị eme ihe na-egosi ọnọdụ nke Ofo. Dịka ọmụmaatụ, maka Ofo-Ataka, ihe nnọchianya nke ọkwa kachasị elu nke aha Ozo na Nnewi, onye na-achọ ga-enye onyinye ehi, ewu, na ọtụtụ ihe ndị ọzọ nye ndị ikwu na-arụ ọrụ dị ka onye nchebe nke otu Ofo ahụ (4 Dec 2002).

N'ikwu okwu banyere ihe Ejizu chọpụtara, prọfesọ FMC kwuru na ọ na-agwa anyị na e nwere ụdị Ofo "nke ọkachamara" na mpaghara Nnewi - ọ bụghị naanị nke onwe. Nke a na-ekwu maka echiche nke ofufe Ofo. Ofo ndị a na-adịchaghị nke onwe ha nwere ike ịbụ ihe dị ize ndụ n'ezie; ọ bụrụ na ejiri ha mee ihe maka ọdịmma nke obodo, ha nwere ike ịchọta ma nye ndị omempụ ntaramahụhụ. Ọ bụrụ na a na-eji ha emezu ebumnuche nke ndị òtù nzuzo, ha nwere ike imerụ ndị gafere ha ahụ - mana ndị na-abụghị ndị omempụ n'echiche ọ bụla dị mfe. Ndị ikom a na-akpọ Ozo bụ ndị okenye dị mkpa na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị siri ike; o doro anya na Nnewi, enwere ike itinye ego na otu n'ime ụlọ ọrụ Ofo ndị a, ma e wezụga inwe ndị ọrụ ha (4 Dec 2002).

Ofo bụ ihe nnọchianya. Ofo bụ ihe nnọchianya dị nsọ nke eziokwu, ikpe ziri ezi, iwu na ikike. Ọ na-arụ ọrụ na emume ịchụ àjà, ekpere, ịṅụ iyi, ikpe ikpe, ịtụle iwu n'ime ezinụlọ ma ọ bụ obodo ma tinye ngọzi ma ọ bụ ọbụbụ ọnụ. Brass Ofo na-abụkarị ihe nnọchianya nke ezinụlọ ma ọ bụ ikike obodo ma ghọọ ihe nketa ezinụlọ a na-asọpụrụ.

Ofo ọla nchara na-eje ozi dị ka ihe nnọchianya nke ike na ikike maka ndị nwere ọfịs na ndị ikom nwere utu aha, ma ọ bụ ihe oyiyi ezinụlọ dị nsọ. Ofo na-anọchite anya ike nke ndị nna nna na eziokwu nke Chuku (Chineke Kasị Elu) nyere. Ofo, na-anọchi anya njikọ dị n'etiti onye nwe ezinụlọ ma ọ bụ ikike na-achị achị na ndị nna nna ha (Nancy Neaher).

Ofo na-egosikwa njikọ ha na-eme n'etiti Chukwu Chineke dị elu na mmadụ, na n'etiti ndị dị ndụ, ndị nwụrụ anwụ, na ndị a ka na-amụbeghị (Njaka). Ofo na-arụ ọrụ n'ekpere, ịchụ àjà ememe, mmekọrịta nke ndị na-akwado mmụọ, iji anwansi eme ihe, ememe aha, ikpebi kalenda nke ihe omume, ịkwado omume ziri ezi, ime ka ọgbụgba ndụ ma ọ bụ ọfịs, ime mkpebi, idozi esemokwu, ịṅụ iyi nke nchịkwa, na iwepụta na itinye iwu n'ọrụ (Christopher Ejizu) (Ọgọst. 1999).

Ndepụta nke ndị eze Igbo Nnewi[dezie | dezie ebe o si]

Kemgbe 1477, edeela Ndepụta nke Igbo Nnewi Monarch na ụbọchị nke ọchịchị ha.[5][6]

Line of succession to the Nnewi Throne Names of Monarch DOB Death Reign
1st Chief Mmaku 1477 1529 1498–1529
2nd Chief Ikenga 1503 1577 1529–1577
3rd Chief Nnewi 1530 1607 1577–1607
4th Chief Okpala (Umunnealam) 1560 1629 1607–1608
5th Chief Digbo 1563 1635 1608–1631
6th Chief Otolo 1581 1639 1631–1639
7th Chief Enem 1598 1675 1639–1651
8th Chief Nnofo 1600 1685 1651–1685
9th Chief Udude 1625 1710 1685–1710
10th Eze Agha (Onuo Ora) 1650 1745 1710–1745
11th Eze Agha Jnr 1685 1763 1745–1747
12th Eze Nnwa 1701 1791 1747–1791
13th Eze Oguine 1740 1831 1791–1831
14th Eze Chukwu 1769 1840 1831–1840
15th Eze Ukwu 1799 1862 1840–1862
16th Igwe Okafo 1830 1891 1862–1891
17th Eze ifekaibeya Igwe Iwuchukwu 1855 1904 1891–1904
18th Eze Ugbonyamba, Igwe Orizu I 1881 1924 1904–1924
19th Chief Josiah Nnaji, Igwe Orizu II 1901 1963 1924–1962
20th Chief Kenneth Onyeneke, Igwe Orizu III 1925 living 1963–

Ihe odide[dezie | dezie ebe o si]

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Nnewi Monarchy. Official Nnewi City Portal. Nnewi City Portal. Archived from the original on 23 June 2021. Retrieved on 16 September 2015. Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name ":1" defined multiple times with different content
  2. 2.0 2.1 Alutu (1980). Nnewi History (from the Earliest times to 1980/82). Nigeria: Fourth Dimension publishers. ISBN 9789781562556.  Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name ":2" defined multiple times with different content
  3. 3.0 3.1 Ugochukwu (2000). Isu Factor in Nnewi History. Nigeria: Tabansi Publishers. ISBN 9789782997937.  Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name ":3" defined multiple times with different content
  4. The Igwe of Nnewi-Chi; links to the Ofo shrine in Nkwo-Nnewi; the name of the ruler, rituals practised, and the tradition for selecting a chief [NGA39797.E]. ecoi.net-Zusammenfassung. Immigration and Refugee Board of Canada (10 December 2002). Retrieved on 16 September 2015.
  5. 5.0 5.1 Onwutalobi. Nnewi Monarchy – The Official Nnewi City Portal. www.nnewi.info. Archived from the original on 23 June 2021. Retrieved on 15 September 2015. Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
  6. Dr. John Okonkwo Alutu, Nnewi History (from the Earliest times to 1980/82),Fourth Dimension publishers

Àtụ:Igwe of Nnewi KingdomÀtụ:Nnewi