Asụsụ Mangree

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Mangree
Spoken in: West Africa
Language extinction: 18th or 19th century?
Language family: Niger–Congo?
 unclassified;
Kru ?; Kwa ?;
Mande ?
  Mangree
Language codes
ISO 639-1: none
ISO 639-2:
ISO 639-3: none

Mangree (nke a na-akpọ [maŋɡreː]) bụ asụsụ a na-ejighị n'aka, nke a na-ahazighị ahazi, na nke na-adịghịzi adị n'ime West Africa, ikekwe site na ihe bụ Ivory Coast ugbu a. Ọ bụ naanị ihe akaebe na ndepụta nke okwu iri na abụọ anakọtara na ngwụcha narị afọ nke iri na asatọ. [1] E nwere ihe na-egosi na ọ nwere ike ịbụ Asụsụ Kru, mana enweghị data zuru ezu iji kewaa ya.

Ebe[dezie | dezie ebe o si]

A kọrọ na ndị Mangree bi n'akụkụ Kanga, na-adịghị anya na Mandinga na Amina. Otu nnukwu osimiri mejupụtara ókèala dị n'etiti Mangree na Gien.Fodor kwenyere [1] ebe ahụ dị gburugburu 7° n'ebe ugwu latitude nakwa na osimiri ahụ bụ Sassandra ma ọ bụ Bandama.

Ndepụta okwu[dezie | dezie ebe o si]

Fodor na-akọ okwu iri na otu ndị a: [1]

chi: yankombum ('jankombum')
eluigwe: papaNna
anyanwụ: Lataa
m: m
ụkwụ: trippinjem
isi: tri
nwoke: eriri
nwanyị: auvee ('auwee')
nwa: pikkeninne
nna: ameeỌ bụ n'oge ahụ ka ọ dị
nne: Paakabel

Nchịkọta dị mkpirikpi nke isi iyi ahụ na-ekwughachi 'isi', 'nwoke', 'nwaanyị' ma tinye ichi ('itchi') 'mmiri'. [2]

Nchịkọta[dezie | dezie ebe o si]

A na-ekwu na asụsụ Mangree dịtụ iche na Gien, nke ga-egosi na ọ bụ Kru. Otú ọ dị, okwu a maara abụghị Kru n'ụzọ doro anya, ọ dịkarịa ala ka a na-agụ ma na-ede ya. Ndị na-enye ihe ọmụma bụ Kanga (nke a na-akpọkwa Kru) bụ ndị kwuru na ha na-asụ asụsụ ahụ nke ọma.

Fodor na-atụ aro na okwu maka Chineke nwere ike ịbụ otu ihe ahụ dị ka Twi o-nyàŋkī 'Chineke'. Okwu mAmo 'Nna' yiri Ewe ame 'mmadụ' (ma eleghị anya sitere na ntụgharị nke ahịrịokwu 'Nna nke eluigwe', ebe tata nwere ike ịbụ 'nna' na amee 'eluigwe'), ebe okwu maka 'mmadụ" yiri Gien me 'mmadụ'. Okwu maka 'i' yiri Twi (nke nwere ụdaume i) na ọtụtụ asụsụ Kru (nke nwere vowel u). Fodor na-atụ aro na okwu maka 'ụkwụ' nwere ike ịbụ ngwakọta, 'isi ụkwụ'.

Okwu maka 'nwatakịrị' yiri Portuguese pequenino (na English piccaninny), nke a na-ahụkarị na West Africa pidgins na Creoles. Fodor enweghị ike ịchọta ihe yiri okwu ndị ọzọ n'asụsụ Kru ma ọ bụ Kwa.

Okwu ndị yiri Twi nwere ike ịbụ okwu ndị [1] gbazitere.

Edensibia[dezie | dezie ebe o si]

maara abụghị Kru n'ụzọ doro anya, ọ dịkarịa ala ka a na-agụ ma na-ede ya. Ndị na-enye ihe ọmụma bụ

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 Fodor, István 1975 [1789] Pallas und andere afrikanische Vokabularien vor dem 19. Jahrhundert: Ein Beitrag zur Forschungsgeschichte
  2. R.G. Latham, 1848, 'On the present state and recent progress of Ethnographical Philology', in Report of the seventeenth meeting of the British Association for the Advancement of Science, p. 176.

Njikọ mpụga[dezie | dezie ebe o si]

  • Akụkụ Mangree nke Pallas und andere afrikanische Vokabularien vor dem 19. <i id="mwaA">Pallas und andere afrikanische Vokabularien vor 19. </i><i id="mwaA">Afọ narị afọ</i>