Onyishi

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ

[1]Onyishi bụ ụdị ọchịchị Gerontocratic n'akụkụ ụfọdụ nke Igboland, Naijiria. Ọ bụkwa okwu ma ọ bụ aha a na-ejikarị eme ihe dị ka aha nna ma ọ bụ utu aha site n'aka onye nna ya bụ okenye n'ime obodo, ma ọ bụ onye bụ okenye n"obodo Nsukka ma ọ bụ obodo ya. Nkalagu na steeti Ebonyi, Naịjirịa na-echekwa aha dị otú ahụ maka nwoke okenye n'obodo ọ bụla.

Onyishi pụtara nnọọ okenye, isi, ma ọ bụ onye ndu—ma nwoke ma ọ bụ nwanyị.  Na ntọala Nsukka nkịtị, mgbe nwoke ma ọ bụ nwanyị ghọrọ okenye n'obodo ya, a na-enye ya aha onyishi.  Ka onye ga-abụ onyishi n’obodo, onye ahụ ga-abụ ọkpara n’obodo ahụ.  A na-ejikwa aha onyishi dị ka aha nna ndị ezi na ụlọ mana a naghị ekwe ya ma ọbụrụ na onyishi bụ nwanyị.  Ọmụmaatụ nke eji aha ahụ dị ka aha nna bụ Chief Samuel Maduka Onyishi.

A na-akpọkwa aha onyeshi;  a kwenyere na ọ bụ ihe na-eme n'okike.  Ọ bụrụ na mmadụ aghọọ onyishi, onye ahụ a na-ekwu ga-anabata obodo dum na ndị ezi omume mgbe nke ahụ gasịrị, a ga-enye ya ndị ọrụ nke ụlọ ọrụ (aruah).  Ọ bụrụ na nwaanyị aghọọ okenye n'obodo ya, a ga-ewere ya dị ka onye ọnyishi umunwunye (nke kacha okenye n'ime ụmụ anyị nwanyị niile).  Ọ na-akpọ ndị inyom niile si n'ime ime obodo maka nzukọ ma ọ bụrụ na ọ dị mkpa ma na-ekwuchitere ha ọnụ.  Ọ dịghị aruah e nyere ya n'ihi na a na-anabata ha naanị ka e nye ụmụ nwoke.

Aruah[dezie | dezie ebe o si]

Aruah na omenala Nsukka bụ ndị ọrụ nke ọfịs, dị ka nwanyị emume, ma ọ dị ihe dịka 200 site na 4 cm (78.7 site na 1.6 in).  Onye isi obodo na-ebu nnukwu aruah kwa ụbọchị gaa n'ụlọ nna ya, nke a na-akpọkarị obu (ụlọ eze) n'ụtụtụ.  Mgbe o rutere obu, o kpee ekpere n'ihu aruah na-eji kola nut wee hapụ aruah ebe ahu rue mgbede.  N'uhuruchi, onyishi laghachiri obu bu weta aruah ulo.  Omume na-aga n'ihu otu a ruo mgbe onyishi dị ugbu a nwụrụ.


Omume a adịla kemgbe ọtụtụ narị afọ. Na Nsukka, ma ọ bụ Nru Nsukka kpọmkwem, e nwere aruahs ndị karịrị ọtụtụ narị afọ ma a na-edeghị ya n'ihi mbata nke teknụzụ dị mkpa na Nsukka. N'ihi ya, aha ezinụlọ Onyishi bụ ihe a na-ahụkarị n'etiti ndị Nsukka.

aruah n'afọ ndị na-adịbeghị anya bụ nke ụfọdụ Ndị Kraịst na-arụrịta ụka na ọ bụ ụdị ofufe arụsị ma nye ndị ọrụ ibe ha obe mgbe ha ruru afọ dị otú ahụ.

Oho[dezie | dezie ebe o si]

Dị ka Atugwu Kenechukwu si Nru Nsukka si kwuo, onyishi ọ bụla dị na Nsukka nwere ụdị ejiji nke na-agụnyekarị okpu na-acha ọbara ọbara na ábụ́bà na-acha uhie uhie (nke a na-akpọ awu) site na nnụnụ pụrụ iche a na-etinye na ya, mkpara dị mkpirikpi sitere na osisi a ma ama a na- bingaka oho, na akpa aka. N'ime nnọkọ ọ bụla, onyishi ga-ejide ego ahụ n'aka ya mgbe ọ bụla ọ na-ekwu okwu gbasara ndị mmadụ. O kwukwara na ọ dịghị obodo a maara na Nsukka na-enweghị onyishi dị ka onye isi ya.

Ọka na-eguzo dị ka ihe nnọchianya nke ọfịs na ikpe ziri ezi, ọ bụkwa onyishi niile na oha na-ejide ya mgbe ọ bụla onye ahụ na-ekwu okwu gbasara ndị mmadụ. A na-atụ anya na onye ọ bụla nwere ohia kwesịrị ikwu eziokwu mgbe niile n'ihi na ọ bụ ihe nnọchianya nke ikpe ziri ezi. A naghị ebufe oriha site na onyishi nwụrụ anwụ dị ka aruah. onyishi ọhụrụ ọ bụla na-enweta ego nke ya tupu ụbọchị okpueze ya.

Ọ bụ nkwenye a na-ahụkarị na Nsukka na ọ bụrụ na mmadụ ekwuo na Ọ bụ ya n'aka, ndị nna nna ga-egbu onye ahụ.

Ọnwụ nke onyishi[dezie | dezie ebe o si]

Ọ bụrụ na onye na-achị achị anwụọ, onye ahụ ga-achịrịrị onye ahụ nwụrụ anwụ ga-agarịrị n’ụlọ olili onye ahụ nwụrụ anwụ ma mee ememe tupu e liri ya.  Omume a bụ naanị oke onyishi nwoke na-abata;  a nwaanyị na ọ bụchaghị mkpa emume usoro.

A na-eme emume ndị ahụ n'ụzọ dị iche iche ugbu a n'ihi ọbịbịa nke Iso Ụzọ Kraịst. N'ememe a na-ahụkarị, onyishi na-abata na-ekpe ekpere n'ihu ozu na n'ihu ezu na ndị na-eru uju. Ọ na-eweta mkpụrụ osisi kola na oke, nke ọ ga-egbu, na-ekwupụta na ọ bụrụ na o nwere aka n'igbu onyishi nke ọ na-anọchi, ọ ga-anwụ n'ime otu ọnwa.

Mgbe emume ahụ gasịrị, nwa nwanyị nke onyishi na-abata na-anakọta aruah (mace ememe) n'ụlọ onye nwụrụ anwụ. Mgbe ahụ, ọ gara n'ogige nna ya, na-eburu aruah n'ubu ya, na ndị onyishi ọhụrụ na ndị na-atụ anya ya ka olili ozu na-aga n'ihu.

Mgbe a kpọtara aruah n'ụlọ, onyishi na-abata agaghị emetụ ya aka ruo ụbọchị 28 (otu ọnwa dị ka Kalenda Igbo si dị). Na ngwụcha ọnwa ahụ, onyishi ọhụrụ ahụ na-ekpu okpueze site na onyishis ndị ọzọ nọ n'ógbè ya (Nsukka) na ndị ọzọ nwere aha a na-akpọ oha.

Ihe odide[dezie | dezie ebe o si]

  1. Achebe (2011). The Female King of Colonial Nigeria: Ahebi Ugbabe. Indiana University Press. ISBN 9780253222480. 

Njikọ mpụga[dezie | dezie ebe o si]

  • a na-akpọ nwoke nke okenye n'obodo Amaogbo Onyishi otu obodo ahụ na obodo ndị ọzọ dị na Nsukka.
  • Nwoke kachasị okenye (Onyishi) n'ime obodo nta ndị Nguru dịka ị nwere ike ịhụ ebe a ka bụ ndị bịanyere aka n'iwu gbasara ihe omume obodo obodo ebe ọ na-eduga.