Ndị Bahumono

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ

 

Ndị Bahumono

Ndị Bahumono (Ehumono, Kohumono) bụ agbụrụ dị na Naijiria nke dị na mpaghara gọmentị Abi nke Steeti Cross River. Ha bụ agbụrụ kachasị ukwuu na mpaghara ahụ.

Ha na-asụ asụsụ Kohumono.[1]

Akụkọ ihe mere eme[dezie | dezie ebe o si]

Ndị Ehumono bi n'akụkụ Osimiri Cross ma amara na ha si Hotumusa kwaga gburugburu mpaghara nkume a na-akpọ Ekpon á Rara, nke ha na-azọrọ na ọ bụ ụlọ ime mmụọ na nke nna nna ha.[2] Agbụrụ ahụ nwere obodo asatọ ya bụ; Ebijakara (Ebriba), Ebom, Ediba, Usumutong, Ani, Igonigoni, Afafanyi, na Abeugo. Ha nwere njikọ chiri anya na ndị Efik, Waawa, Yakurr, Akunakuna, ndị Ekoi na ndị Annang.

Ndị Bahumono n'oge tupu oge ọchịchị ndị Britain amalitela ịnakwere iwu nke ọchịchị Britain. Ha na agbụrụ ndị ọzọ dị n'elu Cross River mebiri njem Cross River nke afọ 1895, 1896 na 1898 nke dugara na ogbugbu nke ọtụtụ ndị ọrụ Britain.[3][4][5] Ha bụbu akụkụ nke Aro Confederacy.

Omenala na ọdịnala[dezie | dezie ebe o si]

Ọdịbendị na ọdịnala Bahumono na obodo ndị gbara ya gburugburu nwere ihe yiri ya. Ndị mmadụ n'otu n'otu na-achọpụta mmalite ha na ndị nna nna ha site na Eshi nke pụtara n'ụzọ nkịtị afọ ma ọ bụ nkwonkwo, a na-ewere ndị si n'otu eshi dị ka ụmụnne nwoke na ụmụnne nwanyị ma ga-achọpụta ebe ha si n'aka otu nna na nne yiri ndị Ananng. Ewezuga Eshi, a na-ekewa obodo nta na Rovone.

A na-ahụkarị omume nke òtù nzuzo Ekpe na ụlọ fattening ebe mmadụ ole na ole na-eme okpukpe Bahumono.

Ememme[dezie | dezie ebe o si]

  • Rathobai
  • Emume ịgba mgba nke Afu
  • Ngagharị Masquerade
  • Oboko
  • Emume Humono a na-eme kwa afọ[6]
  • Ihe ịma aka ịgba ọsọ ụgbọ mmiri ọdịnala
  • Obam

Nri[dezie | dezie ebe o si]

Nri ọdịnala Bahumono yiri nke Efik, Igbo na obodo Cross River ndị ọzọ.Nri ndị bụ isi gụnyere

  • Fufu
  • Okho(Oha) ofe
  • Edikang Ikong
  • Ehkpan

Hụkwa[dezie | dezie ebe o si]

  • Usumutong
  • Ebijakara
  • Ediba

Ihe odide[dezie | dezie ebe o si]

  1. Ekpo, Samuel Etan. (1993). Unwe a Khohumono. [S.E. Ekpo]. ISBN 978-2210-00-5. OCLC 606194101. 
  2. About Abi Local Government (en-US). Cross River Hub. Archived from the original on 2021-09-14. Retrieved on 2021-09-14.
  3. "British massacred in Africa;Cross River expedition defeated by the Ediba tribes", The New York times, 2 February 1898. Retrieved on 1 November 2020.
  4. "British fight in West Africa.; Capt. Fenton killed in an engagement against the Ediba tribes", The New York times, 5 February 1898. Retrieved on 1 November 2020.
  5. (April 1905) "Cross River Natives". African Affairs 4 (XV): 383–385. DOI:10.1093/oxfordjournals.afraf.a093919. ISSN 1468-2621. 
  6. Bright (2019). Anong Bahumono Festival Cross River State. Nigeria galleria.