Stephen Oluwole Awokoya
| ụdịekere | nwoke  |
|---|---|
| mba o sị | Naijiria |
| aha enyere | Stephen |
| ụbọchị ọmụmụ ya | Julaị 1913 |
| Ụbọchị ọnwụ ya | 15 Maachị 1985 |
| ọrụ ọ na-arụ | Onye ndọrọ ndọrọ ọchịchị |
| ebe agụmakwụkwọ | University of London, Yaba College |
Stephen Oluwole Awokoya Gee ntị (1913–1985) bụbu onye minista mmụta na mpaghara ochie Western Nigeria. Ọ bụ otu n'ime ndị na-eduzi ụkpụrụ ụkpụrụ mba iji kwalite ụlọ akwụkwọ sekọndrị na Nigeria n'ime 1950s.[1] A na-akwado ya maka ịmepụta agụmakwụkwọ praịmarị zuru ụwa ọnụ na Western Nigeria.
Ndụ mbido
[dezie | dezie ebe o si]Awokoya gara Yaba College of Higher Education dị ka otu n'ime ụmụ akwụkwọ mbụ nke ụlọ akwụkwọ ahụ. Mgbe ọ gụsịrị akwụkwọ na Yaba, ọ họọrọ ọrụ na nkuzi. Ọ bụ onye nkuzi na St Andrews College, Oyo nakwa na Abeokuta Grammar School. Mgbe Agha Ụwa nke Abụọ biri, ọ ghọrọ onye isi ụlọ akwụkwọ ọsụ ụzọ na kọleji Molusi, Ijebu-Igbo. Kọleji bụ ọrụ nkwado obodo mana enwere mmegide n'etiti ndị isi na bọọdụ agụmakwụkwọ. Otú ọ dị, ndị obodo gbakọtara ma meghee ụlọ akwụkwọ ahụ na 1949. Mgbe Awokoya gachara ịbanye na Mgbakọ nke ọdịda anyanwụ, a họpụtara onye isi ọhụrụ, Tai Solarin, ka ọ bụrụ onye isi ụlọ akwụkwọ ahụ.[2] N'etiti, ọ gara United Kingdom wee nweta BSc na Mahadum London. Mgbe ọ nọ na London, ụmụ akwụkwọ Africa nwere mmasị na ya bụ ndị hụrụ agụmakwụkwọ na ịhụ mba n'anya dị ka echiche gbakọtara ọnụ.
Ọchịchị
[dezie | dezie ebe o si]N'oge ọchịchị ndị ọchịchị, mgbanwe ndị omebe iwu Gọvanọ Sir John Macpherson mere, mere ka e nwee ohere ịchịisi ụmụ amaala n'afọ 1951. Awokoya sonyeere ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ka ọ na-erule 1952, e mere ya minista mmụta.[3] Na Julaị 1952, ọnọdụ ya na agụmakwụkwọ ghọrọ ọha mgbe o wepụtara akwụkwọ ọcha maka agụmakwụkwọ praịmarị zuru ụwa ọnụ n'efu na nke mmanye, akụkọ ahụ na-agbadata n'ahịrị nke nkwa ntuli aka nke Action Group.
Nkụzi zụrụ oke
[dezie | dezie ebe o si]Awokoya na otu Action Group siri were usoro mmụta zuru oke, ọkachasị iwebata ebumnobi ụmụ amaala abụghị nke mbụ n'Africa na-achị ọchịchị. Ghana, nke a na-akpọ Gold Coast n'oge ahụ, nwere ụkwụ na mmepe elekwasị anya na ụmụ amaala, bụ isi n'ime ụkpụrụ mmụta Awokoya. N'afọ 1951, Kwame Nkrumah na onye minista na-ahụ maka agụmakwụkwọ na Ghana ewebatala atụmatụ mmepe nwa amaala agbakwunyere maka agụmakwụkwọ, nke gụnyere agụmakwụkwọ praịmarị zuru ụwa ọnụ na-akwụghị ụgwọ, dịka usoro echiche Awokoya. Ụzọ Awokoya si gbasa akwụkwọ bụ ka ọ bụrụ nke na-adịchaghị arụpụta ihe n'usoro na ụzọ mgbasa ozi ọmụma mana kwesịrị iwebata ụzọ na echiche ụmụ amaala karịa. Amụma Awokoya bụ ime ka agụmakwụkwọ bụrụ ihe dị mkpa maka mmepụta ngwa ahịa mpaghara, mmepe na inweta sayensị na teknụzụ ọgbara ọhụrụ na nkwalite nke uche na mkpụrụ obi nke ndị Africa, ọ gbakwara aka ike nke ụmụ nwoke na agụmakwụkwọ.[4]
Ọrụ ndị ọzọ
[dezie | dezie ebe o si]Ọ hapụrụ ọkwa ya dị ka minista ka ya na Obafemi Awolowo sere okwu gbasara ego agụmakwụkwọ; Awokoya choro UPE n'efu ebe Awolowo nwere obi abua. Ndị ikom abụọ ahụ na-alụkwa ọgụ ka a mata dị ka ndị malitere agụmakwụkwọ praịmarị zuru ụwa ọnụ. O hibere pati nke ya bụ Nigerian People's Party, mana ọha mmadụ anabataghị ya nke ọma.
Ntụaka
[dezie | dezie ebe o si]- ↑ Milton Krieger, 'Education and Development in Western Nigeria: The Legacy of S. O. Awokoya, 1952-1955', The International Journal of African Historical Studies > Vol. 20, No. 4 (1987)
- ↑ A. Ade. Adeyinka, Local Community Efforts in the Development of Secondary Grammar School Education in the Western State of Nigeria, 1925-1955, The Journal of Negro Education. Vol. 45, No. 3 (Summer, 1976)
- ↑ Krieger (1987)p 5
- ↑ James Turner, 'Universal Education and Nation-Building in Africa', Journal of Black Studies > Vol. 2, No. 1 (Sep., 1971), pp. 8-11