Ogbidi Okojie

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Ogbidi Okojie
Mmádu
ụdịekerenwoke Dezie
mba o sịNaijiria Dezie
aha ezinụlọ yaOkojie Dezie
Ụbọchị ọmụmụ ya1857 Dezie
Ebe ọmụmụUromi Dezie
Ụbọchị ọnwụ ya3 Febụwarị 1944 Dezie
Ebe ọ nwụrụUromi Dezie
Ọrụ ọ na-arụsovereign Dezie
Usòrò:KingOgbidiOkojie.JPG
Eze Ogbidi Okojie na umu nwanyi ya

[1]Ogbidi Okojie, Onojie (eze) nke Uromi (1857 – 3 February 1944), bụ onye na-achị ndị Esan na nke ugbu a Edo State na Nigeria, ka na-echeta maka mmegide ọ iche Britain.

Akụkọ ndụ[dezie | dezie ebe o si]

Dị ka Uromi lore si kwuo, a njiko ya n'na nke asaa nke ime ime, na-eso 14 n'ahịrị nke onyechite anya ocheeze Uromi.  Dị ka onye Africa, o kweere na oruru o ruuru Chineke inwe ikike zuru ezu.  Nkwenkwe ndị ahụ mkpa mmegide ya dị n' Briten, bụ nke dugara n'agha ya na Calabar na 1900. Na Nigeria, na njedebe nke ያለፈ afụ nke na ndụ, usoro ochie na-ada mbà, na-ekwenye na usoro colonial.  ọhụrụ nke Britain.  Mgbe Royal Niger Company bufere egwu ya na egwu Britain, nke ikpeazụ ma mee ka njikwa ya sie ike, na- ndụ ndị omenala ahụ.  Na 1900, ndị agha Britain wakporo Uromi.  N'adịghị ka Chief Nana Olomu nke Brohimie-Warri, bụ onye ọzore n siri ike nke ndị agha Britain mgbe a wakporo ngalaba ya, na egbe 100, ọtụtụ egbe na ihe ntakiri ndị ohu 5,000 nọ n'aka ya, Okojie I,  onye na- ngwá agha ọgbara ọhụrụ.  mana naanị egbe Dane, ụta na akụ, ewepụtara amụrụ isii, ruo mgbe Iyahanebi, “nwanne ya nke nta” raara ya nye, were ọchịchị ya n’aka ndị Britain.  N'ihi n siri ike ya, na 1900 a ịchụgara ya na Calabar, bụ ebe ọ zutere Oba Ovonramwen, mbubreyo Oba nke Benin, onye British chụpụrụ n'ebe ahụ.

Ọ lana rọrọ nhụsianya ahụ n'ịpụ wee n'enweta ka e chie ya okpueze nke 14 nke Onojie nke Uromi na 1900. Laa azụ na Uromi, ọ dabara n'usoro ndu Briten site na " na-enweghị ìhè ", wee guzobe.  aha ya na Obiaja dị ka Divisional Supreme Judge.  N'agbanyeghị nke ahụ, ọ nabataghị usoro ọhụrụ ahụ n'ụzọ zuru ezu, na-eji nnupụisi na-enupụ isi na-achọpụta ya ma ndị na-egosi Britain.  Ọ isi na-achị ndị ọ na-achị dị ka ndị nna nna ya na-emebu, ruo mgbe a ịchụpụrụ ya ọzọ, na nke ugbu a na Benin, na 1918. Koreanọ ya na Benin mere ka Oba Eweka II, bụ onye na  -achị achị n'oge ahụ, bụ onyedị onye Britain bi na Benin ebubo Okojie n'ebe ahụ.  N'afọ 1924, e sere ya n'Ibadan.  N'afọ 1926, ọ gbapụrụ n'ụzọ dị egwu na Uromi, [1] e jidere ma kpọghachi ya n'Ibadan, ruo mgbe a tọhapụrụ ya na 1931. Site na 1931 ruo mgbe ọ nwụrụ na 1944 ọ na ike ya na Uromi  .  Nwa ya nwoke mbụ Prince Uwagbale Okojie chiri eze Onojie nke Uromi na 1944.

Mgbe ọ dị ndụ, ọ nwere ike dị ukwuu na Esan, Agbor na Benin City .  N'Esan, ọ bụ onye ọka ikpe kacha elu nke akwụkwọ mpụ nke nọdụrụ na-ekpe ikpe igbu ọchụ na Agbede, Esan, Kukuruku (nke a na-akpọ Auchi ugbu a) na Ologhodo (bụ Agbor ).  Ụlọ akwụkwọ ma nkwado ka elu.  O mere okporo uzo si Uromi gawa Ilushi, Agbor na Ehor.  Mgbe ọ nwụrụ, ọ hụrụ onye nketa nke ocheeze na- ike mgbagha, USB dị ebube nke ndụ n'agha na mmezu nke ike ya maka akwụkwọ onwe ọhụrụ maka ndị ojii Africa na Nigeria .  Ihe ndị a mere ka onye nna ntọala Naijiria bụ Chief Anthony Enahoro, otu n'ime ọtụtụ ụmụ ụmụ ya, bido mkpa ndị onwe ya na ndị ọchịchị Ọdịda na 1953, bụ nke mechara mee ka a na-ede Naijiria na 1 October 1960.  Nwa nwa nke obere bụ Peter Enahoro, onye nta ndị Pan-Africa a na- ike na onye edemede nke otu esi abụ onye Naijiria (1966).  Ụmụ ụmụ ndị ọzọ ndị a na-akpọ Kadịnal Anthony Okogie, Kadịnal Esan nke mbụ, Dr. Robert Okojie, ọkà-akpa NASA na UN Amb, Princess Asha Okojie, na ndị ọzọ dabere na US.

Okojie I, Onojie nke Uromi, nwera ihe nri ihi iri isii, ihe ọmụmụ iko iri anọ, na ụmụ na ụmụ ụmụ na- ọnụ ọgụgụ.  Ndi be ya ka na-echeta ya dika Ogbidi nche anwụ Uromi, nwa ocha nke Olokun, Okun onye dibia bekee kachasi ebi wee chịa ndi obodo Uromi, onye nwere ike igbanwe nwa agbogho, odum ma obu agu ma ochicho.  nnukwu ikike nke nwere ike inye iwu ka mmiri zoo na ikuku guzoro

Ọ bụ ebe na ọ nwụrụ ọtụtụ awụ gara aga, ihe nketa ya na-aga n'ihu n'ichepụta ụwa dị iche iche, site na North America ruo Europe Australia, ebe ụmụ ya na ụmụ ya bi ugbu a.

Hụkwa[dezie | dezie ebe o si]

Ntụaka[dezie | dezie ebe o si]

  1. Project (2022-06-15). The Life and legacy of Ogbidi Okojie (King of Uromi, Nigeria) (en-us). African Docs. Archived from the original on 2023-01-29. Retrieved on 2023-01-29.