Tangale people

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Tangale people
agburu
Asụsụ obodoAsusu Tangale Dezie
kọntinentEluàlà Dezie
mba/obodoNaijiria Dezie
dị na ngalaba nhazi mpagharaȮra Gombe Dezie

Ndị Tangale bụ otu n'ime agbụrụ dị na Northern Nigeria, nke dị na Gombe Steeti. Ndị Tangale na-asụkarị Tangale nwetara aha ha site na, onye isi nke Billiri, na steeti Gombe nke Naịjirịa ugbu a. Ekwenyere na Tangal nyere aka n'ịhazi agbụrụ dị n'okpuru nduzi ya ma n'ihi nke a, a na-akpọ ndị nọ n'okpuru ya Tangale (dị ka ọ bụ omenala n'ọtụtụ obodo Afrịka ịkpọ ala ma ọ bụ agbụrụ aha onye ndú ha).

Akụkọ ihe mere eme nke ebe obibi[dezie | dezie ebe o si]

Ndị Tangale bụ ndị si Yemen gafee Ijipt wee gaa na steeti Borno ugbu a.[1] Otú ọ dị, n'ihi esemokwu agbụrụ na-adịgide adịgide, ha ga-anọgide na-esi n'otu ebe na-aga n'ebe ọzọ. N'ikpeazụ, ha biri na ọ dịkarịa ala ebe asaa dị iche iche tupu ha abịa n'ebe obibi ha a maara ugbu a, Kaltungo. Ndepụta nke ụfọdụ n'ime ebe ndị ha biri na gụnyere; SanumKude (nke a makwaara dị ka Big San) nso Ngazargamu na Kupto. Kupto dị ka nke Akwụkwọ Nsọ; ebe agbụrụ na ìgwè dị iche iche gbakọtara ọnụ iji biri ma biri. Na Kupto, ndị Tangaleʹs na ndị Lunguda, Kare-Kare, Tera, Waja, Bolewa, Songom na agbụrụ ndị ọzọ gbara agbata obi biri. Ọ bụ site na Kupto ka ha gara n'ihu na-akwaga ịchọta ebe mgbaba ọhụrụ; ọtụtụ n'ime ebe ugwu ndị ọtụtụ chere na ha dị nchebe karịa mwakpo na mwakpo ha zutere site n'aka ndị ohi.[2]

Omenala[dezie | dezie ebe o si]

Ụmụ nwoke toro eto kwesịrị igosi ịbụ nwoke ha site na ịlụ ọgụ, dịka ihe akaebe nke obi ike ha, a chọrọ ka ha weta isi ndị iro ha gburu na ha mgbe ha si n'ọgbọ agha lọta. E nyere onye ụkọchukwu ihe nrite agha ndị a, onye debere ha n'okpuru osisi nsọ nke ezinụlọ ahụ.[3]

Mai Tangale[dezie | dezie ebe o si]

Mai Tangale nke ugbu a bụ Malam Danladi Sanusi-Maiyamba[4]

Asụsụ[dezie | dezie ebe o si]

Asụsụ ala nke agbụrụ Tangale bụ Tangale mana n'ihi oke asụsụ Hausa na mpaghara Ùgwù na ala Naijiria, ọtụtụ n'ime ha nwekwara ike ịsụ asụsụ Hausa nke ọma.[2]

Nri[dezie | dezie ebe o si]

Ihe oriri ndị Tangale bụ ar bayo", nke e ji ụdị daddawa pụrụ iche (beanscake); "ed mammu"; "kwaksak" na "Shinga" kwadebe.[5]

Okpukpe[dezie | dezie ebe o si]

Ndị Tangale bụ ndị na-efe arụsị / Mmụọ tupu ọbịbịa nke ọchịchị ndị ọchịchị. Ha nwere mmụọ dị ka Nanamudo (Nne nke Ọnwụ), Yamba (chi nwanyị nke okike).[6] Ndị Tangale nke oge a ahapụla ofufe arụsị ọdịnala ha na Ndị Kraịst dị ka ihe ka n'ọnụ ọgụgụ n'ala Tangale na pasent ole na ole nke ndị Alakụba[7]

Ememme[dezie | dezie ebe o si]

  • Ememme Pissi Tangale[8]
  • Carnival/ Palam Tangle(Festival nkịta)[9]
  • Ememme Eku
  • Wula
  • Pe Kodok
  • Pand Kungo

Ihe odide[dezie | dezie ebe o si]

  1. Maina (2013-09-01). "Uncomfortable prototypes: Rethinking socio-cultural factors for the design of public housing in Billiri, north east Nigeria" (in en). Frontiers of Architectural Research 2 (3): 310–321. DOI:10.1016/j.foar.2013.04.004. ISSN 2095-2635. 
  2. 2.0 2.1 Aluwong (2018-11-18). Tribes in Nigeria: The Tangale Tribe • Connect Nigeria (en-GB). Connect Nigeria. Retrieved on 2022-03-23.
  3. Validate User. academic.oup.com. Retrieved on 2022-03-24.
  4. Muhammadu Inuwa Yahaya appoints new Mai Tangale (en-US). Vanguard News (2021-03-03). Retrieved on 2022-03-23.
  5. Ago (2018-06-01). THE TANGALE PEOPLE OF KALTUNGO "A Proud Heritage" (en). Steemit. Retrieved on 2022-03-24.
  6. Ugochukwu (2005-12-15). "JUNGRAITHMAYR, Herrmann, 2002, Sindi Tangale Folktales (Kaltungo, Northeastern Nigeria)". Journal des Africanistes (75-2): 155–156. DOI:10.4000/africanistes.158. ISSN 0399-0346. 
  7. Mai Tangale: How selection of traditional ruler shattered peace in Gombe community (en-US). Punch Newspapers (2021-02-28). Retrieved on 2022-03-23.
  8. Dailytrust News, Sports and Business, Politics | Dailytrust (en). Daily Trust. Retrieved on 2022-03-24.
  9. Nigeria: Tangale Dog Festival, Aka 'Bai' Carnival/ Palam Tangle Revamps (en-GB). Africa Prime News (2021-12-01). Retrieved on 2022-03-24.